تاریخ پس از ظهور (کتاب)
معرفى اجمالى
تاريخ پس از ظهور اثر عربى سيد محمد صدر، شرح وقايعى است كه هنگام ظهور امام مهدى(عج) و پس از استقرار دولت او رخ مى‌دهد.
ساختار
كتاب با دو مقدمه از مترجم و مؤلف آغاز شده و مطالب در سه بخش و هر بخش در چندين فصل، ارائه شده است.
مباحث با بيان پاره‌اى از نشانه‌هاى پيش از ظهور، مانند جنگ‌هاى سفيانى، فتنه دجال، كشته شدن نفس زكيه و... آغاز شده و پس از نگاهى به حوادث هنگام ظهور، چگونگى شناخت امام مهدى(عج) و زمان و مكان ظهور بررسى شده است.
نويسنده روز ظهور مهدى موعود(عج) را روز برآورده شدن آرزوى تمام انسان‌هاى منتظر دانسته و آگاهى از تحولات آن دوره را حاوى فوايد فراوانى ارزيابى كرده و لازم شمرده است.
آخرين فصول به چگونگى تأسيس دولت مهدوى و ويژگى‌هاى آن اختصاص دارد و به تحولات آن دوران در عرصه‌هاى سياسى، علمى، اجتماعى و وفات امام مهدى(عج) پرداخته است.
كتاب، جلد سوم از مجموعه چهار جلدى «موسوعه الامام المهدى(ع)» بوده و يكى از منابع ارزشمند در زمينه معارف مهدوى به شمار مى‌آيد كه در آن به شيوه‌اى نقادانه روايت‌هاى مربوط به حوادث و رويدادهاى پيش و پس از ظهور، مورد بررسى قرار گرفته است.
اگرچه ممكن است، برخى مباحث مطرح شده در كتاب، محل بحث و گفت و گو باشد، اما در مجموع اين كتاب مى تواند بخش عمده‌اى از نيازهاى جامعه به آثار مستدل و متقن در زمينه معارف مهدوى را برآورده سازد.
گزارش محتوا
مقدمه مترجم، ضمن نگاهى به زندگى مؤلف، به اين نكته اشاره دارد كه سخن از «تاريخ پس از ظهور»، به همان اندازه كه جالب و درس‌آموز است، به همان اندازه نيز پُرچالش و لبالب از نادانسته‌هاست؛ زيرا تنها منبع آگاهى از آن، روايات اندكى است كه به گشودن روزنه‌اى محدود در برابر ديدگان ما بسنده كرده و در مواردى، داراى مشكلات و كاستى‌هاى فراوانى مى‌باشد.
مقدمه مؤلف به بيان اهميت مسأله تاريخ آينده جهان پرداخته و آن را وامدار بحث درباره امام مهدى(عج) دانسته است؛ زيرا معتقد است اين تاريخ، يكى از شاخه‌هاى مباحث مهدويت مى‌باشد.
وى پس از توضيح مشكلات موجود در اين بحث از قبيل رمزى بودن روايات نقل شده، درباره حوادث آينده و كلى‌گويى آن‌ها، راه‌هاى برون رفت از اين مشكلات را بررسى كرده است؛ از جمله رفع آن‌ها از طريق اصول كلى برگرفته از قرآن و سنت.
بخش اول، به نشانه‌ها و مقدمات ظهور پرداخته و بعد از بيان مسائل اصلى كه روز موعود برمبناى آن‌ها پديد مى‌آيد، ارتباط روز ظهور با برنامه كلى الهى براى بشريت را بررسى كرده است.
نويسنده در اين بخش، درباره نتايج و تأثيرات غيبت كبرى در دوران پس از ظهور، نسبت به خود امام مهدى(عج)، اصحاب و امت اسلامى سخن گفته و معتقد است غيبت كبرى در مفهوم پردامنه‌اش، مى‌تواند سه معنا داشته باشد:
1- به تأخير افتادن روز موعود تا زمانى دور و موعودى نامعلوم
2- طول عمر امام و معاصر بودن وى با نسل‌هاى بسيارى از امت اسلامى
3- غيبت رهبر و بى‌اطلاعى مردم از شخص او
وى تعيين زمان ظهور از نظر شرايط و نشانه‌ها را به معناى تعيين زمان ظهورى كه در روايات از آن نهى شده، ندانسته و كوشيده است تا خواننده را از برخى عناوين كلى كه تصور مى‌شود، رويكرد عقايد مهدوى بدان سوست، در چهار محور زير، آگاه سازد:
1- دينى كه امام(ع) بدان مى‌گرود و به جهانيان اعلام مى‌نمايد.
2- مذهبى كه برمى‌گزيند.
3- موضع او در برابر مفاهيمى چون: نژادپرستى، ملى‌گرايى و...
4- شباهت يا عدم شباهت نظام حكومتى مهدوى با نظام‌هاى پيش از ظهور؛ مانند: سرمايه‌دارى و سوسياليسم.
در مبحث بررسى علائم ظهور، هر چند نويسنده معتقد است، در مورد علائمى همچون شورش سفيانى، فتنه دجال و كشته شدن نفس زكيه، در كتاب «تاريخ الغيبه الكبرى» به اندازه كافى بحث كرده، ولى در اين بخش، تحليل جديدى از آن‌ها بدست داده است.
دوم، حوادث دروان ظهور و برپايى دولت جهانى امام مهدى(عج) تا وفات ايشان را بررسى كرده است.
درباره مدت حكومت امام مهدى(ع)، دو گونه روايات وجود دارد: شمارى مدت حاكميت امام(ع) را ده سال يا كمتر دانسته و شمارى بيشتر از ده سال كه روايات دسته نخست، شهرت بيشترى داشته و مؤلف در تحليلى مبسوط، همان را ترجيح داده است.
نويسنده مهم‌ترين مؤلفه ايدئولوژى دولت مهدوى را امر جديد و كتاب جديدى دانسته است كه آن امام(ع) خواهد آورد و معتقد است، عباراتى هم چون سنّت و دعوت جديد، به اين معنا نيست كه امام عصر(ع) مردم را به دين جديد دعوت مى‌نمايد. نويسنده به طور مستوفى، براى ارائه برداشتى صحيح و فراگير از اين روايات، به تلاشى درخور پرداخته است.
وى درمور ضمانت‌هايى كه براى تحقق سريع عدالت در جهان وجود خواهد داشت، به سه نوع ضمانت اشاره كرده است: 1. ضمانت‌هاى موجود در سطح جامعه 2. ويژگى‌هاى شخصيتى امام(ع) 3. خصوصيات ياران آن حضرت.
مؤلف، پس از نقل رواياتى كه به قابليت‌هاى فرماندهى در ياران امام(ع) اشاره دارند، به ذكر رواياتى منسوب به امام على(ع) پرداخته كه به طور مبسوط، نام و شهر ياران خاص امام مهدى(ع) در آن آمده و در ادامه، اين روايات را نقد و رد كرده است.
ايشان سخن از روش‌هاى تربيتى امام(ع) را به دليل عدم اطلاع از جزئيات آن، بحثى اجمالى دانسته است؛ زيرا معتقد است تفصيل اين بحث، در عرصه ظهور روشن مى‌گردد و لذا، تنها به طرح عناوين كلى و روش‌هاى قابل دركى كه مطابق با اصول كلى اسلامى است، بسنده كرده و در ادامه، به بيان برخى روايات و نقد و بررسى آن‌ها پرداخته است.
نويسنده در سوم، به طور خلاصه، به بررسى جهان پس از امام مهدى(ع)، ويژگى‌هاى دولت و جامعه مهدوى و برپيايى قيامت پرداخته و تفصيل آن را مؤكول به كتاب بعدى خود با عنوان «اليوم الموعود بين الفكر المادى و‌الدينى» كرده است.
از جمله مباحث مورد نقد كتاب، مطالبى است كه در فصل "آزمون امام از ياران خاص و امت اسلامى" مطرح شده است.
در بخشى از اين فصل، نويسنده حديثى را مطرح كرده و در ادامه به بيان و تفسير حديث طبق برداشت خود پرداخته است. ايشان در اين برداشت، از لغزش 301 نفر از اين ياران خاص و سركشى آنان برضد امام مهدى(ع) و در نهايت، كشته شدنشان به دست حضرت خبر مى‌دهد! هر چند خود نويسنده نيز در ادامه با ذكر دلايلى اين روايت را قابل مناقشه دانسته، آن را نمى‌پذيرد؛ اما به نظر مى‌رسد، اين بخش، نياز به نقد و بررسى بيشترى دارد.
با آن كه پاره‌اى از مطالب، محل گفتگو بوده و نويسنده در برخى مسائل؛ همچون معجزه، رجعت و تاثير غيبت در تكامل رهبرى امام مهدى(ع) داراى ديدگاه‌هاى خاصى است؛ اما در نگاهى كلى، كتاب اثرى ارزشمند است كه چارچوب مباحث آن، علمى و تحليلى بوده و هر كدام از عناوين آن مى‌تواند فتح بابى نوين در پژوهش‌هاى مهدوى باشد.
نگاهى به ترجمه
كتاب توسط سيد حسن سجادپور به فارسى ترجمه شده كه علاوه بر رعايت امانت در ترجمه، روانى و كاربرد ادبيات روز، بر زيبايى آن افزوده است.
وضعيت كتاب
فهرست مطالب در ابتداى كتاب و كتاب‌نامه مهم‌ترين منابع مورد استفاده مؤلف، در انتهاى كتاب آمده است.
پاورقى‌ها توسط مترجم نوشته شده و بيشتر به ذكر منابع پرداخته است.
منابع مقاله
1- مقدمه و متن كتاب.
2- پارسا با مشاركت بنياد فرهنگى حضرت مهدى موعود(عج) و انتشارات مسجد جمكران، (1388)، «امام مهدى(عج) در آينه قلم كارنامه منابع پيرامون امام مهدى (عليه‌السلام) و مهدويت»، قم، مؤسسه اطلاع‌رسانى اسلامى مرجع، ج1 ص543.
3- سايت خبرى صبح قريب.
4- سايت خبرى آينده روشن.
منبع
ویکی نور
