مکاتیب الرسول (کتاب)
مکاتیب الرسول در چهار جلد: اين كتاب نفيس در پانزده فصل مهم، تنظيم و تدوين يافته است كه در آن موضوعاتى از قبيل نامه هاى پيامبر اکرم صلی الله علیه وآله به پادشاهان، كارگزاران و رهبران ساير اديان، قراردادهاى آن حضرت، نوشته هاى پيامبر در نزد امامان معصوم علیهم السلام، مكتوبات آن حضرت در موضوعات متفرق، مكتوبات منسوب به آن حضرت، كاتبان وحى، ويژگى هاى آنها از حيث فصاحت و بلاغت، غرائب موجود در آنها، چگونگى آغاز و انجام آنها و ساير موضوعات تحقيقى و علمى مفيد كه به مناسبت هايى در لابه لاى فصول مطرح شده است.
استفاده از منابع و مآخذ مهم اهل سنت از حيث كمى و كيفى از امتيازات بارز اين اثر كم نظير مى باشد. اين كتاب به جهت اهميت ويژه اى كه دارد، بى درنگ مورد استقبال كم‌نظير انديشمندان اسلامى و غيراسلامى قرار گرفت و تاكنون چندين بار با مجلدات و اندازه هاى مختلف در بيروت، تهران و قم به چاپ رسيده است. اولين چاپ آن در سال 1339، با همكارى حجج الاسلام والمسلمين: محمدمهدى حجتى و ميرزا قدرت اسكندرى از طريق چاپخانه علميه قم انجام پذيرفت و آخرين آن را كه همراه با تصحيح، تنقيح و اضافات مؤلف بود، در سال 1377 ش، انتشارات دارالحديث در چهار جلد با كيفيت مطلوب چاپ كرد و در اختيار علاقمندان قرار داد.
در ارزش و اهميت اين كتاب همين بس كه وقتى آيت الله موسوى اردبيلى، در سال هاى پيش از انقلاب در قاهره از يك كتاب فروشى معتبر درخواست كتاب باارزشى كرد، فروشنده كتاب بلافاصله «مكاتيب الرسول» را نشان مى دهد و خريد و مطالعه آن را به ايشان توصيه مى كند؛ و يا شخصيت بزرگى چون امام موسى صدر، «مكاتيب» را از مؤلفش به عنوان هديه نمى گيرد؛ بلكه آن را از بازار تهيه مى كند تا در ترويج آن سهيم باشد.
مكاتيب الرسول صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم مجموعه كاملى از نامه‌ها، عهد و پيمان‌ها و صلح نامه‌هاى رسول خداست كه توسط عالم معاصر مرحوم آیت‌الله احمدى ميانجى تأليف شده است. نویسنده در مقدمه يادآور مى‌شود كه كتب و رسائل آن حضرت بيش از آن چيزى است كه در اين كتاب فراهم آمده و آنچه در اين جا گردآورى شده مجموع آن چيزى است كه از كتب مختلف كه به چاپ رسيده فراهم آمده است
روش تأليف مؤلف با استفاده از متون تاريخى و روايى شيعه و اهل سنت ضمن معرفى شيوه‌هاى نگارش پيامبر اكرم(ص) به دسته‌بندى نامه‌هاى ايشان پرداخته است، سپس كاتبان ايشان را معرفى كرده و نامه‌هايى را كه از ايشان موجود است با ذكر سند شرح و توضيح داده است.
محتوا كتاب در چهار جلد منتشر شده كه جلد چهارم اختصاص به فهارس دارد. جلد اول تا سوم مشتمل بر پانزده فصل مى‌باشد. فصل اول تا ششم به كلياتى درباره كتابت در جاهليت و اينكه آيا رسول خدا(ص) خواندن و نوشتن مى‌دانسته يا نه؟ چگونگى آغاز كردن نامه‌ها و شگفتى‌هاى نوشته‌هاى آن حضرت مى‌پردازد. فصول بعدى به نامه‌هاى ايشان به افراد و گروهها براى اسلام آوردن، به پادشاهان، به كارگزاران خود، نامه‌هاى موجود نزد ائمه، پيمان‌ها و صلحنامه‌ها و ديگر موارد پرداخته است. مؤلف فصلى را هم به نامه‌هاى نانوشته اختصاص داده و در خاتمه برخى از مكاتيب ساختگى منسوب به پيامبر اكرم(ص) آمده است
مؤلف از منابع فراوانى بهره برده و پس از نقل كامل هر نامه و مكتوب، به تفصيل مآخذ آن را ذكر مى‌كند. اين مآخذ كتب تاريخ و سيره، حديث و غير آن را شامل شده و اعم از منابع دست اول و مطالعات جديد است. مؤلف تنها به جمع روايات بسنده نكرده و به نقد و بررسى اقوال پرداخته و آنها را مورد تحليل عالمانه قرار داده است. علت حجيم شدن كتاب هم ذكر تفصيلى منابع و همچنين بررسى اقوال است.
منابع
عبدالرحیم اباذرى، ستارگان حرم، جلد ۱۱.
نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
