مساقات

اسلام، براى درختكارى و ايجاد فضاى سبز، اهميتى فراوان قائل است و آن را عملى نيكو و محبوب مى شمارد؛ چنان كه نابودكردن آن را نيز بسيار زشت و منفور مى داند. اهميت پيمان «مساقات» در اين است كه از يك سو باغ هايى كه صاحبانشان توان رسيدگى بدان ها را ندارند، از نابودى نجات مى يابند و از سوى ديگر گروهى كه زمين و باغ ندارند، ولى توان كار دارند، به كار مشغول مى شوند.

تعريف مساقات

«مساقات»، در اصطلاح، قراردادى است ميان صاحب باغ و باغدار، بر درختان ميوه، بر اين كه باغدار در مدتى معين درختان را آبيارى و مراقبت كند و در برابر، سهمى از محصول نصيبش شود.

احكام مساقات

• 1- مساقات پيش از آشكار شدن محصول، بدون اشكال صحيح است ولى پس از آشكار شدن و پيش از رسيدن محصول، در صورتى كه درختان نياز به آبيارى يا كارهايى ديگر داشته باشند و كار باعث فزونى يا رشد و مرغوبيت گردد، صحيح است.

• 2- چنانچه درختان به وسيله باران يا رطوبت زمين، از آبيارى بى نياز باشند ولى به كارهايى ديگر نياز باشد كه موجب ازدياد محصول يا مرغوبيت آن شود، قرارداد مساقات براى آن ها صحيح نيست.

• 3- در صورتى كه بوستان مشتمل بر انواع درختان ميوه باشد، مى توان براى هر نوع، سهميه اى متفاوت از نوع ديگر قرار داد؛ مثلًا براى درختان خرما، 12 و براى درختان انگور، 13 و براى درختان انار، 14 مقرر كرد.

• 4- آنچه مورد نياز بوستان و درختان و آبيارى است بر دو نوع است:

الف) كارهايى كه هر سال تكرار مى شود؛ مانند لايروبى نهرها، اصلاح راه آب، هَرَس و بارور كردن درختان.

ب) كارهايى كه غالباً تكرار نمى شود؛ مانند احداث نهر آب، ديواركشى و نصب تلمبه.

به ظاهر، درصورتى كه اين كارها در قرارداد شرط نشده باشند، كارهاى دسته دوم بر عهده مالك باغ، و كارهاى دسته اول، تابع عرف و عادت است و بايد طبق آن عمل شود.

• 5- در مساقات، مباشرت باغدار شرط نيست، بلكه باغدار مى تواند براى كارهايى كه بايد انجام گيرد، كارگر استخدام كند و به وى دستمزد دهد يا كسى به طور مجانى به او كمك كند.

• 6- در صورت باطل شدن قرارداد، محصول متعلق به صاحب باغ است و او به عامل اجرة المثل كارش را مى پردازد.