قطب الدین شیرازی
قطب‌الدین شیرازی، ابوالثناء محمود
- ملیت: ایرانی
- قرن: 7
(710-634 ق)، طبیب، ریاضیدان، منجم، فیزیك‌دان، فیلسوف، عالم اشعرى شافعى و مفسر. معروف به قطب شیرازى و ملقب به علامه. در شیراز به دنیا آمد. پدرش ضیاءالدین مسعود پزشك و مدرس طب در بیمارستان مظفرى شیراز و در همان حال از بزرگان فرقه سهروردیه بود.
قطب‌الدین محمود علم طب را نزد پدر و عموى خود فراگرفت. خرقه‌ى تصوف را در ده سالگى از دست پدر خود پوشید و از نجیب‌الدین على بن بزغش شیرازى نیز خرقه گرفت. در چهارده سالگى پدرش فوت كرد و او به جاى پدر به عنوان چشم‌پزشك در بیمارستان شروع بكار نمود.
وى قرائت و شروح «قانون» را نزد استادان شیراز فراگرفت. چندى نیز شاگرد نجم‌الدین كاتبى قزوینى بود. سپس به مراغه رفت و در آنجا علم هئیت و «اشارات» ابن‌سینا را در خدمت خواجه نصیرالدین‌طوسى آموخت و نزد آن استاد و به یارى او به حل مشكلات «قانون» توفیق یافت.
او همچنین سفرهایى به خراسان، عراق عجم، بغداد و روم داشت. در قونیه به خدمت صدرالدین قونیوى رسید و علم شریعت و طریقت را نزد او فراگرفت.
قطب‌الدین شیرازى از دانشمندان جامع و بزرگ و در معقول یگانه زمان خود بود. او در طب و ریاضیات و نجوم و حكمت و موسیقى دست داشت و در نظم و نثر پارسى و عربى داراى مهارت كامل بود. عده‌اى از رجال علم و دانش در محضر او شاگردى كرده‌اند. از جمله شاگردان وى: قطب‌الدین رازى، كمال‌الدین فارسى و نظام‌الدین اعرج بودند.
قطب‌الدین در اواخر عمر در تبریز سكنى گزید و در همان جا درگذشت و در مقبره‌ى چرنداب تبریز در كنار قاضى بیضاوى دفن شد. از آثارش: «دره التاج لغره الدیباج/الدباج»، معروف به «انموذج العلوم» به فارسى كه به خواهش امیر دباج، پادشاه اسحاق‌وند گیلان، تألیف كرد؛ «تحفه‌ى شاهى» در علم هئیت به فارسى؛ «نهایه الادراك فى درایه الافلاك»، در علم هئیت به فارسى؛ «اختیارات مظفرى» در هیئت و نجوم؛ «شرح حكمه الاشراق»؛ «شرح مفتاح العلوم» سكاكى، قسمت سوم؛ شرح «مختصر الاصول» حاجبى؛ «فتح المنان فى تفسیر القرآن» در حدود 40 مجلد؛ «مشكلات التفاسیر».
منابع
- انجمن مفاخر فرهنگی، اثرآفرینان، ج4، ص359.
