ام کلثوم دختر علی بن ابی طالب

منبع: زنان دانشمند و راوى حديث

نويسنده: احمد صادقى اردستانى

ام کلثوم، (محدث، متوفی قرن 1 ه) دختر علی بن ابی طالب علیه السلام، از زنان محدث عالم پرهیزکار و از اصحاب بود.وی بسیار نوجوان بود که عمر بن خطاب وی را خواستگاری کرد، علی علیه السلام فرمود: «او بچه سال است.» عمر مجددا خواستگاری کرد و حضرت چون راضی به این ازدواج نبود پاسخهای مختلف داد.سرانجام عمر، عباس (عموی پیامبر) را خواست و تهدید کرد و حضرت به ناچار پذیرفت.

عمر، ام کلثوم را با چهل هزار درهم مهریه به عقد خود در آورد.از عمر پرسیدند: چرا با ام کلثوم ازدواج کردی؟ گفت: از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که فرمود: هر نسب و فامیلی و سببی روز قیامت قطع می شود، جز نسب و سبب با من.خواستم با او پیوند و نسبت داشته باشم.

البته در صحت سلسله سند و متن این حدیث تردید است.

هنگامی که حضرت زهرا علیها السلام، دار فانی را وداع گفت، ام کلثوم که پنج سال بیش نداشت برقعی به صورت انداخت و چادری بلند بر سر کرد و با آه و ناله گفت: «یا ابتاه یا رسول الله الان حقا فقدناک فقدا لا لقاء بعده ابدا.»

پس از شهادت امیر المؤمنین علیه السلام ام کلثوم با چشمی گریان، خطاب به ابن ملجم گفت : وای بر تو، بر پدرم افسوس و اندوهی نیست.اما خداوند تو را در دنیا و آخرت خوار کرد .جایگاه تو جهنم است و تا ابد در آن خواهی ماند.

ابن عبد البر، ابن اثیر و ابن حجر وی را در زمره صحابیات رسول خدا ذکر کرده اند و ابن سعد ام کلثوم را ذیل نام کسانی ذکر کرده که از غیر رسول الله روایت کرده اند.علامه مامقانی می نویسد: «هی جلیلة القدر فهیمة بلیغة، و انی اعتبرها من الثقات» .عمر رضا کحاله می گوید : از برترین بانوان زمان خویش بود.

زینب کبری، (محدث، متوفی قرن 1 ه) دختر امیر المؤمنین علی علیه السلام و فاطمه زهرا علیها السلام.فضیلتهای بانو زینب علیها السلام مشهور تر از آن است که نیازی به ذکر آن باشد.نام مبارکش به وسیله جبرئیل علیه السلام بر رسول خدا صلی الله علیه و آله عرضه شد و پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: حاضران و غایبان را وصیت می کنم که حرمت این دختر را پاس دارید، که او مانند خدیجه کبری علیها السلام است.تمام فصحا و بلغا به فصاحت و بلاغت این بانو اعتراف دارند.هرگاه لب به سخن می گشود گویا علی علیه السلام سخن می گفت .امام سجاد علیه السلام به ایشان می فرمود: یا عمه انت بحمد الله عالمة غیر معلمة فهمة غیر مفهمة.محبت و علاقه زینب نسبت به برادر عزیزش امام حسین علیه السلام، چنان بود که روزی را بدون دیدار آن حضرت سر نمی کرد.در ایمان و فداکاری در راه دین و جهاد چنان شوقی داشت که با تمام وجود در کنار امام و پیشوایش بود و پسرانش را در راه دین اهدا نمود .در عبادت، زهد، تقوا، جود و سخاوت سر آمد زنان زمان خویش بود.از مال و زینت و آسایش منزل همسرش چشم پوشید و برای انجام وظیفه، به همراه برادر رهسپار شد.

سخنان زینب علیها السلام پس از شهادت سالار شهیدان، و خطبه های آن حضرت در بازار کوفه و در پیش ابن زیاد و دربار یزید، چنان قوی و تکان دهنده بود که همگان را به حیرت واداشت و مسلمانان را از خواب غفلت بیداری کرد.وی رسالت خویش را که زنده کردن دین جدش بود به نیکی انجام داد.

زینب علیها السلام در خضوع، خشوع، عبادت و بندگی، وارث مادر گرامی و پدر بزرگوارش بود .اکثر شبها را به تهجد صبح می کرد و دائما قرآن تلاوت می فرمود، حتی شب یازدهم محرم با آن همه فرسودگی و خستگی و دیدن مصیبتها، به عبادت مشغول شد، چنانکه حضرت سجاد علیه السلام می فرماید: در آن شب دیدم عمه ام در جامه نماز، نشسته مشغول عبادت است.

ابن اثیر نیز نام زینب علیه السلام را در زمره اصحاب رسول الله صلی الله علیه و آله ذکر کرده، می نویسد: «کانت زینب امرأة عاقلة لبیبة جزلة.»

آیت الله خویی می فرماید: زینب شریک و همراه برادرش حسین علیه السلام در دفاع از اسلام و جهاد در راه خدا و دفاع از دین (شریعت) جدش، سید المرسلین صلی الله علیه و آله بود .در فصاحت چنان بود که گویا از زبان پدرش سخن می گوید.در ثبات و پایداری چون پدرش بود .نزد ظالمان و جائران خضوع نمی کرد و از کسی جز خدای سبحان نمی ترسید.حق می گفت و راستگو بود.علامه مامقانی او را از نساء حدیث بر شمرده و می نویسد: زینب! کیست زینب؟ تو چه دانی که کیست زینب؟ او بانوی بنی هاشم است که در صفات ستوده برترین است و کسی جز مادرش بر او افتخار و تفخر ندارد.

در حیات پیامبر صلی الله علیه و آله به دنیا آمد.کنیه اش، ام کلثوم، ام عبد الله و ام الحسن است، برای او کنیه های مخصوصی مانند: ام المصائب، ام الرزایا، ام النوائب و.. .ذکر کرده اند.پدر گرامی اش او را به ازدواج برادرزاده خویش عبد الله بن جعفر در آورد که علی، عون، اکبر، عباس، محمد و ام کلثوم ثمره این پیوند مبارک اند.