سخاوت

جود و سخاوت

واژه سخاوت از ریشه سَخا گرفته شده است. وقتی گفته می‌شود سَخا النارَ به این معنی است كه خاكستر آتش را از آتش پاك كنند تا بهتر بسوزد و روشن شود؛ همان‌ طور كه آتش اطراف خود را روشن كرده خانه را گرم نگه می‌دارد سخاوت نیز موجب روشنائی و گرم كردن جامعه و كانون خانواده‌ها و زمینه‌سازی برای بهره‌مندی بینوایان است.

جود و سخاوت از هنجارهای اخلاقی است كه دین اسلام بسیار بر آن تأكید نموده است.

امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: «السخّی الكریم الذی ینفق ماله فی حقٍّ؛ سخاوتمند كریم كسی است كه مال خود را در امور حق و شایسته به مصرف برساند».

البته باید مرز بین سخاوت و اسراف را شناخت و موارد آن‌ها را تشخیص داد.

چه امام حسن عسكری علیه‌السلام می‌فرماید: «ان للسّخاء مقداراً فان زاد علیه فهو سرفٌ؛ همانا سخاوت دارای اندازه است، اگر از آن اندازه گذشت اسراف خواهد بود».

سخاوت از دیدگاه معصومین

پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله فرمود: «السخی قریب من الله، قریب من الناس، قریب من الجنه؛ انسان سخاوتمند به خدا و به مردم و به بهشت نزدیك است».

از این رو آن حضرت پس از مرگ حاتم طایی به پسر وی ‌فرمود: «از او به خاطر سخاوتمند بودنش عذاب سخت برداشته شد».

امام علی علیه‌السلام نیز فرمود: «السخاء یكسب المَحَبّة وَ یُزیِّن الاخلاق؛ سخاوت موجب جلب محبت افراد شده و اخلاق انسان‌ها را می‌آراید و زینت می‌دهد».

روش امامان در سخاوت

آورده‌اند فقیری به محضر امام صادق علیه‌السلام مشرف شد، آن حضرت چهارصد درهم به او عطا نمود. لحظاتی بعد امام كسی را به دنبالش فرستاد تا او را برگرداند. چون مرد برگشت، امام انگشتری به او داد و فرمود: این نگین ده هزار درهم ارزش دارد، هنگامی كه نیازمند شدی آن را به همین قیمت بفروش، او عرض كرد چرا این را با مبلغ اول یك جا به من ندادی و دوباره مرا احضار نمودی؟ امام صادق علیه‌السلام فرمود: پیغمبر اكرم صلی الله علیه و آله فرموده است: «خیرالصدقة ما ابقت غنیً؛ بهترین صدقه آن است كه موجب بی‌نیازی انسان نیازمند گردد».

نقل كرده‌‌اند منصور دوانیقی از خلفای عباسی، حضرت موسی بن جعفر علیه‌السلام را ناگزیر كرد كه در روز عید نوروز در مجلسی بنشیند و هدایای مردم را كه برای خلیفه می‌آورند، بپذیرد. امام هم در آن مجلس نشست مردم هدیه بسیاری آوردند، در ساعت آخر روز پیرمرد مخلصی به محضر امام آمد و تبریك گفت و عرض كردم: دستم از زمان دنیا تهی است و نتوانستم هدیه‌ای برای شما بیاورم، در عوض سه بیت شعری كه جدم در مرثیه جد شما امام حسین علیه‌السلام سروده، می‌خوانم و به شما هدیه می‌كنم و سپس اشعارش را خواند.

امام كاظم علیه‌السلام به او فرمود: هدیه‌ات را پذیرفتم، در اینجا بنشین خداوند به تو بركت دهد. آنگاه امام به خدمتگزار فرمود: نزد خلیفه برو، بپرس با هدایا چه كنم چون خدمتگزار بازگشت گفت: منصور می‌گوید: اختیار آن‌ها با خودت باشد. امام نیز همه آن‌ها را به آن پیرمرد بخشید.

از سوی دیگر رعایت حد سخاوت نیز در سیره آن بزرگواران مورد غفلت نبوده است چنان كه روزی فقیری از امام صادق علیه‌السلام تقاضای كمك كرد، امام نیز به او مال فراوانی دادند پس از وی دو فقیر دیگر آمده، امام به هر كدام آن‌ها به همان میزان كمك نمودند. امام چون فرد چهارمی می‌آمد امام چیزی به او نداد و فرمود: خداوند به شما وسعت دهد، سپس اضافه نمودند: اگر كسی سی یا چهل هزار درهم داشته باشد و همه را در راه خیر مصرف نماید و چیزی برای خود باقی نگذارد جزء كسانی است كه دعایشان به اجابت نمی‌رسد.

منابع

هیئت تحریریه سایت پژوهه، مقاله سخاوت