جعفر بن محمد المستغفری
ابو العباس مستغفرى
ولادت
ابو العباس، جعفر بن محمد بن معتز بن محمد بن مستغفر بن فتح بن ادريس مستغفرى نسفى سمرقندى نخشبى حنفى، در سال 350 هجرى در شهر نسف در نزديكى سمرقند و در خانواده اى اهل علم به دنيا آمد.
پدر و پدر بزرگ او از علماى آن سامان به شمار مى آمدند و در تربيت او نقش مهمى را عهده دار شدند.
خاندان
جعفر بن محمد مستغفرى از خاندانى اهل علم بود. پدرش ابو على، محمد نسفى معروف به« شيخ»، از علماى منطقه خود بود.( 318- 372 هجرى)
او از محضر درس ابا حفص احمد بن محمد عجلى استفاده كرد.
پدر بزرگش ابو بكر معتز بن محمد بن مستغفر هم از مشايخ روايى است.
فرزندش ابوذر بن جعفر بن محمد مستغفرى خطيب شهر نسف بود و بعد از پدر جانشين وى گشت. او از محضر درس پدر و ابو الفضل، يعقوب بن اسحاق سلامى و ابو محمد، عبد الملك ابن مروان ميدانى و ابو على حاجبى بهره برده بود.
تحصيلات
جعفر بن محمد مستغفرى از همان دوران كودكى در زادگاه خود شهر نسف نزد پدر و پدر بزرگ خود به فراگيرى علم و دانش مشغول گشت.
سپس در مجلس درس ابو محمد عبد الله بن محمد زر رازى حاضر شد.
بعد از آن به سرخس رفت و در مجلس درس ابن ابى على، زاهر بن احمد سرخسى شركت كرد. سپس به بخارا رفت و در مجلس درس محمد بن احمد غنجار حافظ شركت نمود.
بعد از آن به مرو رفت و از محضر ابو الهيثم محمد بن مكى استفاده برد.
شخصيت
جعفر بن محمد مستغفرى از علماى بزرگ دوران خود در منطقه ماوراء النهر و شمال استان خراسان به شمار مى آمد. او پيرو مذهب« حنفى» و در اصول عقايد پيرو مسلك« اشعرى» بود.
برخى او را پيرو مذهب شافعى دانسته اند و برخى ديگر احتمال داده اند كه او شيعه باشد.
كتاب او« طب النبي صلى الله عليه و آله» در ميان علماى شيعه مشهور است و بسيار سفارش به مطالعه آن شده و خواجه نصير الدين طوسى از وى تعبير به« شيخ» و« امام» مى كند.
سخنان علما
سمعانى درباره ايشان مى گويد:
« خطيبُ نسف كان فقيها، فاضلا و محدثا مكثرا، صدوقا».
يعنى: او خطيب شهر نسف و شخصيتى فقيه، دانشمند و محدثى بزرگ بود كه روايات فراوانى را روايت كرده و انسانى راستگو بود.
« ابن قطلوبغا» در كتاب« تاج التراجم» مى گويد:
« خطيب نسف لم يكن بما وراء النهر في عصره مثله، كان فقيها، محدثا، فاضلا، مكثرا، حافظا، صدوقا».
يعنى: او خطيب شهر نسف و در دوران خود شخصيتى بى نظير در منطقه ماوراءالنهر بود. او شخصيتى فقيه، راوى حديث و دانشمند بود و روايات فراوانى را روايت كرده است. او حافظ قرآن است و روايات فراوانى را نيز حفظ كرده و انسانى راستگو است.
ميرزا عبد الله افندى، صاحب كتاب رياض العلما درباره ايشان مى فرمايد:
« الكامل الجليل المعروف بالشيخ الإمام». يعنى: او شخصيتى كامل و داراى كمالات بوده و بزرگوار و معروف به شيخ و امام است.
اساتيد
او از محضر درس علماى فراوانى بهره برده است مانند:
1- پدرش ابو على محمد بن معتز مستغفرى
2- پدر بزرگش ابو بكر معتز بن محمد بن مستغفر
3- ابن ابى على زاهر بن احمد سرخسى
4- ابو سهل هارون بن احمد استرآبادى
5- ابو عبد الله محمد بن احمد غنجار حافظ
6- ابو الهيثم محمد بن مكى كشميهني
7- ابو محمد عبد الله بن محمد بن زر رازى و شخصيت هاى فراوان ديگر
شاگردان
علماى فراوانى نيز از محضر درس ايشان بهره بردند مانند:
1- فرزندش ابوذر بن جعفر بن محمد مستغفري
2- ابو محمد عبد العزيز نخشبى نسفى( متوفاى 456 يا 457 هجرى)
3- قاضى ابو منصور سمعانى جد أعلاى ابو سعد سمعانى
4- حافظ ابو محمد حسن بن احمد سمرقندى
5- قاضى ابو على حسن بن عبد الملك و شخصيت هاى فراوان ديگرى از علما
تأليفات
1- طب النبي صلى الله عليه و آله
2- تاريخ نسف
3- تاريخ سمرقند
4- تاريخ كش
5- معرفة الصحابة
6- دلائل النبوة
7- كتاب الأوائل
8- شمائل النبي صلى الله عليه و آله
9- فضائل القرآن
10- خطب النبي صلى الله عليه و آله يا الخطب النبوية
وفات
ابو العباس مستغفرى، اين دانشمند بزرگ، پس از عمرى خدمت به اسلام، در جمادى الاولى سال 432 هجرى در شهر نسف ديده از جهان فروبست و به ديار باقى شتافت
تالیفات
