سید عبدالله جزایری
| نام کامل | سیدعبدالله بن نورالدین جزایری |
| زادروز | 7 شعبان 1112 قمری |
| زادگاه | شوشتر |
| وفات | 1173 قمری |
| مدفن | شوشتر - در جوار قبر پدرش در غرفه کوچکی در ضلع شرقی حیاط مسجدجامع شوشتر |
|
| |
|
| |
| آثار |
الاجازة الکبیرة، تذکره شوشتر، التُحفة السَنِیَّة، الذخیرة الابدیة |
سیدعبدالله بن نورالدین جزایری (1112-1173ه.ق)، فقیه،محدّث، منجم و مورخ قرن دوازدهم هجری است. نورالدین در فقه، حدیث ،لغت ، کتب و رساله‌های متعددی نوشته است.
ولادت
سال ولادت او را برخی 1104، برخی 1112 و برخی 1114 دانسته‌اند. محمد جزایری با مقایسه نسخه خطی تحفة العالم با نسخه چاپی آن 1114 را كه در نسخه چاپی آمده، تصحیف شده دانسته و تاریخ دقیق تولد او را 7 شعبان 1112 ذكر كرده است. در تأیید نظر محمد جزایری، می‌توان اضافه كرد كه طبق گزارش شوشتری در تحفة العالم، سید نعمت‌اللّه، نوه خود (عبداللّه) را دیده است كه این گزارش با توجه به درگذشت سید نعمت‌اللّه در 1112 با تولد عبداللّه در 1114 سازگار نیست.
خاندان
جدّ او، سید نعمت‌اللّه جزایری (متوفی ۱۱۱۲) و پدرش سید نورالدین جزایری (متوفی ۱۱۵۸) بود.
تحصیلات
نورالدین که آثار تیزهوشی را در فرزندش عبداللّه دید، از سه چهار سالگی به تعلیم او پرداخت و علوم بسیاری از جمله ادبیات عرب، تفسیر، حدیث و فقه را به او آموخت. گفته‌اند که جزایری تا شانزده سالگی همه علوم شرعی و دینی را فراگرفت. عبداللّه پس از فراگیری مراحل نخست علوم دینی در زادگاهش به اصفهان، فارس، خراسان، آذربایجان و برخی ممالک آسیای صغیرسفر کرد و از دانشمندان بسیاری بهره برد.
او علاوه بر علوم ادبی و شرعی به فراگیری علومی چون حکمت، ریاضیات، نجوم، هیئت و طب پرداخت و در آنها مهارت یافت. استادان مهم جزایری علاوه بر پدرش، عبارت بودند از: سید احمد بن محمدمهدی شریف خاتون‌آبادی ریاضیدان و عالم هیئت محمدرفیع‌الدین گیلانی مشهدی، یعقوب بن ابراهیم بختیاری حُوَیزی، نظر علی بن محمدامین زجاج تُستَری، میر صدرالدین رضوی قمی و عبداللّه بن کرم‌اللّه حویزی.
برخی از مشایخ حدیثی جزایری این اشخاص بودند: پدرش که عبداللّه از او اجازه‌ای عام داشت، محمدحسین خاتون‌آبادی، رضی‌الدین بن محمد عاملی مکی و نصراللّه بن حسین موسوی حائری.
فعالیت علمی و اجتماعی
سید عبداللّه جزایری پس از درگذشت پدرش در ۱۱۵۸، مناصب شرعی او را در شوشتر برعهده گرفت که از آن جمله افتا و امامت جمعه و جماعت و نیز تدریس علوم دینی بود.
تالیفات
از جزایری کتاب ها و نوشته‌های متعددی در علوم و فنون مختلف به جای مانده است. شمار مجموع این نوشته‌ها افزون بر سی اثر است که از مهم‌ترین آنها است:
- (الاجازة الکبیرة) الاجازة الکبیرة، اجازه مفصلی است که سید عبداللّه در ۱۱۶۸ آن را برای چهار تن از عالمان حویزه، به نام های محمد بن کرم‌اللّه حویزی، ابراهیم بن خواجه عبداللّه حویزی، ابراهیم بن عبداللّه حویزی هَمیلی و محمد بن محمد مقیم اصفهانی غروی، نگاشته است.
- (تذکره شوشتر)تذکره شوشتر (یا فی تاریخ تستر)، از منابع معتبر به زبان فارسی درباره تاریخ شهر شوشتر و مشتمل بر یک مقدمه و ۴۸ فصل است.
- (التُحفة السَنِـیـَّة) التُحفة السَنِیَّة، شرح کتاب النُخبة المُحْسِنیه فیض کاشانی که آن را به درخواست شیخ علی نجّار شوشتری (از شاگردان سید نورالدین جزایری) نوشته است.
- (الذخیرة الابدیة)الذخیرة الابدیة فی جوابات المسائل الاحمدیة که آن را در پاسخ به چهل پرسش سید احمد بن مطلب مُشَعشَعی حویزی (حاکم وقت خوزستان)، در ۱۱۵۴، به عربی نوشته است.
- (الذُخْرُالرائِع) الذُخْرُالرائِع، شرح کتاب فقهی مفاتیح الشرایع فیض کاشانی که ناتمام مانده و تنها شامل یک جلد است و مقدمه‌ای درباره درایه و اصول فقه دارد.
سید عبداللّه جزایری در ریاضیات و علوم و فنون وابسته به آن نیز رساله‌هایی نوشته و شرح یا ترجمه کرده است، از جمله:
- لب اللباب فی شرح صحیفه الاسطرلاب، که شرحی است بر الصحیفه الاسطرلابیه شیخ بهائی و آن را به درخواست ابراهیم بن عبدالله حویزی همیلی (شاگرد جزایری و امام جمعه هویزه) نوشته است
- کاشفه الحال فی معرفه القبله و الزوال، درباره قبیله حویزه که آن را به درخواست سید علی خان بن سید مطلب موسوی مشعشعی حویزی (برادر سید احمد، حاکم وقت خوزستان) نوشته است.
- طلسم سلطانی که ترجمه کتاب غایه الحکیم مجریطی (متوفی 395) در هیئت، ستاره شناسی و طلمسهاست، با اضافاتی از خود وی این ترجمه به خواست ابوصالح سلطان تُرشیزی، وکیل مالیه خوزستان، در ۱۱۵۷ در یک مقدمه و سه فصل تدوین شده است.
جزایری بر برخی کتاب های حدیث، رجال، فقه و ریاضی حواشی زده و رساله های متعددی نوشته است، از جمله حاشیه بر مسالک الافهام شهید ثانی، نقد الرجال تفرشی، خلاصه الحساب شیخ بهائی، و تالیف رساله جوائز السلطان و الحکام. جزایری شعر نیز می سرود و فقیر تخلص می کرد. دیوان شعرش افزون بر پانصد بیت دارد.
منابع
- دانشنامه جهان اسلام، ج10، مدخل «عبدالله بن نورالدین جزایری» از لیلی كریمیان و محمدتقی كرمی. (23 مهر 1391) <http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=4650>
منبع: كتابخانه ديجيتال موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت علیهم السلام
پیوندهای مفید
