تاریخ تصوف در اسلام (کتاب)

کتاب ِ تاریخ تصوف در اسلام تألیف قاسم غنی، استاد دانشگاه ادیب و عرفان پژوه ِ قرن معاصر است. تصوف یا عرفان، در نزد مسلمین عبارت است از طریقه ی مخلوطی از فلسفه و مذهب که به عقیده ی پیروان آن، راه وصول به حق منحصر بدان است و این وصول به کمال و حق، متوقّف است بر سیر و تفکر و مشاهداتی که مودّی به وجد و حال و ذوق می شود و در نتیجه به نحو اسرار آمیزی، انسان را به خدا متصل می سازد. پیروان این طریقه، به صوفی و عارف و اهل کشف معروفند و خود را اهل حق می نامند. این کتاب، اندیشه های اهل تصوف را بررسی کرده است. و به تبیین ابعاد تاریخی_معنایی ِ تصوف پرداخته است.

فهرست کتاب

منشاء تصوّف_ تاریخ آن_مناسبات تصوّف با اسلام_ممیزات آن

منشاء اسلامی تصوّف

مرحله ی اوّل: یعنی دوره ی صدر اسلام

مرحله ی دوم: تصوّف در قرن دوم هجری

پیدایش کلمه ی صوفی و متصوّف و اصل آن دو کلمه

مرحله ی سوم: تصوّف در قرن سوم و چهارم

منابع غیر اسلامی تصوّف

دیانت مسیحی

فلسفه ی نو افلاطونی

حکمت اشراقی عرفای قبل از اسلام و عرفای مسیحیت

عقائد بودایی و هندی و مانوی

بازگشت به اصل موضوع یعنی ظهور تصوّف در اسلام

تعریف تصوّف

طریقت (مقامات و احوال سالک)

مقامات

توبه

مرشد یا ولی

کرامات و خوارق عادات

ورع

زهد

فقر

صبر

توکّل

نفس

رضا

احوال

مراقبت

قرب

محبت

خوف و رجا

خوف

رجا

شوق و انس

اطمینان

ذکر

مشاهده

فنا

اتّحاد و اتّصال

سماع

یقین

معرفت

فرق مختلفه ی صوفیه تا اواسط قرن پنجم

محاسبیه

قصاریّه (ملامتیه)

طیفوریه

جنیدیّه

نوریّه

سهلیه

حکیمیه

خرّازیه

خفیفیّه

سیاریّه

حلولیّه

تصوّف از قرن پنجم تا عصر حافظ

تصوف در قرن پنجم

عرفای بزرگ قرن پنجم

تصوف در قرن ششم

عرفای بزرگ قرن ششم

تصوف در قرن هفتم

عرفای بزرگ قرن هفتم

آثار ادبی صوفیه

تألیفات صوفیه (منثور)

آثار منظوم صوفیه

فرهنگ مصطلحات صوفیه.

چگونگی تألیف

کتاب ِ تاریخ تصوف در اسلام که درباره ی تطوّرات و تحوّلات مختلفه ی تصوف از صدر اسلام تا عصر حافظ است، یک جلد دارد. مؤلف تحلیل ساده و روان دارد. این کتاب در زمینه ی عرفان و تصوف اسلامی نگارش شده است.

نمونه ای از متن

در قسمتی از کتاب ِ تاریخ تصوف در اسلام که مربوط به قسمت ِ: «تصوف در قرن هفتم» است نویسنده شرح می دهد:

تصوف قرن هفتم، دنباله ی همان تصوف قرن پنجم و ششم است که با ظهور بعضی از بزرگان عرفا مخصوصا محیی الدین ابن العربی و جلال الدین رومی به کمال نضج و پختگی رسیده است. کلیاتی که راجع به وضعیت علوم و چگونگی بحث و تحقیق و سنخ فکر مشتغلین به حکمت و شیوع مناظره و جدل و سر گرمی به مجادلات مذهبی در قرن پنجم و ششم گفته شد، در اوایل قرن هفتم نیز صادق می آید و فقط حادثه ی عظیم هجوم مغول است که ان جریان را نخست در خراسان و شرق ایران و به تدریج در سایر ایالات منقطع می سازد.

منابع

• کتاب ِ تاریخ تصوف در اسلام تالیف : قاسم غنی، انتشارات زوّار، 1388.
• مشاهیر راسخون _ قاسم غنی _ قسمت آثار