قطب الدين رازی
قطب‌الدین رازی (۶۴۷-۷۶۶ق) از دانشمندان بزرگ شیعه بود که در علم منطق و کلام و فلسفه و فقه اسلامی و ادبیات عرب مهارت داشت. او عالمی محقق و حکیمی دانشمند بود. قطب الدین غیر از تربیت و تدریس فضلا، آثار مهمی در علوم عقلی و نقلی دارد.
ولادت و نسب
ابو جعفر محمد بن محمد رازی معروف به قطب‌الدین رازی، در سال ۶۴۷ق در ورامین از توابع تهران به دنیا آمد. محقق ثانی نسبش را از سلسلهٔ دیالمهٔ آل بویه می‌داند اما در مستدرک الوسائل آمده: شهید اول، که از شاگردان رازی بوده، وی را از نوادگان شیخ صدوق معرفی کرده است.
تحصیلات و شاگردان
رازی پس از تحصیل علوم مقدماتی نزد قاضی عضدالدین ایجی (مؤلف کتاب مواقف) و علامه حلی، علوم معقول و منقول را آموخت و در منطق و فلسفه تخصص یافت. شهید اول، قطب رازی را بزرگ‌ترین شاگرد علامه می‌داند. قطب در ۷۱۳ق از علامه اجازه دریافت نمود. در نوشته های علامه به قطب الدین او را با عناوینی مانند: شیخ فقیه عالم فاضل محقق، مدقق زبده علما و افاضل قطب المله و الدین توصیفش نموده است.
او مدتی در مدرسه نظامیه بغداد در طبقه پائین مدرسه دانشجو بود و گاه بدو قطب تحتانی (در مقابل قطب الدین شیرازی فوقانی متوفای ۷۱۰) نیز می گفتند.
میر سید شریف جرجانی، سعدالدین تفتازانی و شهید اول از شاگردان رازی هستند. شیخ شهید در اربعین می نویسد: اتفاق افتاد ملاقات من در دمشق با شیخ قطب الدین شعبان ۷۷۶ ق؛ او در تمام علوم معقول و منقول متبحر بود. ضمن استفاده از محضر او پس از مذاکرات و مباحثاتی دانستم که او دریائی است که کناره ندارد. شیخ شهید اضافه می کند که از او اجازه (اجتهاد و روایت) خواستم که برایم نوشت.
آثار و تألیفات
- المحاکمات بین شرحی الاشارات، این کتاب داوری بین دو شرح فخر رازی و خواجه نصیرالدین طوسی بر اشارات ابن سینا است. شرح فخر رازی، شرحی انتقادی بر اشارات ابن سینا است و شرح اشارات خواجه دفاع از ابن سینا و نقد شرح فخر است. رازی در این کتاب میان این دو داوری و محاکمه می‌کند. جلال الدین سیوطی می گوید: کتاب محاکمات او در شمار بهترین کتب منطق و حکمت است. او در این کتاب در مقابل دو فیلسوف بزرگ شیعه و سنی، (خواجه نصیرالدین و فخرالدین رازی) در شرح اشارات ابن سینا به حکمیت نشسته و استادانه از عهده آن برآمده است.
- تحریر القواعد المنطقیه فی شرح الشمسیه؛ در منطق. کتاب حاضر شرحی است معروف بر کتاب الشمسیه، نجم‌الدین عمر بن علی کاتبی قزوینی(۶۷۵ق) که به نام غیاث‌الدین محمد بن خواجه رشیدالدین وزیر سلطان خدابنده نوشته شده است.
- لوامع الاسرار فی شرح مطالع الانوار، در منطق. این کتاب شرحی است بر مطالع الانوار سراج الدین محمود بن ابی بکر ارموی. میر سید شریف جرجانی بر آن حاشیه زده است.
- بحر الاصداف
- تحفة الاشراف، این دو کتاب شرح بر تفسیر الکشاف زمخشری است. تحفة الاشراف مفصل‌تر از بحر الاصداف است.
- رسالة فی تحقیق الکلیات
- لطائف الاسرار
- شرح الاشارات
- شرح الحاوی الصغیر فی الفروغ
- شرح حکمة الاشراق
- شرح بر قواعد الاحکام
- تقسیم العلم و ...
وفات
قطب الدین رازی، پس از هرج و مرج ایران در ۷۳۶ق، به شام رفت و تا آخر عمر آنجا ماند، در همانجا با شهید اول ملاقات کرد. او در ۷۶۶ق در شام درگذشت و مدفن او در همان شهر است.
منابع
- ویکی شیعه
- پایگاه شعائر
