سریه زید بن حارثه با قبیله بنی بدر
"سریة" به گروهی از سپاه گفته می‌شود که به دستور رسول خدا صلی الله علیه و آله به سوی مکانی و برای انجام ماموریتی اعزام می‌شدند، بدون آنکه پیامبر صلی الله علیه و آله همراه آنان باشد.[۱]
محتویات
شخصیت زِید بن حارِثه
نام کامل وی "زِید بن حارِثَة بن شُرَحبِیل بن کَعب بن عَبدالعُزّی ابن اِمرِئ القِیس الکَلبی" است. مادر زید "سَعدی"، دختر "ثَعلَبَة بن عَبد عامر بن أفلَت بن سَلسَله" و از قبیله "بَنِی مُعِن" از قبیله «طِیّ» است. وی پسر خوانده پیامبر صلی الله علیه و آله بوده است. در این که وی چگونه به مکه آمده و به محضر پیامبر صلی الله علیه و آله رسیده اقوالی ذکر شده است.
نوشته‌اند که سَعدی، مادر زِید بن حارِثَة او را به همراه خود برای دیدار قومش برد؛ ولی در بین راه عده‌ای به آنان حمله کرده و زید را به اسارت بردند و در بازار عَکّاظ به فروش گذاشتند. حَکیم بن حَزّام، برادرزاده خدیجه در سفری که از شام برمی‌گشت او را به همراه چند تن دیگر خریده و به مکه آورد. پس از آنکه خدیجه به دیدن "حکیم بن حَزّام" آمد، او زید را به خدیجه بخشید و خدیجه نیز او را به رسول خدا صلی الله علیه و آله اهدا کرد.
زید سرانجام در جنگ «مُؤته» به شهادت رسید.[۲]
علل وقوع سریه
در سال ششم هجرت، زِید بن حارِثة برای تجارت به سوی شام حرکت کرد و مقداری زر و نقره از اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله به همراه او بود. او دو پوست بز را دباغی کرد و مال خود را در آنها جای داد و با گروهی از مردم به راه افتاد. وی هنگامی که به نزدیکی «وادِی‌القُری» رسید، گروهی از بَنِی بَدر، که جزء قبیله فَزارِه هستند با او روبرو شده و او و یارانش را به سختی مضروب کردند، به حدّی که گمان کردند که آنها را کشته‌اند و پس از آن تمام کالاهای آنها را به غارت بردند.[۳]
زِید بن حارِثة در این واقعه از مرگ نجات پیدا کرده، خود را به مدینه و به حضور پیامبر صلی الله علیه و آله رساند و ماجرای حمله به کاروان و یارانش را به پیامبر صلی الله علیه و آله گزارش داد.[۴] سپس پیامبر هم به او ماموریت یک سریه جدید را می دهد.
علاوه بر این، دلیل دیگری که برای حمله مسلمانان به قبیله بَنِی بَدر و "أم قرفه" ذکر شده، آن است که أم قرفه چهل تن از خویشان و نسل خویش را مأمور کرده بود تا به مدینه رفته و پیامبر صلی الله علیه و آله را به قتل برسانند.[۵] امّ قرفه، فاطمه، دختر رَبیعَة بن زِید است.[۶]
اعزام زید بن حارثه
دو دلیل حمله به کاروان مسلمانان و اقدام و برنامه‌ریزی برای قتل پیامبر صلی الله علیه و آله و به طور کلی نابودی دین اسلام و مسلمانان، رسول خدا صلی الله علیه و آله را بر آن داشت تا برای حفظ آئین توحیدی اسلام چاره‌ای بیندیشد! لذا پیامبر صلی الله علیه و آله در رمضان سال ششم هجری[۷]، زید بن حارثه را به فرماندهی این سریّه انتخاب کرده و اعزام نمودند.
رسول خدا صلی الله علیه و آله به آنها فرمودند: روزها را کمین کرده و شبها حرکت کنند تا دشمن از حرکت آنها آگاهی پیدا نکند.[۸] آنان به همراه راهنمایی که آنان را همراهی می‌کرد، به سوی بَنِی بَدر به راه افتادند.[۹]
آگاهی بنی بدر از حرکت مسلمانان
بَنِی بَدر که از حرکت مسلمانان آگاهی یافته بودند به سختی ترسیدند، به گونه‌ای که روزها دیده‌بانی را بر روی کوهی که مشرف بر مسلمانان بود، می‌گماشتند و نگهبان راهی را که احتمال داشت مسلمانان از آن مسیر به آنان حمله کنند را زیر نظر داشت. معمولاً او پس از این که مسیر یک روز راه را دیده‌بانی و بررسی می‌کرد، به افراد قبیله می‌گفت: آسوده باشید، تا کنون خبری نبوده تا ببینیم بعداًچه خواهد شد![۱۰]
آغاز حمله مسلمانان
هنگامی که فاصله زِید بن حارِثه و یارانش، به مسافت یک روز مانده به بَنِی بَدر رسید، راهنمای مسلمانان راه را گم کرده و راه دیگری را در پیش گرفت. زمانی که شب فرارسید، مسلمانان متوجه اشتباه خود شدند و در همان شب راه را پیدا کرده و ابتدای صبح به نزدیکی قبیله بَنِی بَدر رسیدند.
زِید بن حارِثه اصحاب خود را از تعقیب فراریان منع کرد و دستور داد که پراکنده نشوند. او از یارانش خواست؛ تا هنگامی که او تکبیر گفت، آنان نیز تکبیر بگویند. مسلمانان پس از این که دشمن را محاصره کردند، زید تکبیر گفت و یارانش هم پس از او تکبیر گفتند. در این هنگام "سَلَمة بن أکوَع" برای جنگ بیرون آمد و مردی از بَنِی بَدر را گرفته و او را کشت. زید و یارانش نیز، "جاریه"، دختر "مالک بن حُذَیفه" و مادر او را که معروف به «امّ قرفه» بود در یکی از خانه‌ها به اسارت گرفتند و پس از آن "أمّ قرفه" بدست یکی از مسلمانان کشته شد.[۱۱]
در انتها مسلمانان با غنایمی که بدست آورده بودند، راهی مدینه شدند.
پانویس
- ↑ اندلسی، ابن عبدالبر؛ الدرر فی اختصار المغازی والسیر، قاهره، وزارت اوقاف مصر، 1415هـ.ق، چاپ اول، ص103 والبیهقی، احمد بن الحسین؛ دلائل النبوة، تحقیق عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1405هـ.ق، چاپ اول، ج3ص5 و المقریزی، تقی الدین أحمد بن علی؛ إمتاع الأسماع، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1420هـ.ق، چاپ اول، ج8، ص330.
- ↑ حمیری المعافری، عبدالملک بن هشام؛ السیرة النبویة، تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الأبیاری و عبدالحفیظ شلبی، بیروت، دارالمعرفة، بی تا، ج1، ص247 و بلاذری، أحمد بن یحیی بن جابر؛ انساب الأشراف، تحقیق محمد حمید الله، مصر، دارالمعارف، 1959م، ج1، ص467 و ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله؛ الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، 1412هـ.ق، چاپ اول، ج2، ص543 و ابن الأثیر، علی بن محمد؛ أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، 1409هـ.ق، ج2، ص129 و ابن حجر، احمد بن علی؛ الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول 1415هـ.ق، ج2، ص494.
- ↑ واقدی، محمد بن عمر؛ کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الأعلمی، 1409هـ.ق، چاپ سوم، ج2، ص564 و السیرة النبویة، پیشین، ج2، ص617 و هاشمی البصری، محمد بن سعد؛ الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة 1410هـ.ق، چاپ اول، ج2، ص69 و طبری، محمد بن جریر؛ تاریخ الأمم والملوک، تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، 1387هـ.ق، چاپ دوم، ج2، ص643 و أبوالفتح، محمد بن سید الناس؛ عیون الأثر فی فنون المغازی والشمائل والسیر، تعلیق ابراهیم محمد رمضان، بیروت، دارالقلم، 1414هـ.ق، چاپ اول، ج2، ص150.
- ↑ کتاب المغازی، پیشین، ج2، ص564 و السیرة النبویة، پیشین، ج2، ص617 و الطبقات الکبری، پیشین، ج2، ص69 و تاریخ الأمم والملوک، پیشین، ج2، ص643 و عیون الأثر، پیشین، ج2، ص151 و ابن الجوزی، أبوالفرج عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الأمم والملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1412هـ.ق، چاپ اول، ج3، ص261.
- ↑ یعقوبی، احمد بن أبی یعقوب؛ تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر، بی تا، ج2، ص71.
- ↑ کتاب المغازی، پیشین، ج2، ص564.
- ↑ کتاب المغازی، پیشین، ج2ص564 و الطبقات الکبری، پیشین، ج2ص69.
- ↑ کتاب المغازی، پیشین، ج2ص564 و الطبقات الکبری، پیشین؛ ج2، ص69 و تاریخ الأمم والملوک، پیشین، ج2، ص642 و المنتظم فی تاریخ الأمم والملوک، پیشین، ج3، ص261 و صالحی الشامی، محمد بن یوسف؛ سبل الهدی والرشاد، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ج9، ص99.
- ↑ کتاب المغازی، پیشین، ج2، ص564.
- ↑ کتاب المغازی، پیشین، ج2، ص564.
- ↑ کتاب المغازی، پیشین، ج2، ص564 و سبل الهدی والرشاد، پیشین، ج6، ص99.
منابع
- هادی اکبریِ، سریه زید بن حارثه برای کشتن ام قرفه، دانشنامه پژوهه، بازیابی: 13 بهمن 1392.
- مغازی واقدی، ترجمه دامغانی.
