مروج الذهب (کتاب)

مروج الذهب یکی از کتابهای مهم تاریخی است که در نیمه اول قرن چهارم هجری توسط ابوالحسن علی بن حسین مسعودی، مورخ و جغرافیدان بزرگ شیعی تالیف شده است.

معرفی اجمالی مسعودی نویسنده کتاب

ابوالحسن علی بن حسین مسعودی، مورخ و جغرافیدان بزرگ اسلامی در اواخر قرن سوم هجری، احتمالاً حدود سال ۲۸۰ق در بغداد متولد شد. خانواده اش اصلا اهل کوفه بودند. نسبش به عبدالله بن مسعود، صحابی بزرگوار پیامبر صلی الله علیه و آله می رسد. شور و شوق دانش اندوزی او را از اوان جوانی به سیر و سفر در سرزمین های اسلامی کشاند. عراق و ایران و مصر و سوریه و فلسطین و ارمنستان و هند و سیلان و عمان و سواحل شرقی افریقا را تا زنگبار و احتمالا ماداگاسکار زیرپا گذاشت.

حتی از چین و مالزی هم دیدار کرد. ظاهراً جز اندلس (اسپانیا) و غرب افریقا، تمام سرزمین های اسلامی را سیاحت کرده است. سرانجام در ۳۳۶ق در مصر مقیم شد و در جمادی الثانی ۳۴۵ق (سپتامبر ۹۵۶میلادی) در شهر فسطاط مصر درگذشت. مسعودی بی گمان شیعی مذهب بوده است. محققان معاصر عرب او را معتزلی شافعی می دانند.

درباره شافعی بودن مسعودی، ابن عماد (متوفی۱۰۹۰ق) در شذرات الذهب به تصریح می گوید که مسعودی شافعی جز مسعودی مورخ صاحب مروج الذهب است و شخص دیگری است. ظاهراً شبهه معتزلی بودن مسعودی نیز از آنجاست که بسیاری از اصول کلام معتزله با اصول عقاید شیعه مشترک است و معتزلیان در نکات بسیاری با شیعه هم سخن اند. علمای رجال شیعه از نجاشی (متوفی۴۵۰ق) تا زمان ما در کتب رجال خود مسعودی را شیعه دانسته اند. مهمترین دلیل شیعه بودن مسعودی دو کتاب موجود او _ مروج الذهب و التنبیه والاشراف _ است که عقاید او را آشکار میکند: به دنبال نام امامان علیهم السلام می آورد و در هر باب فصلی جداگانه درباره زندگی و وفات امامان علیهم السلام باز می کند و از قیامهای شیعی با همدلی سخن می گوید.

مُروج الذهب و معادن الجوهر

مروج الذهب یکی از کتابهای مهم تاریخی است که در نیمه اول قرن چهارم هجری توسط ابوالحسن علی بن حسین مسعودی، مورخ و جغرافیدان بزرگ شیعی تالیف شده است. این جهانگرد تیزبین و مورخ چیره دست حاصل یک عمر جهانگردی و مطالعه عمیق خود را در اندیشه و رفتار اقوام مختلف در این کتاب به رشته تحریر درآورده است. مروج الذهب از این جهت که شامل تاریخ ملل قدیم از جمله ایرانیان است و اطلاعاتی دقیق و کمیاب از خصایص زندگی این اقوام بدست می دهد، از منابع معتبر مطالعات شرقی به شمار می رود و در نزد خاورشناسان اعتبار و حرمتی بسزا داشته. از مهمترین منابع اساطیر و تاریخ قبل و بعد از اسلام، خاصه ایران دوره ساسانی و تاریخ صدر اسلام محسوب می شود.

ارزش علمی کتاب

این کتاب در شمار یکی از کتابهای مهم تاریخی است که توسط مورخ و جغرافیدان بزرگ شیعی تالیف شده، همچنین مروج الذهب از این جهت که شامل تاریخ ملل قدیم از جمله ایرانیان است و اطلاعات دقیق و کمیابی از خصایص این اقوام بدست می‌دهد از منابع معتبر مطالعاتی شرقی از جمله ایران باستان و قرون اولیه اسلام می‌باشد و بر این اساس در نزد خاورشناسان از اعتبار ویژه‌ای برخوردار می‌باشد.

منابع

• دانشنامه رشد، بازیابی: 17 بهمن ماه 1392.
• ابوالقاسم پاینده؛ ترجمه فارسی مروج الذهب، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ پنجم، 1374؛ جلد اول.