بدر شاکر السیاب

بدر شاکرالسیاب (۱۹۶۴-۱۹۲۹ م)، از شعرای معاصر در عراق بود که تحول بسیاری را در ساختار و زبان شعر عرب ایجاد نمود. عشق به سرزمین مادری و مردم ستمدیده آن که به خاطر استبداد، از ثروتها و مواهب میهن خود جز محنت سهمی ندارند، از درونمایه‌های همیشگی شعر بدر بود.

زندگی‌نامه

بدر شاکر السیاب در روستای جیکور در جنوب شرقی بصره عراق به تاریخ ۲۴ دسامبر سال ۱۹۲۹ م. متولد شد. مادرش در سن ۲۳ سالگی - زمانی که بدر شش سال بیشتر نداشت یعنی در سال ۱۹۳۲ م - وفات می کند و این داغ تا همیشه زندگی با او می ماند. از آن پس به دامن مادربزرگ خود پناه می آورد.

بدر به محل تولد خود عشق می ورزید و این در بسیاری از اشعار شاعر به وضوح دیده می شود. او هنرمندی حساس و سخت ناشکیبا بود.

او در نوجوانی برای تحصیل به بغداد رفت و در دانشکده تربیت معلم درس خواند. در این زمان شعرسرایی در قالبهای سنتی را شروع کرده بود.

بدر شاکر السیاب در جوانی به تأثیر از مبارزات سیاسی جامعه که جانمایه آن اعتراض به دستگاه استبداد و استعمار بود، مانند بیشتر روشنفکران و هنرمندان روزگارش به اندیشه های چپ گرایش یافت و از سوی حکومت تحت پیگرد قرار گرفت. چند بار به زندان افتاد و سرانجام در سال ۱۹۵۲ م. در زمان نخست وزیری دکتر محمدمصدق به ایران گریخت و پس از یک اقامت هفتاد روزه در ایران به کویت و سپس لبنان رفت.

پس از انقلاب ۱۴ ژوئیه ۱۹۵۸ م. که فصل تازه ای در تاریخ عراق گشود، به میهن خود برگشت و در متن مبارزات مردم قرار گرفت که نیروهای چپگرا نیروی اصلی آن به شمار می رفتند.

بدر شاکر السیاب از جوانی به بیماری استخوانی درمان ناپذیری گرفتار بود و در سالهای پیش از مرگ دیگر به کلی فلج شد. او سرانجام در سال ۱۹۶۴ م، در کویت درگذشت.

شعر سیاب

بدر شاکر السیاب از سال ۱۹۴۷ م. اولین شعرهای آزادش را منتشر کرد. تسلط بر زبان انگلیسی دروازه شعر جهانی را به رویش باز کرد. اشعاری از لویی آراگون، ناظم حکمت، فدریکو گارسیا لورکا و پابلو نرودا را به عربی ترجمه کرد و از تی اس الیوت، ادیت سیتول و ازرا پاند تأثیر گرفت. در سال ۱۹۶۰ م. مهمترین شعرش "سرود باران" را انتشار داد که معروفترین شعر اوست و امروزه یکی از بهترین نمونه های شعر معاصر عرب به شمار می رود.

بدر، رادیکال ترین نماینده جریان شعری مدرن بود که نه تنها در شکل و قالب های پیشین، شامل تصاویر و عناصر شعری، بلکه در گوهر و حس شعری نیز یکسره با سنت ادبی گرانبار گذشته قطع رابطه کرد.

او با دید مدرن شخصی، بیان اساطیری ژرف و نمادگرایی بدیعش بر شعر امروز عرب و کار شاعران نسل بعد تأثیر فراوانی به جا گذاشت. شعرش زبانی غنی، رمزآلود، چندپهلو و پیچیده دارد. عشق به سرزمین مادری و مردم زحمتکش و ستمدیده آن که به خاطر جهل و استبداد، از ثروت ها و مواهب بیکران میهن خود جز زجر و محنت سهمی ندارند، از درونمایه های همیشگی شعرش است. شاعران نوگرای عرب مانند محمود درویش و آدونیس، آثار بدر شاکر السیاب را والاترین دستاورد شعر معاصر عرب می دانند.

گفته می شود که تنهایی و بیماری، برای نخستین بار به شعرش بارقه ای از تأمل درونی و جذبه روحانی بخشیده بود. اگرچه وی در سن ۳۸ سالگی و در جوانی درگذشت، اما در عمر کوتاه خود، تحول بسیاری را در ساختار و زبان شعر معاصر عرب ایجاد نمود.

برخی آثار شعری او عبارت است از:

أزهار ذابلة، (۱۹۴۷)
أعاصیر، (۱۹۴۸)
فجرالسلام، (۱۹۵۱)
حفار القبور، (۱۹۵۲)
المومس العمیاء، (۱۹۵۴)
الأسلحة والأطفال، (۱۹۵۵)
انشودة المطر، (۱۹۶۰)
المعبد الغریق، (۱۹۶۲)
شناشیل ابنة الجلبی، (۱۹۶۴)

منابع

گزیده‌ای از شعر عربی معاصر، مصطفی بدوی، ترجمه غلامحسین یوسفی و یوسف بکار، مجله سخن، تهران، ۱۳۸۶.
رویکردهای شعر معاصر عرب، احسان عباس، ترجمه حبیب‌الله عباسی، مجله سخن، تهران، ۱۳۸۴.