صمد (اسم الله)

صمد از اسما و صفات خداوند به معناى كسى كه هر سيادت «آقایی» به او منتهى مى شود. و كسى كه همواره بوده و خواهد بود. و کسی که جای خالی ندارد

اين واژه تنها يك بار «اللّه الصّمد» (سوره اخلاص(112)/2) در قرآن آمده است.

معنی صمد در روایات

در کتاب معانی الاخبار شیخ صدوق چندین روایات در معنی صمد آمده است، من جمله روایات زیر:

1- حَدَّثَنَا أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى عَنْ يُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنِ الرَّبِيعِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع حِينَ سُئِلَ عَنِ الصَّمَدِ فَقَالَ‌ الصَّمَدُ الَّذِي لَا جَوْفَ لَهُ.

ربيع بن مسلم گويد: از موسى بن جعفر عليه السلام شنيدم که هنگامی که از او درباره معنی صمد پرسیدند، فرمود: «صمد» آن چيزيست كه جوف‌ (جای خالی) ندارد.

2- حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ الدَّقَّاقُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْوَلِيدِ وَ لَقَبُهُ شَبَابٌ الصَّيْرَفِيُّ عَنْ دَاوُدَ بْنِ الْقَاسِمِ الْجَعْفَرِيِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ ع جُعِلْتُ فِدَاكَ مَا الصَّمَدُ قَالَ السَّيِّدُ الْمَصْمُودُ إِلَيْهِ فِي الْقَلِيلِ وَ الْكَثِيرِ.

داود بن قاسم جعفرى گويد: به امام باقر عليه السلام عرض كردم:- فدايت گردم- «صمد» چيست؟ فرمود: سرور والامقامى كه تمامى آفريدگان براى هر چيز چه اندك و چه بسيار رو بسوى او آرند.

منابع

فرهنگ قرآن، جلد 18، صفحه 438.

معانی الاخبار، شیخ صدوق، دفتر انتشارات اسلامى ، قم‌، 1403 ق‌