آرزو
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
آرزو یعنی اشتها، قوت جذب ملایم.[۱] انسان با آرزو همزاد است و با آرزو زندگی میکند. شب هنگام به امید و آرزوی روزی سرشار از سعادت و موفقیت به بستر میرود و صبح به امید طلوع دوباره خورشید و روزی توأم با سعادت از خواب بر میخیزد. انسان نمیتواند از امید و آرزو و خواسته جدا باشد. آن چه ناپسند است و در آیات و روایات گوناگون ما را از آن نهی کردهاند، داشتن آرزوی طولانی است؛ یعنی آرزوهایی که متناسب با میزان توانایی و استعداد و در محدوده قدرت ما و حتی عمر کوتاه ما نمیباشد. چیزی که نکوهش شده «طول امل» یعنی آرزوهای غیر معقول و غیرمنطقی و دور از دسترس است که معمولا جز غم و غصه و حسرت و غلطیدن به ورطه گمراهی و دور شدن از حدود شرع و چارچوب دین ثمری ندارد.
واضح است که اصل «آرزو» و «اميد» نه تنها مذموم و نكوهيده نيست، بلكه نقش بسيار مهمّى در حركت چرخهاى زندگى و پيشرفت در جنبه هاى مادّى و معنوى بشر دارد.
اقسام آرزو
علمای اخلاق آرزو را بر دو قسم تقسیم میکنند:
- 1- آرزوهای صادق، مثبت و سازنده كه همچون آب حیات، وجود آدمی را سیراب و پرثمر ساخته و نشاط و معنویت انسان را بیشتر میکنند.
- 2- آرزوهای كاذب و دور و دراز، و به تعبیر دیگر طول امل که از مهمترین رذایل اخلاقی بوده و انسان را از خدا دور ساخته و به انواع گناهان آلوده میكنند. این آرزوها همچون سراب در بیابان زندگی ظاهر میشوند و هر لحظه انسان را تشنهتر میسازند تا از شدت تشنگی هلاك سازند.
البته اصل آرزو و امید نه تنها مذموم و نكوهیده نیست، بلكه نقش بسیار مهمی در حركت چرخهای زندگی و پیشرفت در جنبههای مادی و معنوی بشر دارد. همانگونه كه در حدیث معروف نبوی آمده است:
« الْأَمَلُ رَحْمَةٌ لِأُمَّتِی وَ لَوْ لَا الْأَمَلُ مَا رَضَعَتْ وَالِدَةٌ وَلَدَهَا وَ لَا غَرَسَ غَارِسٌ شَجَرا» [۲]
«امید و آرزو، برای امت من رحمت است و اگر امید و آروز نبود هیچ مادری فرزندش را شیر نمیداد و هیچ باغبانی نهالی نمیكاشت».
آرزوهای پسندیده از نظر قرآن
امید و آرزوی پسندیده، دل بستن به آیندهای است که دسترسی به آن معقول است و با تلاش میتوان به آن رسیده و این یک امر فطری است.
« فَمَن کَانَ یَرْجُوا لِقَآءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صَـَـلِحًا وَ لاَ یُشْرِکْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدَا» [۳]
پس هر که به لقای پروردگارش امید دارد، باید کاری شایسته انجام دهد، و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند!
در این صورت بدون شک، امید و آرزو عامل حرکت چرخهای زندگی انسانها است که حتی اگر یک روز از دلهای مردم جهان برداشته شود نظام زندگی به هم میریزد و کمتر کسی دلیلی بر فعالیت و تلاش و جنب و جوش خود پیدا میکند.
آرزوهای پسندیده شاخصهایی دارد. مثل واقعی بودن، قابل تحقق بودن، عاقلانه و منطقی بودن، مشروع بودن، در بردارنده سعادت و کمال نهایی انسان بودن و... .
پانویس
منابع
- آرزوهای طولانی، علی اکبریان تبریزی،سایت پژوهشکده باقر العلوم(ع) ( بخش فرهنگ علوم انسانی و اسلامی)، تاریخ بازیابی : 24 آبان 1391.
- ناصر مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن، ج2.