امامزاده سید اسحاق بن موسی ساوه
«امامزاده سید اسحاق» از فرزندان امام موسی بن جعفر (علیه‌السلام)، در شرق شهر ساوه قرار دارد. به گفته برخی مورخان، اسحاق بن موسی (علیه‌السلام) از همراهان حضرت معصومه (علیهاالسلام) بود که در ساوه توسط عمّال مأمون عباسی به شهادت رسید.
زندگی‌نامه
اسحاق بن موسی (علیه‌السلام) یکی از پسران امام کاظم (علیه‌السلام) است. بعضی مادر ایشان را امّ ولد می‌دانند و برخی ایشان را برادر اعیانی احمد بن موسی (شاهچراغ) می‌شمرند؛ یعنی با شاهچراغ از یک مادر بوده‌اند؛ لذا مادر ایشان نیز ام احمد بوده است.[۱]
گزارش‌های تاریخیِ سفر امام رضا (علیه‌السلام) به مرو، حاکی از آن است که اسحاق بن موسی (ع) با امام رضا (ع) در این سفر همراه بوده است. این گزارش‌ها عبارت است از: ۱. ازدواج اسحاق با دختر عموی مأمون. ۲. گرفتن منصب امیر الحاج در مراسم حج.
مأمون برای عوام‌فریبی علاوه بر اجبار امام رضا (ع) به ولایتعهدی، اقدام به تحمیل ازدواج‌هایی بین نزدیکان خود و اهل بیت می‌کند، تا این عوام فریبی را هر چه بیشتر تثبیت کند. لذا پس از اینکه امام رضا را مجبور به ازدواج با دختر خود ام حبیبه نمود، دختر عموی خود یعنی دختر اسحاق بن جعفر عباسی را نیز به عقد اسحاق بن موسی درآورد.[۲]
همچنین مأمون با آنکه منصب امیرالحاجی از شئون خلیفه بوده، می‌خواست امام رضا (ع) این منصب را قبول کند، ولی امام رضا (ع) از همان ابتدای قبول ولایتعهدی شرط کرده بود که در مسائل کشور دخالت نکند، لذا مأمون مجبور شد برای پیشبرد اهداف خود، -حال که امام رضا این مسئولیت را قبول نمی‌کند- به نزدیک‌ترین شخص به ایشان محوّل کند، لذا این مسئولیت را بر عهده اسحاق بن موسی نهاد.[۳]
بنابراین، همراهی اسحاق بن موسی با امام رضا (ع) در سفر طوس قطعی است و رفتن ایشان به حجاز به عنوان امیرالحاج نیز از گزارش‌های صحیح تاریخی است؛ اما نظر بعضی از محققین این است که ایشان با کاروان حضرت معصومه (س) دوباره عازم طوس شده است.
با توجه به اینکه ۲۲ نفر از برادران و برادرزادگان در این سفر همراه حضرت معصومه بوده‌اند و در شهر ساوه توسط عمال مأمون عباسی به شهادت رسیده‌اند،[۴] باید محل دفن آنان را در ساوه جستجو کرد.
وجود بقعه‌ای به نام اسحاق بن موسی بن جعفر، نشان از آن است که ایشان نیز جزء همراهان حضرت معصومه (س) در این سفر بوده و مؤید این مطلب، گفته حمدالله مستوفی (۶۸۰-۷۵۰ ق) مورخ و جغرافیدان قرن هشتم هجری است که در سفرنامه خود به نام «نزهة القلوب» از وجود بقعه‌ای به نام اسحاق بن موسی بن جعفر در شهر ساوه نام می‌برد.[۵]
در کتاب «گنجینه آثار قم» اثر عباس فیض قمی نیز آمده است که: «مرقد مطهر امامزاده سید اسحاق بن موسی بن جعفر علیه السلام در جانب شرقی ساوه ... و در لوح قبر ... به خط ثلثی برجسته همرنگ زمینه عبارت ذیل قالب‌ریزی شده است: «هذه تربة الشریف لاسحاق بن الامام موسی الکاظم علیه السلام اخ الرضا علی بن موسی ... علیه السلام». در بخش دیگری از کتاب فوق آمده است: «حمدالله مستوفی در نزهة القلوب با خواندن لوح روی قبر، سید اسحاق را فرزند بلافصل امام کاظم علیه السلام دانسته است.»
توصیف بقعه سید اسحاق
بارگاه سید اسحاق از بقایای دوره سلجوقیان و صفویه است که در تاریخ ۱۲ اسفند ۱۳۱۵ با شمارهٔ ثبت ۲۷۹، به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بنا دارای بقعه ای برج مانند است و سبک ساختمان آن مانند بناهای عصر سلجوقیان در نیمه قرن هفتم هجری است و در عصر صفویه نقشه گنبد به صورت کنونی درآمده است. قاعده گنبد از داخل و خارج برجی و درگاههای آن تنگ و کوتاه است. اهمیت این بنا به علت آجرها و کاشی های فیروزه ای روی مقبره است که دارای خطوط بسیار زیباست.
ورودی اصلی به بنا، از طریق یک ایوان بسیار بلند و رفیع امکان‌پذیر است که در ضلع شمالی دارای چندین حجره است و سازنده، این بنا را با کمی چرخش در جهت شمالی جنوبی احداث کرده است. در ایوان شمالی که اصلی‌ترین ایوان است کاشیهای هشت گوش فیروزه‌ای خشتی سه سانتی‌متری نقش بسته شده است و کتیبه موجود در این ایوان زیبایی این بقعه را دو چندان کرده است. گنبد خانه نیز که بر روی پلان مربع تشکیل شده است با شکل و ظاهر زیبا به صورت قوس عرقچین درآمده است که این گنبد جزء گنبدهای دوره صفویه است. در مرکز گنبد کلمه جلاله "الله" و در اطراف آن، طرح‌های گیاهی نقش شده است. لوح روی قبر، ۱۲ کاشی با زمینه لاجوردی است که به خط ثلث روی آن اسم صاحب قبر را نوشته‌اند.
در میان بقعه امامزاده ضریحی است چوبی و مشبک و درون مرقدی است از پنج جهت آراسته به کاشی های خشتی مربع مستطیل که دارای ارزش تاریخی است.
پانویس
منابع
