ملا حسینعلی تویسرکانی
حسينعلی فرزند نوروز علی معروف به تويسرکانی، یکی از مشاهير علما و اساتيد بزرگ فقهای اصفهان بود. تويسرکانی فقيهی مجتهد، عالمی مطلع و اهل تحقيق بود، که در فقه و اصول اطلاعات وسيعی داشت.
محتویات
تحصیل و استادان
ملا حسينعلی تويسرکانی فرزند نوروزعلی، ابتدا در بروجرد از محضر آیة‌الله سید محمدشفیع جاپلقی بهره برد و از شاگردان برجسته او محسوب گردید.
سپس به حوزه علمیه اصفهان مهاجرت نمود. مهمترین استاد ایشان در اصفهان علامه فقیه اصولی محقق شیخ محمدتقی رازی نجفی صاحب «هدایة المسترشدین» بود.
وی بعد از وفات این استاد بزرگوار به تدریس پرداخت و شمار بسیاری از فاضلان در محضر درس او گرد آمده و بهره‌های گرفتند. بسیاری از مردم اصفهان نیز در مسائل فقهی از ایشان تقلید می‌نمودند.
۲ - اوصاف
[ویرایش]
علامه میرزا محمدباقر خوانساری در روضات‌الجنات از ایشان چنین یاد کرده است: العالم الثانی والجبر الصمدانی و البحر الملتظم فی العالم الانسانی بجواهر الحکم و المعالی و لالی الغرر من الاسرار و المعانی و هو الفقیه المسلم و الاستاذ الاعلم مولانا الحاج ملا حسین علی نوروز علی الملایری التویسرکانی ثم الاصفهانی، طیب الله مقانی و تربته و رفع فی الجنان العالیه مقامه و رتبته… ان مولانا المذکور من العلماء الفحول و نبلاء الفقه و الاصول فاضلا محققا بارعا متتبعا، النتهت الیه نوبه التدریس والافتاء والافاده باصفهان، بعد ما فرغ فیها من التحصیل عند علمائها الاعیان، و قد کان معظم قرائته فیها علی شیخ مشایخنا المتقدم المتین، عمده المعتمدین وقدوه المجتهدین، استادنا الاقدم و عمادنا الاجل الافخم، الشیخ محمد تقی….
آیة‌الله سید علی اصغر بن محمد شفیع بروجردی در «طرائف المقال» می‌نویسد: الحاج ملا حسین علی التویسرکانی اصلا الاصفهانی، مسکنا، کان عالما فی علمی الاصول و الفقه، مدرسا هناک، قد ترقی عنده جمع من الطلاب، و قد تلمذ عند الوالد، و هو من اجلاء تلامذته.
این بزرگوار نیز در اصفهان ریاست تدریس و فتوا داشتند. بسیاری از علما و فضلا از مجلس درس ایشان برخاستند. و زیادتی منفعت درس ایشان و ممتاز بودن مجلس درس ایشان در شهر مشهور بوده و بسیاری از عوام و خواص نیز تقلید ایشان می‌کردند. امام جماعت مسجد ایلچی محله احمد آباد بودند و به جهت احتیاط در نماز جمعه جمعه‌ها را به درچه می‌رفتند. نماز جمعه می‌کردند؛ – چون آن‌جا مزرعه‌ای داشتند – و عمده تحصیل او نزد مرحوم شیخ محمدتقی – اعلی‌الله‌مقامه – بوده، چنانچه از ملاحظه کتاب فصل‌الخطاب او معلوم می‌شود؛ و در تقوا و قدس هم معروف و کامل بود.
در «المآثر و و الآثار» نیز درباره ایشان چنین آمده: مجتهدی مسلم و رئیسی اعظم و از محققین فقها و اساتید عظمای علما محسوب می‌گردید. شهرت علم و صیت ریاستش تا به همه جا رسیده بود و ممالک عرب و عجم جمله را فرو گرفته؛ و اواخر عمر به سوانح چند ابتلا به هم رسانید و به صبر متمسک شد. در اویل حال چندی خدمت حاج سید شفیع جاپلقی نیز تلمذ نموده بود.
شاگردان
چنانچه گفته شد، علامه تویسرکانی در عهد خود ریاست تدریس فقه و اصول و مرجعیت تقلید و فتوا داشت و حوزه درسش در نزد فضلا به سبب کثرت تحقیق و تعمق بر سایر حوزه های مشابه ترجیح داده می شد. در این جا به ذکر اسامی برخی از شاگردان ایشان که از تتبع کتب مختلف به دست آمده می پردازیم: 1. میرزا عبدالغفار تویسرکانی. 2. میرزا نصر الله قمشه ای. 3. میرزا حسین همدانی. 4. میرزا بدیع درب امامی. 5. آخوند ملا حسین کرمانی. 6. ملا عبدالجواد حکیم خراسانی. 7. میرزا یحیی مستوفی بیدآبادی. 9. آخوند ملا محمد کاشانی. 10. حکیم جهانگیر خان قشقایی.
11. شیخ علی محمد دهاقانی. 12. سید محمدباقر زنجانی. 13. سید زین العابدین رضوی خوانساری. 14. میرزا محمدرحیم شیخ الاسلام. 15. سید محمدعلی خاتون آبادی، امام جمعه اصفهان. 16. سید جعفر خلیفه سلطانی. 17. سید شهاب الدین نحوی. 18. شیخ محمد نبی تویسرکانی، صاحب لئالی الاخبار. 22. سید محمود خوانساری، برادر آیت الله سید ابوتراب. 24. میرزا مسیح چهارسوقی، فرزند صاحب روضات.
29. سید علی ساوجی اصفهانی، مقدس.
32. سید ابراهیم بهشتی، دارای اجازه اجتهاد از ایشان.
آثار و تألیفات
1. کشف الاسرارء در شرح شرایع الاسلام این اثر مهم و سترگ در یازده جلد تدوین گشته و نسخه اصل آن در اختیار عالم فاضل جلیل دکتر سید احمد تویسرکانی قرار دارد. 2. المقاصد العلیه، حاشیه بر قوانین الاصول. 3. فصل الخطاب، در اصول فقه. 4. رساله عملیه. 5. حاشیه بر جامع عباسی. 6. الشهاب الثاقب، در رد بر حاج کریم خان کرمانی. 7. قارعه القوارع، در رد بر ادله رکن رابع. 8. نجاه المومنین، در اصول دین و اخلاق. وی این کتاب را در سال 1278 ق به نام فرزندش محمد نگاشته و نسخه های بسیاری از آن در کتاب خانه های مختلف وجود دارد؛ از جمله نسخه کتاب خانه جناب دکتر سید احمد تویسرکانی که بر اساس آن این کتاب تصحیح و تحقیق و عرضه می گردد.
۵ - وفات
[ویرایش]
وفات آن مرحوم در سال ۱۲۸۶ ق در ایام گرانی اصفهان که سال بعد سخت‌تر شد، رخ داد، بدن مطهرش در تخت فولاد اصفهان در داخل بقعه علامه آقا حسین خوانساری در پایین پای عالم زاهد آخوند ملامحمدباقر فشارکی مدفون گردید و به نوشته صاحب روضات، از برای آن مرحوم لحد آماده ساخته پیدا شد. وی در روضات الجنات می‌نویسد: و توقی (قدس سره) فی الیوم الثامن و العشرین من صفر سنه ختمه کتابنا هذا… و حمل نعشه الشریف علی الا کتاف و الاجیاد الی مقبره تخت فولاد، فدفن هناک فی جهه القبله من مرقدی المحققین الخوانساریین من غیر معونه اعمال المعاول فی مقابله ذینک القبرین، لما وجد هنالک من الحفیره المعده لد فن من شاء التمسک بذلک الذیل، و الانصاف ان هذا المتفق له من جمیل الکرامه و عظیم النبل.
سنگ نوشته مزار مطهر آخوند حاج ملاحسینعلی چنین است: هو الحی الذی لایموت، هذا مرقد العالم الفاضل الکامل المولی الجلیل و المقتدی النبیل، صاحب الکلمات الفاخره و الکرامات الظاهره، حاوی الفروع و الاصول، جامع المعقول و المنقول، فخر العلماء و المجتهدین، عمده العلماء العالمین، ظهیر الاسلام ونائب الامام، الاقا حاج ملا حسینعلی التویسرکانی و العشرین من شهر صفر سنه ست و ثمانین و ماثتین بعد الالف من الهجره النبویه ۱۲۸۶.
میرزا محمد همدانی (امام الحرمین) در وفات این فقیه بزرگ اشعاری سروده است که ماده تاریخ آن چنین است:
فقضی نحبه و صار الیها و دعاه الیه ارخ غفور
۶ - منبع
[ویرایش]
=
معظم له از شاگردان آقا نجفی بزرگ صاحب حاشيه بود که خود به مقام استادی رسيد. سنوات عمر او در اصفهان سپری شد و سالها از محضرش مردم و فضلای حوزه بهره مند بودند. در اوایل حاله چندی خدمت حاج سید شفیع جاپلقی نیز تلمذ نموده بود.
مهمترين اثر او کتاب کشف الاسرار در فقه است. اين کتاب در یازده مجلد در شرح «شرايع» محقق حلی است. از آثار ديگر او: نجات المومنین در اصول دین و اخلاق، مجلدات مقاصد عليه، مجلدات فصل الخطاب، اصول عقايد، مکارم اخلاق، حاشيه جامع عباسی و رساله ای در رد علمای اخباری است.
صاحب روضات الجنات در صفحه آخر (از جلد آخر) چنين جملاتی در وصف صاحب ترجمه می آورد: تويسرکانی در علم و عمل یکتا و از علمای فحول و نبلای فقه و اصول (در عصر حاضر) به شمار است. نوبت تدريس و رياست افتی در اين عصر ويژه او بود، وی از عده ای علما استفاده کرد، و حداکثر مراتب علمی او از شيخ محمد تقی صاحب حاشيه نصيب او شد، و از طرف اين استاد به اجازه روايت و نشر احکام شريعت مفتخر شد...
ملا حسینعلی تویسرکانی استاد بسیاری از بزرگان اصفهان همچون آخوند ملا محمد کاشانی و میرزا عبدالغفار تویسرکانی بود.
معظم له در روز 28 صفر (1286) ميهمان صاحب آن روز شد و جسدش در تخت فولاد جنب محقق خوانساری مدفون شد.
منابع
- "آیت‌الله آخوند ملاحسینعلی تویسرکانی"، سایت علما و عرفا، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۰۳/۰۱.
- سایت شعائر.
- تخت فولاد اصفهان، سید احمد عقیلی، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، 1393، ص64.
