سلیمان بن عبدالملک

«سلیمان بن عبدالملک بن مروان»، هفتمین حاکم و خلیفه اموى است که پس از هلاکت برادرش ولید بن عبدالملک در سال ۹۶ قمرى به حکومت رسید که تا ۹۹ قمری ادامه یافت. او مدتی در زمان حکومت ولید بن عبدالملک مشاور و وزیر او بود.

دوران خلافت

ولید بن عبدالملک در زمان حکومت و اقتدار خویش تصمیم گرفت که على‌رغم وصیت پدرش عبدالملک بن مروان - مبنى بر ولایت‌عهدى سلیمان -، فرزند خود عبدالعزیز بن ولید را به ولایتعهدى منصوب گرداند و سلیمان را از این مقام معزول دارد. در این راه تلاش فراوانى به عمل آورد و برخى از عاملان و فرماندهان عمده وى، مانند حجاج بن یوسف ثقفى و قتیبة بن مسلم که بر پهنه گسترده اى از جهان اسلام حکومت مى کردند، وى را در این تصمیم ترغیب و همیارى مى کردند.

ولیکن سلیمان بن عبدالملک، در این راه مقاومت مى کرد و با هیچ شرطى حاضر به استعفا و یا پذیرش عزل از ولایتعهدى نبود و بر اجراى سفارش هاى پدرش عبدالملک، پافشارى مى کرد. سرانجام ولید به هلاکت رسید، در حالى که به هدف هاى خود نایل نگردید و سلیمان بن عبدالملک در نیمه جمادى الثانی سال ۹۶ قمرى پس از مرگ برادرش ولید به خلافت رسید.

أعیان و اشراف حکومت از دمشق بسوی سلیمان رفتند تا با او بیعت کنند. آنان در بیت المقدس با سلیمان بیعت کرده و به عنوان خلیفه مسلمانان بر وی سلام دادند.

سلیمان بن عبدالملک پس از نایل شدن به خلافت، به دمشق رفت و دستگاه حکومت را تحویل گرفت و به هواداران خویش بخشش های زیادی نمود و نسبت به کسانی که برادرش ولید را در خلع سلیمان از ولایت عهدی تحریک و تشویق می نمودند، تضییقاتی قائل شد و فشارهای گوناگونی بر آنان وارد کرد. از جمله قتیبة بن مسلم را از حکومت عراق معزول و به جای او، یزید بن مهلب را به حکومت عراق و خراسان منصوب کرد. همچنین وی پس از مرگ برادرش ولید بن عبدالملک، ساخت مسجد جامع اموی را تکمیل نمود.

سلیمان بن عبدالملک به پیروى از سفارش ها و پیشنهادهاى عمر بن عبدالعزیز تلاش مى کرد از شدت انزجار و تنفرى که در مردم به خاطر رفتار و کردارهاى غیراسلامى و غیرانسانى خلفاى پیشین اموى و ستمکارى هاى آنان نسبت به عموم مردم پدید آمده و جامعه اسلامى را ملتهب کرده بود و به پرتگاه سقوط کشانده بود، بکاهد و تعادلى در ارتباط میان مردم و زمامداران به وجود آورد، که نمونه هاى آن عبارت است از: آزاد سازی برخی از مسلمانان مخالف با حکومت، عزل عاملان خودسر و ستمکار، دستور عمومى به انجام نمازها در اول وقت و مبارزه با مشرکان و مخالفان اسلام.

اما به هر تقدیر، او نیز از خاندان غاصب بنى‌ امیه و از مخالفان اهل بیت علیهم‌السلام بود و راه اسلاف نابکار خود را ادامه داد.

در دوره سلیمان بن عبدالملک به دستور خلیفه و به فرماندهی مسلمه، شهر «قسطنطنیه» از راه خشکی و دریا محاصره شد. سپاهیان خلیفه مدت ها این شهر را در محاصره داشتند؛ اما موفق به فتح آن نشدند.

مورخان نوشته اند که وى از خود راضى بود و روزى در آینه اى نگاه مى کرد و با شگفتى گفت: من پادشاه جوانى هستم! همچنین درباره زیادى خوردن و شکم بارگى وى داستان هاى فراوانى نقل شده است که مشابه آن را در دیگران کمتر مى توان تصور کرد.

وفات

سلیمان بن عبدالملک سرانجام در دهم صفر سال ۹۹ هجری، پس از دو سال و هشت ماه خلافت، در لشکرکشى به سرزمین روم، در منطقه قنسرین، در شهر دابق وفات نمود. درگذشت او به خاطر بیمارى تب بود که بر وى و بسیارى از افراد خانواده و همراهانش عارض گردیده بود.

وی قبل از مرگش با توجه به خوبی هایی که از «عمر بن عبد العزیز» دیده بود، او را به عنوان ولایتعهدى و جانشینی خویش برگزید.

منابع

• سید تقى واردى، روزشمار تاریخ اسلام، جلد دوم، ماه صفر.
• سید تقى واردى، روزشمار تاریخ اسلام، جلد چهارم، ماه جمادی‌الثانی.
• "سلیمان بن عبدالملک"، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.