فرج المهموم (کتاب)

منبع توضیح برای مشارکت کنندگان

احتمالا یک منبع الکترونیکی اعتبار منبع محرز نشده است!

منبع این نوشتار با توجه به مشخصات ذکر شده برای آن یک منبع صرفا الکترونیکی در یک پایگاه است که نهاد یا موسسه تولید کننده آن نامشخص است یا در فهرست مراکز معتبر تولید کننده محتوای دیجتال اسلامی قرار ندارد.

برای جلوگیری از حذف صفحه در صفحه بحث این مقاله اثبات کنید که یک مرکز معتبر تولید کننده این محتواست یا آن را با نوشته خودتان یا منبعی مطمئن تر جایگزین کنید.

نام كامل كتاب آنچنان كه در مقدمه كتاب آمده: «فرج المهموم في معرفة نهج الحلال من علم النجوم» است. اين كتاب اثر عالم بزرگوار، سيد رضى الدين، على بن طاووس حلى،(معروف به سید بن طاووس) متوفاى 664 هجرى است.

موضوع

بيان موارد حلال و حرام از نجوم و شرح حال موافقين و مخالفين با اين علم و كسانى كه عالم به اين علم بوده اند و اثبات اينكه ستارگان مؤثر در اين عالم نيستند ؛ بلكه تنها نشانه هايى هستند از طرف خداوند بر حوادث.

علم نجوم

يكى از قديمى ترين علمهاى موجود در جهان علم نجوم است كه قرن ها قبل از اسلام هم گسترش فراوانى داشته است. اسلام با اين علم دو برخورد متفاوت داشت، از يك سو مقابل آن ايستاد و آن را رد كرد و از سويى ديگر بر برخى احكام آن مُهر قبولى زد.

آنچه سيد ابن طاووس در اين كتاب اثبات مى كند آن است كه: نجوم ممنوع و مورد نكوهش در زبان شرع و دين علمى است كه ستارگان را داراى قدرت و فاعليت مى داند و آنها را منشأ بسيارى از حوادث مى داند و براى آنها مؤثريت قطعى قائل است.

در مقابل، آن نجومى كه يك علم است و براى شناخت راهها و قبله و سال و ماه و...به كار مى رود و از سويى ستارگان و وضعيت آنها را تنها نشانه اى از طرف خداوند بر بعضى حوادث مى داند، هيچ منعى ندارد و بسيارى از بزرگان مسلمين هم آن را آموخته و از آن استفاده مى نموده اند.

نقل

اين كتاب به لحاظ ارزش و اعتبارى كه داشته و مؤلف آن نيز از بزرگان اماميه و مورد اعتمادترين علماى آنهاست، مورد توجه خاص و عام در طول چندين قرن بوده و بزرگانى چون علامه مجلسى در «بحار الأنوار»، حاج مولى باقر در «الدمعة الساكبة» و شيخ عبد النبى كاظمى در «تكملة» از آن استفاده نموده و مطالب آن را نقل كرده اند.

تاريخ تأليف

سيد ابن طاووس كتاب فرج المهموم را در سال 650 هجرى و در جوار بارگاه سيد الشهداء عليه السلام به اتمام رسانده است.

ترتيب مطالب

سيد ابن طاووس كتاب خويش را به يك مقدمه و 10 باب تقسيم كرده است:

مقدمه: شامل مطالبى است در اينكه علم نجوم و احكام آن قطعى نيست و موارد خطا در آن فراوان است و مالك و مؤثر اصلى خداست.
باب اول: در اينكه نجوم و علم به آن از آيات الهى و معجزات پيامبر صلى الله عليه وآله است.
باب دوم: رد سخن كسانى كه مى گويند ستارگان قدرت مستقلى هستند در دنيا و با اختيار خود كار مى كنند و تأثير مى گذارند.
باب سوم: رواياتى از معصومين عليهم السلام پيرامون صحت علم نجوم
باب چهارم: روايتى از امام هفتم عليه السلام در دفع مرگ از كسانى كه مرگشان به حساب نجوم رسيده باشد و...
باب پنجم: اسامى علماى شيعه كه به علم نجوم آگاهى داشته اند.
باب ششم: علماى ديگر فرقه هاى اسلامى در علم نجوم
باب هفتم: عده اى از علماى نجوم كه قبل از اسلام احكامى داشته اند.
باب هشتم: احكام علماى نجوم پس از اسلام، چه آنها كه مسلمان بوده اند و چه غير مسلمانها.
باب نهم: منكرين صحت احكام نجوم و ادله آنها و اقسامشان.
باب دهم: كسانى كه تمام علم نجوم را مى دانستند و در عين حال بى نياز از آن بوده اند كه عبارت باشند از پيامبران صلى الله عليهم اجمعين و ائمه عليهم السلام و رواياتى از خبر دادن آنها به وقايع.