تتمیم أمل الآمل (کتاب)
معرفى اجمالى
تتميم أمل الآمل اثر جناب آقا شيخ عبدالنبى قزوينى، از رساله‌ها و تكمله‌هايى است كه در توسعه و تصحيح اطلاعات امل الآمل تأليف محدث بزرگ جناب شيخ محمد بن حسن حر عاملى نگارش است.
مؤلف آن از علماى قرن 12 و از مشايخ و بزرگان قزوين بوده اما عمدتا در يزد زندگى مى‌كرده است. نسخه اين تعليقه ناقص بوده و تنها تا حرف شين به يادگار دارد.
انگيزه تأليف
هدف از تصحيح اين رساله، شناسايى و تحقيق درباره همه تعليقه‌ها و حواشى امل الآمل و دلايل اهتمام علماى شيعه به تكميل و توسعه اين كتاب بوده و بر اساس نسخه‌اى از كتاب‌خانه آیت‌الله مرعشى نجفى تصحيح گرديده است.
ساختار
تعليقه‌ها كوتاه و حاوى اطلاعاتى در شرح احوال و زندگى شخصيت‌ها و تكميل گزارش‌هاى حر عاملى و احيانا نقض و رد اطلاعات اوست.
گزارش محتوا
كتاب، حاوى مقدمه‌اى است از علامه سید شهاب الدین مرعشی نجفی در اهميت كتب رجالى و توجه علماى شيعه به تعليقه نگارى بر امل الآمل.
وى برخى از اين تعليقه‌ها و ويژگى آنها را معرفى كرده سپس طريق روايت خود از كتاب تا خود مؤلف را نام برده است. سپس شرح حال مؤلف و نام آثار و استادانش آمده است.
مؤلف در اين تعليقه‌ها به اطلاعات عاملى اضافه كرده و معلومات و گزارش‌هاى خود را ذيل 137 ترجمه و شرح حال نگاشته كه به ترتيب حروف الفبا در اين تصحيح تا حرف شين را شامل مى‌شود.
گاهى مؤلف به يادداشت‌ها و حواشى ارجاع مى‌دهد كه در اين نسخه و تعليقات حاضر، موجود نيست و معلوم و مشخص نيست كه آيا تعليقات را كامل كرده يانه؟ اين تعليقه با تشويق سيد محمد مهدى بحر العلوم استاد مؤلف نگاشته شده و بحر العلوم هم بر آن تقريظ نوشته است.
تعليقات حاضر بر اساس دو نسخه يكى در كتاب‌خانه مرعشى نجفى و ديگرى در يك مجموعه خطى، تصحيح شده است. در مقدمه ضمن تعريف و توصيف از سبك و اسلوب حر عاملى و اهميت امل الآمل به دو ايراد عمده آن اشاره كرده است:
يكى اينكه در شرح حوادث اعاظم و بزرگان شيعه و بيان فضايل و مناقب آنها به اندازه كافى سخن گفته نشده است اشكال ديگر عدم توجه مؤلف به برخى از علماى هم‌عصر وى است.
شيخ عبدالنبى قزوينى با طرح اين اشكالات، با ارائه حاشيه‌ها و تعليقاتى كه هم تكميل و توسعه شرح حال‌ها و بيان نكات جديدى از زندگى عالمان شيعه و طرح تلاش‌ها و ويژگى‌ها و فضايل اين عالمان است و هم اصلاح اشتباهات حر عاملى است، در تكامل امل لآمل كوشيده است.
برخى از تعليقات كاملا كتاب شناختى است و نشان مى‌دهد تعليقه نويس اطلاعات داشته و به مطالعات خود در شناسايى كتاب‌ها اهميت مى‌داده است. نكته ديگر اخذ اطلاعات مفيد از هم‌عصران است.
وى از محققان و عالمانى كه مى‌شناخته پرس و جو كرده و گاهى در مراجعه به اشخاص، حاصل مشاهدات و يافته‌هاى آن افراد را طرح مى‌نمايد.
در پاورقى صفحات هم علاوه بر شناسايى مصادر، نسخه‌بدل‌ها ثبت شده و در پايان، فهارس فنى آسان‌ياب براى كتاب تهيه شده است.
منبع
ویکی نور
