جعفر بن محمد المستغفری

ولادت

ابوالعباس، جعفر بن محمد بن معتز بن محمد بن مستغفر بن فتح بن ادريس مستغفرى نسفى سمرقندى نخشبى حنفى، در سال 350 هجرى در شهر نسف در نزديكى سمرقند و در خانواده اى اهل علم به دنيا آمد.

پدر و پدربزرگ او از علماى آن سامان به شمار مى آمدند و در تربيت او نقش مهمى را عهده دار شدند.

خاندان

جعفر بن محمد مستغفرى از خاندانى اهل علم بود. پدرش ابوعلى، محمد نسفى معروف به «شيخ» از علماى منطقه خود بود. (318-372 هجرى) او از محضر درس ابا حفص احمد بن محمد عجلى استفاده كرد. پدربزرگش ابوبكر معتز بن محمد بن مستغفر هم از مشايخ روايى است.

فرزندش ابوذر بن جعفر بن محمد مستغفرى خطيب شهر نسف بود و بعد از پدر جانشين وى گشت. او از محضر درس پدر و ابوالفضل، يعقوب بن اسحاق سلامى و ابومحمد، عبدالملك ابن مروان ميدانى و ابوعلى حاجبى بهره برده بود.

تحصيلات

جعفر بن محمد مستغفرى از همان دوران كودكى در زادگاه خود شهر نسف نزد پدر و پدربزرگ خود به فراگيرى علم و دانش مشغول گشت. سپس در مجلس درس ابومحمد عبدالله بن محمد زر رازى حاضر شد.

بعد از آن به سرخس رفت و در مجلس درس ابن ابى على، زاهر بن احمد سرخسى شركت كرد. سپس به بخارا رفت و در مجلس درس محمد بن احمد غنجار حافظ شركت نمود. بعد از آن به مرو رفت و از محضر ابوالهيثم محمد بن مكى استفاده برد.

شخصيت

جعفر بن محمد مستغفرى از علماى بزرگ دوران خود در منطقه ماوراءالنهر و شمال استان خراسان به شمار مى آمد. او پيرو مذهب «حنفى» و در اصول عقايد پيرو مسلك «اشعرى» بود.

برخى او را پيرو مذهب شافعى دانسته اند و برخى ديگر احتمال داده اند كه او شيعه باشد. كتاب او «طب النبي صلى الله عليه و آله» در ميان علماى شيعه مشهور است و بسيار سفارش به مطالعه آن شده و خواجه نصيرالدين طوسى از وى تعبير به «شيخ» و «امام» مى كند.

سخنان علماء

سمعانى درباره ايشان مى گويد: «خطيبُ نسف كان فقيها، فاضلا و محدثا مكثرا، صدوقا»؛ او خطيب شهر نسف و شخصيتى فقيه، دانشمند و محدثى بزرگ بود كه روايات فراوانى را روايت كرده و انسانى راستگو بود.

«ابن قطلوبغا» در كتاب «تاج التراجم» مى گويد: «خطيب نسف لم يكن بما وراءالنهر في عصره مثله، كان فقيها، محدثا، فاضلا، مكثرا، حافظا، صدوقا»؛ او خطيب شهر نسف و در دوران خود شخصيتى بى نظير در منطقه ماوراءالنهر بود. او شخصيتى فقيه، راوى حديث و دانشمند بود و روايات فراوانى را روايت كرده است. او حافظ قرآن است و روايات فراوانى را نيز حفظ كرده و انسانى راستگو است.

ميرزا عبدالله افندى، صاحب كتاب رياض العلما درباره ايشان مى فرمايد: «الكامل الجليل المعروف بالشيخ الإمام»؛ او شخصيتى كامل و داراى كمالات بوده و بزرگوار و معروف به شيخ و امام است.

اساتيد

او از محضر درس علماى فراوانى بهره برده است، مانند:

1. پدرش ابوعلى محمد بن معتز مستغفرى
2. پدربزرگش ابوبكر معتز بن محمد بن مستغفر
3. ابن ابى على زاهر بن احمد سرخسى
4. ابوسهل هارون بن احمد استرآبادى
5. ابوعبدالله محمد بن احمد غنجار حافظ
6. ابوالهيثم محمد بن مكى كشميهني
7. ابومحمد عبدالله بن محمد بن زر رازى و شخصيت هاى فراوان ديگر

شاگردان

علماى فراوانى نيز از محضر درس ايشان بهره بردند، مانند:

1. فرزندش ابوذر بن جعفر بن محمد مستغفري
2. ابومحمد عبدالعزيز نخشبى نسفى (متوفى 456 يا 457 هجرى)
3. قاضى ابومنصور سمعانى جد أعلاى ابوسعد سمعانى
4. حافظ ابومحمد حسن بن احمد سمرقندى
5. قاضى ابوعلى حسن بن عبدالملك و شخصيت هاى فراوان ديگرى از علما

تأليفات

1. طب النبي صلى الله عليه و آله
2. تاريخ نسف
3. تاريخ سمرقند
4. تاريخ كش
5. معرفة الصحابة
6. دلائل النبوة
7. كتاب الأوائل
8. شمائل النبي صلى الله عليه و آله
9. فضائل القرآن
10. خطب النبي صلى الله عليه و آله يا الخطب النبوية

وفات

ابوالعباس مستغفرى، اين دانشمند بزرگ پس از عمرى خدمت به اسلام، در جمادى الاول سال 432 هجرى در شهر نسف ديده از جهان فروبست و به ديار باقى شتافت.

تالیفات

• طب النبی