روش تحقیق در اسناد و مدارک نهج‌البلاغه (کتاب)

‏روش تحقیق در اسناد و مدارک نهج البلاغه: همراه با اسناد و مدارک نهج البلاغه

معرفى اجمالى

" روش تحقيق در اسناد و مدارك نهج‌البلاغه" كتابى است به زبان فارسى نوشته حجت‌الاسلام محمد دشتى كه به بررسى روش تحقيق در اسناد نهج‌البلاغه مى‌پردازد.

ساختار كتاب

كتاب مشتمل بر مقدمه‌اى به قلم مؤلف و هفت فصل مى‌باشد.

گزارش محتوا

اين كتاب چهارمين جلد از "مجموعه آشنايى با نهج‌البلاغه" است.

در فصل نخست با عنوان "روش تحقيق" مؤلف به موضوعات ذيل پرداخته است:

1-ضرورت جمع‌آورى مدارك نهج‌البلاغه

مؤلف در اين بخش، جمع‌آورى مدارك نهج‌البلاغه را يكى از بهترين روش‌هاى پاسخ‌گويى و عملى‌ترين راه رفع شبهاتى كه درباره نهج‌البلاغه ايراد شده است، مى‌داند و با يادآورى اين نكته كه بسيارى از خطبه‌ها و نامه‌هاى حضرت در كتب شيعه و اهل سنت، قبل از سيد رضى، مورد بحث و بررسى قرار گرفته، اين اشكالات را قابل پاسخ‌گويى مى‌داند.

2-روش نويسندگان مدارك نهج‌البلاغه

در اين بخش، مؤلف با يادآورى تلاش دانشمندان بيدار و پژوهش‌گران هشيار شيعه، در راه اثبات اصالت و سلامت نهج‌البلاغه، به روش‌هاى ايشان در اين رابطه اشاره مى‌كند. از نظر ايشان، اين نويسندگان چهار روش را در بررسى مدارك نهج‌البلاغه در پيش گرفته‌اند:

اول: گروهى براى جمع‌آورى همه اسناد و مدارك نهج‌البلاغه تلاش‌هاى طاقت‌فرسايى را انجام داده‌اند.

دوم: گروهى ديگر در رابطه با تحقيقات مختلف خودشان آنچه را يافتند، جمع‌آورى و به صورت كتاب مستقلى عرضه نموده‌اند و در مقام جمع‌آورى همه مدارك اين كتاب نبوده‌اند.

سوم: بعضى از نويسندگان اسناد و مدارك نهج‌البلاغه، منابع قبل از سال 400ق. را ملاك كار خود قرار داده و به بررسى منابع پس از آن نپرداختند.

چهارم: برخى هم بر اساس ملاك‌ها و متدهاى گوناگون شناسايى، اسناد و مدارك را به قبل از سال 400ق. محدود نكرده، بلكه از منابع معاصرين سيد رضى و پس از آن نيز استفاده نموده‌اند.

3-نقد و بررسى روش‌ها

در اين بخش مؤلف به نقد و بررسى روش نويسندگان آثارى؛ چون: كتاب مدارك نهج‌البلاغه نوشته علامه كاشف الغطاء، كتاب استناد نهج‌البلاغه، نوشته امتياز على عرشى، بحثى كوتاه پيرامون مدارك نهج‌البلاغه، رضا استادى، شرح نهج‌البلاغه ابن ابى‌الحديد و...در بررسى مدارك و اسناد نهج‌البلاغه پرداخته و به اين نتيجه مى‌رسد كه اين راه؛ يعنى بررسى مدارك اين كتاب ارزشمند هنوز به پايان نرسيده و بايد تحقيقات گسترده و همه جانبه‌اى در اين زمينه انجام گيرد.

4-روش ما در كتاب حاضر

در اين بخش مؤلف به معرفى روش خود در اين كتاب و بيان ويژگى‌هاى آن مى‌پردازد.

از جمله ويژگى‌هايى كه وى براى اثر حاضر برمى‌شمارد، مى‌توان به ويژگى‌هاى ذيل اشاره كرد:

الف: كشف و شناسايى مدارك و اسناد به عصر و زمان خاصى اختصاص نيافته است.

ب: تلاش شده تا سال وفات نويسندگان منابع روائى و تاريخى ذكر شود.

ج: براى استخراج همه مدارك و اسناد سعى شده از كتب ابزارى استفاده شود و به وسيله معجم‌المفهرس، منابع روائى با نهج‌البلاغه تطبيق داده شده و مدارك لازم كشف گردد.

مؤلف مدعى است با اين روش، مدارك و اسناد كتاب حاضر دو برابر كل مدارك و اسناد همه كتب مصادر نهج‌البلاغه است.

5- كيفيت كشف و شناسايى مدارك نهج‌البلاغه

در اين بخش مؤلف مراحل داوزده‌گانه كشف و شناسايى مدارك را معرفى مى‌نمايد.

6-مشكلات كار جمع‌آورى اسناد و مدارك

7-روش تحقيق در اسناد و مدارك نهج‌البلاغه

در اين بخش نويسنده به سه روش: بررسى تطبيقى و مقايسه‌اى، طبقه‌بندى مدارك و اسناد نهج‌البلاغه و روش بررسى امتيازات و ويژگى‌هاى مدارك و اسناد نهج‌البلاغه به عنوان برخى از روش‌هاى تحقيق در اسناد و مدارك نهج‌البلاغه اشاره مى‌كند. به گفته مؤلف، اين روش‌ها هم به روش تحقيق، و هم به شيوه‌هاى تدريس اسناد و مدارك نهج‌البلاغه مربوط مى‌گردد.

8-روش تدريس در مدارك نهج‌البلاغه

مؤلف در اين بخش به بيان روش‌ها و شيوه‌هاى تدريس مدارك و اسناد نهج‌البلاغه مى‌پردازد.

9-خطبه‌ها و نامه‌ها و حكمت‌هاى مشترك

در اين بخش، مؤلف با يادآورى اين نكته كه بسيارى از خطبه‌ها و نامه‌ها و كلمات حكمت‌آميز امام در نهج‌البلاغه به صورت جداگانه آورده شده و شماره مخصوص به خود را دارند؛ در حالى كه در برخى منابع روايى به صورت يك خطبه طولانى نقل گرديده و در نتيجه اسناد و مداركشان مشترك مى‌باشد، به بيان نقاط اشتراك خطبه‌ها و نامه‌ها و حكمت‌هاى مشترك در نهج‌البلاغه پرداخته است.

10-شناخت نسخه‌هاى گوناگون نهج‌البلاغه

در اين بخش مؤلف به معرفى 28 نسخه از نسخ نهج‌البلاغه پرداخته است.

11-تذكرات ضرورى

فصل دوم: اسناد و مدارك خطبه‌هاى نهج‌البلاغه

در اين بخش مؤلف بر اساس ده نسخه (المعجم، صبحى، فيض، ابن ميثم، فى ظلال، الخوئى، ابن ابى‌الحديد، عبده، ملافتح‌الله و ملا صالح) مدارك و اسناد تك تك خطبه‌ها و نامه‌ها و كلمات حكمت‌آميز نهج‌البلاغه را ذكر مى‌كند.

در فصل سوم به معرفى اسناد و مدارك نامه‌هاى نهج‌البلاغه بر اساس ده نسخه ذكر شده پرداخته شده و اختلاف شماره‌هاى نسخ مذكور به همراه تاريخ وفات مؤلف ان مدارك نهج‌البلاغه ذكر شده است.

در فصل چهارم اسناد و مدارك حكمت‌هاى نهج‌البلاغه معرفى گرديده است.

در فصل پنجم مدارك و اسناد كلمات غريب(اعجاب آور و بى نظير) حضرت معرفى گرديده است.

در فصل ششم به كتاب‌شناسى مصادرى كه مؤلف براى استخراج مدارك و اسناد نهج‌البلاغه از آن‌ها بهره برده به همراه تاريخ وفات مؤلف ان كتب مذكور پرداخته شده است.

در فصل هفتم هم أعلام موجود در اسناد و مدارك نهج‌البلاغه معرفى گرديده است. در اين فصل علاوه بر مشخصات نويسندگان كتب مصادر، تاريخ وفات ايشان و نيز اسامى و تعداد كتب ايشان ذكر گرديده است.

وضعيت كتاب

كتاب حاضر مشتمل بر پاورقى‌هايى به قلم مؤلف و فاقد هر گونه فهرست مى‌باشد.

منابع مقاله

1- مقدمه مؤلف

2- متن كتاب

منبع

ویکی نور