المقنعة (کتاب)

منبع: کتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي

نویسنده:محمد رضا ضميري

مؤلف:

محمد بن محمد بن نعمان ابن معلم ابوعبدالله عكبرى بغدادى، معروف به شيخ مفيد (م 413 ق).

زندگي‌نامه و اظهارنظرها:

وى يكى از مشاهير علما و مراجع بزرگ شيعه در عصر خويش بود و از آغاز زندگى با قرآن و كتب دينى انس داشت. او از نوجوانى از مكتب ابن قولويه، شيخ صدوق، ابوغالب رازى و ابن جنيد سال‌ها بهره مند بود و در سايه كوشش و تحقيقات خود به مقام علمى و سمت استادى نايل آمد.

در عصر مفيد، بغداد مركز علوم اسلامى بود و در پايگاه خلفاى عباسى، فقهِ مذاهب اربعه تدريس مى شد و در كنار مكاتيب، مكتب شيخ مفيد با جلوه خاصى از رونق بيشترى برخوردار بود. مفيد در عصر خودش از مبتكران علم كلام و فقه استدلالى بشمار مى رفت. امام زمان عجل الله تعالی فرجه شریف درباره او ضمن توقيعى خطاب به وى مى فرمايد: «شيخ السديد و مولى الرشيد الاخ الولى الناصر لنا...».

شيخ طوسى درباره او مى گويد: «ابوعبدالله مفيد معروف به ابن معلم از متكلمان طايفه اماميه است كه در فقه و كلام بر همه مقدم، فكرش عالى و حاضر جواب بود. رياست شيعه در آن زمان به وى منتهى مى شد».

استادان:

ابن قولويه، شيخ صدوق، ابوغالب رازى، ابن جنيد و...

شاگردان:

سيد مرتضى، سيد رضى، شيخ طوسى، ابوالفتح كراجكى، نجاشى.

تأليفات:

ارشاد، اختصاص، اعلام، افتخار، اقناع، ايضاح، أمالى، ايمان ابوطالب، امامت اميرالمؤمنين، انتصار، اعجازالقرآن، اصول فقه تمهيد، تفضيل ائمه بر ملائكه، فصول، مقنعه، هدايه، كشف السرائر، شرح اعتقادات صدوق.

معرفى اجمالى كتاب:

اين كتاب در دو بخش تدوين شده است: بخش نخست مربوط به اصولى اعتقادى است. در اين قسمت مؤلف راجع به توحيد و صفات حق تعالى، وجوب اعتقاد به انبيا و رسل، وجوب اعتقاد به امامت، ولايت اولياءالله ، وجوب اعتقاد به معاد، وجوب معرفت و عمل به شرايعت اسلام و وجوب نماز بحث مى كند.

بخش دوم مربوط به فروع فقهى است كه از كتاب طهارت شروع مى شود و به كتاب وكالت خاتمه مى يابد. اين كتاب فتوايى است.

شروح و تعليقات:

تهذيب الاحكام كه يكى از كتب اربعه نوشته شيخ طائفه طوسى است. اين شرح مربوط به بخش فقه‌ى مقنعه است.

وضعيت نشر:

اين كتاب به كوشش انتشارات جامعه مدرسين قم در سال 1410 ق چاپ و منتشر شده است.