تجرید الاعتقاد (کتاب)

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

منبع: کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی

نویسنده: محمدرضا ضمیری

مؤلف:

ابوجعفر نصیرالدین محمد بن محمد حسن طوسى، معروف به خواجه نصیرالدین طوسى (م 672 ق).

زندگی‌نامه و اظهارنظرها:

وى دانشمند بزرگ و نویسنده معروف، فیلسوف، محقق، منجم، متولد و بزرگ شده در طوس، متوفی در بغداد و پدرش از علماى طوس بود. خواجه نصیرالدین مقدمات را از پدرش فراگرفت و در جوانى به نیشابور رفت و از محضر استادان بزرگ بهره گرفت.

او در واقعه حمله مغول 22 ساله بود و به قلاع اسماعیلى پناه برد و تا سال 654 ق در كنار ایشان بسر برد. پس از تسلط هلاكوخان، خواجه با او رابطه خوبى داشت و هلاكو او را بسیار گرامى مى داشت. در سال 658 ق از طرف هلاكو مأموریت یافت كه رصدخانه مراغه را تأسیس كند و به امر هلاكو جمیع اوقات ممالك ایلخانى در اختیار او قرار گرفت.

خواجه توانست رصدخانه عظیمى احداث كند و عالمان بزرگ زمان را در آنجا گرد آورد. او كتابخانه بزرگ و ارزشمندى هم تأسیس كرد. نتیجه كار این گروه تنظیم ایلخانى بود. خواجه تا آخر عمر در خدمت علم باقى ماند و على رغم نفوذ بسیارش، تمایلى به مقامات دنیوى نداشت.

استادان:

محمد بن حسن طوسى، نصیرالدین عبدالله بن حمزه طوسى، كمال الدین محمد حاسب برهان الدین همدانى، معین الدین سالم بدران مازنى مصرى، ابوالمكارم بن زهره، قطب الدین مصرى شافعى.

شاگردان:

علامه حلى، سید عبدالكریم بن طاووس، قطب الدین محمد بن مسعود شیرازى، شهاب الدین ابوبكر كازرونى، و...

تألیفات:

تحریر اصول اقلیدس، اخلاق ناصرى، اثبات واجب تعالى، شرح انتشارات ابن سینا، تلخیص المحصل، تجرید الاعتقاد و...

معرفى اجمالى كتاب:

این كتاب در علم كلام و بر اساس اعتقاد شیعه امامیه است و نفیس ترین كتاب اسلامى در كلام به شمار مى رود كه تاكنون تصنیف شده است. این كتاب داراى شش مقصد است:

مقصد اول، در امور عامه كه داراى سه فصل است:

• 1. در وجود و عدم؛

• 2. در ماهیت و لواحق آن؛

• 3. در علت و معلول.

مقصد دوم، در جواهر و اعراض كه پنج فصل دارد:

• 1. جواهر و اعراض؛

• 2. اجسام؛

• 3. بقیه احكام اجسام؛

• 4. در جواهر مجرده؛

• 5. در اعراض (كمّ و كیف و مضاف).

مقصد سوم، در اثبات صانع كه سه فصل دارد:

• 1. در وجود خداوند تعالى؛

• 2. در صفات؛

• 3. در افعال خداوند.

تمام این فصول خود به چندین مسئله تقسیم مى شوند كه تحت عنوان «المسئله» از آن‌ها بحث مى شود.

مقصد چهارم، در نبوت.

مقصد پنجم، در امامت.

مقصد ششم، در معاد.

بر این كتاب، دانشمند نامى شیعه علامه حلى شاگردش و دانشمند بزرگ اهل سنت ملاعلى قوشچى شرح نوشته اند. این دو شرح با حواشى معروف آن‌ها كه جلال الدین دوانى و سید صدرالدین دشتكى نگاشته اند، سال‌ها است كه در حوزه هاى علمیه شیعه و سنى تدریس شده اند و مى شوند.

شروح و تعلیقات:

حدود شصت شرح تا به حال بر این كتاب نوشته شده است؛ از آن جمله است: شرح علامه حلى، شرح تجرید از شمس الدین محمود بن عبدالرحمن بن احمد اصفهانى، شرح تجرید قوشچى علاءالدین على بن محمد، شرح ابن عمر و احمد بن محمد مصرى (م 757 ق)، شرح تجرید به نام شوارق الالهام از عبدالرزاق لاهیجى، شرح فارسى تجرید از علامه ابوالحسن شعرانى.

وضعیت نشر:

این كتاب با شرح علامه حلى به همت مؤسسه اعلمى، در بیروت چاپ شده است.