ترکمنستان

ترکمنستان کشوری در آسیای میانه است. نام این کشور از زبان فارسی گرفته شده که به معنی سرزمین ترکمن‌هاست. بر اساس آمارهای بین‌المللی ترکمنستان پنجمین کشور جهان از نظر سرعت رشد تولید ناخالص ملی است. این کشور تا سال ۱۹۹۱ با نام جمهوری شورایی ترکمنستان، یکی از جمهوری‌های تشکیل دهنده اتحاد جماهير شوروی بود. ۸۰٪ درصد مساحت ترکمنستان را صحرای قره قوم تشکیل می‌دهد که دارای آب و هوای خشک است. بیشتر جمعیت ترکمنستان در جنوب و باختر کشور (کناره دریای خزر) زندگی می‌کنند. تركمنستان آب و هواي متنوعي دارد كه مشخصه‌ی آن تابستان هاي داغ و زمستان هاي بسيار سرد و بارش بسيار كم است. آب و هوای ترکمنستان خشک و بیابانی است، تنها در نقاط مرتفع جنوبی از خشکی هوا کاسته می‌شود و رطوبت هوا افزایش می‌یابد.

جغرافیای ترکمنستان (Turkmenistan Geography)

جمهوري تركمنستان با وسعتي برابر 488100 كيلومتر مربع، دومين كشور بزرگ آسياي مركزي پس از قزاقستان به شمار مي رود. از نظر وسعت نيز پنجاه و دومين كشور جهان است. تمام بخش مركزي اين كشور را يكي از بزرگ ترين بيابان هاي جهان به نام قره قوم (شنزار سياه) فرا گرفته است. حدود چهار پنجم اين كشور را استپ مي پوشاند كه اين پهنه بخشي از جلگه ي پست توران محسوب مي شود. بيشتر تركمنستان در ارتفاعي حدود 500 متر يا كم تر از آن قرار گرفته است. فرورفتگي آقچاقايا كه در بخش شمالي اين كشور قرار دارد، پست ترين نقطه ي تركمنستان است كه 81 متر پايين تر از سطح دريا است. كوهستان هاي كپه داغ در حاشيه ي پايين قره قوم و در طول مرز جنوبي اين كشور با ايران كشيده شده است. منابع آب شيرين تركمنستان بسيار اندك است و سيستم هاي وسيعي از كانال ها با شرايط سختي آب را براي نوشيدن و آبياري منتقل مي كنند. جريان هاي كوهستاني در اين كشور به محض اين كه به شنزار هاي خشك و رس هاي قره قوم مي رسند، پخش و پراكنده مي شوند. تنها منابع آب تركمنستان رودخانه هايي هستند كه از كشورهاي همسايه سرچشمه مي گيرند. آمودريا كه از كوهستان هاي پامير واقع در شرق تاجيكستان سرچشمه مي گيرد و بخشي از مرز با ازبكستان را تشكيل مي دهد، همچنين رودمرغاب كه از كوهستان هاي افغانستان سرچشمه مي گيرد، بزرگ ترين رودخانه هاي دائمي كشور محسوب مي شوند. آب هاي آمودريا و رودخانه مرغاب از طريق كانال قره قوم آب را به بخش هاي خشك جنوب تركمنستان مي رساند. كانال هاي ديگري نيز وجود دارند كه آب را از آمودريا در بخش شمالي كشور منحرف مي سازند. درياي كاسپين كه درياچه اي شور و محصور در خشكي است، تمام مرز غربي تركمنستان را تشكيل مي دهد. به دلیل شرایط جغرافیایی ترکمنستان، پراکندگی جمعیت در سطح کشور یکنواخت نیست و بخش وسیعی از این كشور که قلمرو کوه های مرتفع و سرزمین‌های پست بیابانی است، خالی از سکنه می‌باشد. کوهپایه ها و حواشی رودخانه‌ها که شرایط مساعدتری برای گذران زندگی فراهم می‌کنند، از روزگاران قدیم مورد توجه مردم بوده و تمرکز جمعیت را سبب شده است.

پول و اقتصاد ترکمنستان (Turkmenistan Economy)

ترکمنستان در فهرست چهار کشور بزرگ تولید کننده گاز طبیعی و چهار کشور تولید کننده نفت در شوروی سابق، قرار دارد. ذخاير اثبات شده نفت و گاز این کشور ۲۰۰۰ میلیارد متر مکعب گاز (مقام چهاردهم جهان) و ۵۴۶ میلیون بشکه نفت است. بیشتر ذخایر نفتی کشور در غرب ترکمنستان و در پهنه دریای خزر متمرکز شده است. ذخایر گاز طبیعی تقریبا در سراسر خاک کشور پراکنده است. معادن نمک در منطقه قویرداق وجود دارد. ذخایر نمک‌های طبیعی دریایی در خلیج قره بوغاز متمرکز است. در این منطقه موادی همچون میرابیلیت و دیگر مواد پر ارزش وجود دارند. بیشتر زمین‌های کشاورزی ترکمنستان را دشت قره قوم تشکیل می‌دهد که اغلب برای چراندن گوسفند قره‌گل مورد استفاده قرار می‌گیرد. در زمین‌های کشاورزی کشور محصولاتی همچون پنبه، میوه و تره بار و انگور كشت می‌شود. امور پرورش کرم ابریشم نیز توسعه یافته است. در طی سال‌های اخیر، تولید گندم نیز افزایش خوبی داشته است. از آن جا که ترکمنستان یک کشور محاط در خشکی است، برای ترانزیت کالا، از خاک کشورهای همسایه استفاده می‌کند. خط آهن ترکمنستان به شهر سرخس (در شمال خاوری ایران) متصل است و از آن جا تا بندرعباس امتداد دارد. مهمترین محصول ترکمنستان کتان است که بیش از نیمی از زمین‌های کشاورزی این کشور را در بر می‌گیرد و از نظر تولید کتان دهمین کشور جهان است. البته کاهش محصول در سال‌های اخیر سبب کاهش 50 درصدی صادرات کتان از این کشور شده است. در سال 2004 میلادی نرخ بیکاری در این کشور 60 درصد بود. علت اصلی فقر و بیکاری در این کشور بسته شدن راه‌های اصلی صدور گاز طبیعی در فاصله سال‌های 1998 تا 2004 بود. البته در این سال‌ها تولید ناخالص ملی این کشور افزایش یافت زیرا قیمت جهانی گاز بالا رفت. در سال 2006 دولت ترکمنستان قیمت فروش گاز طبیعی به عمده‌ترین خریدارش، روسیه را از 66 دلار برای هر هزار مترمکعب به 100 دلار افزایش داد. 58 درصد مردم تركمنستان زیر خط فقر هستند. درآمد سالانه دولت این کشور 1.803 میلیارد دلار است. این کشور علاوه بر گاز طبیعی نفت هم دارد و روزانه 213 هزار و 700 بشکه نفت تولید می‌کند که 95 هزار بشکه آن در خود این کشور مصرف و بقیه صادر می‌شود. بر اساس آمارهای سال 2001 میلادی ترکمنستان 2.4 تا پنج میلیارد دلار بدهی جهانی دارد.

فرهنگ مردم ترکمنستان (Turkmenistan Culture)

يکی از آداب و رسوم ارزشمند ترکمن ها در ترکمنستان، احترام به سفره و نان است. در اکثر موارد در اين کشور، درباره‌ی سفره اصطلاح روسی سِوِتوی يعنی جايگاه پاک و با ارزش را به کار می برند، زيرا نعمت خدا يعنی نان در آن قرار می گيرد. آن ها پا گذاشتن روی سفره را بی احترامی بزرگی می دانند. در مراسم استقبال از مقامات و روسای جمهور کشورهای خارج در اين کشور نيز اين موضوع رعايت می شود. به اين ترتيب که در بدو ورود مهمان عالي مقام، استقبال کنندگان قرصی نان و ظرف کوچکی از نمک را در يک سينی گذاشته و مقابل مهمان می گيرند. رسم بر اين است که مهمان، اندکی از نان را می کند و آن را می خورد. به نظر می رسد اين امر که سنتی اجدادی است، برای نمک گير کردن مهمان صورت می گيرد؛ به اين معنی که کشورها به تعهداتشان وفادار باشند و احيانا به اين کشور خيانت نکنند. يکی ديگر از عقايد پسنديده ی مردم اين کشور، اعتقاد به خواست و مصلحت خدا در تمامی امور زندگی است. آن ها در تصميم گيری هايشان برای انجام هر کاری، آن را منوط به خواست خدا می دانند و برای باري تعالی عباراتی نظير الله جان و خدای جان به کار می برند. يکی ديگر از اين سنت های حسنه، مربوط به آداب غذا خوردن آن ها است. ترکمن ها خوردن غذا را با بسم الله آغاز می کنند و بعد از خوردن نيز منتظر می شوند تا همه ی آن ها که در جمع مشغول به خوردن هستند، کارشان به پايان برسد. بعد يکی از آن ها شروع به خواندن آيه و يا آياتی از قرآن می کند و بعد دعا نموده و دست به صورتشان می کشند و می گويند قبول بولسون، يعنی قبول باشد. ترکمن ها اعتقاد راسخی به نذر و صدقه دارند و به آن اصطلاحا صدقه و يا خدا يولی (راه خدا و به عبارتی در راه خدا) می گويند. اين گونه مراسم، به بهانه های مختلف بين مردم برگزار می شود، ولی اکثرا در شب های ماه مبارک رمضان، ايام جمعه (برای شادی روح متوفيان) و يا در مناسبت های مختلف برگزار می شود. در اين گونه مراسم، غذايی پخته می شود و بين حاضرين در مراسم توزيع می شود. ترکمن ها گاهی اين مراسم را برای رفع بلا و گشايش در کارها برگزار می کنند. از جمله عادات مردم ترکمنستان، احترام به برخی از چارپايان است. به عنوان مثال، ترکمن ها با پشم شتر لباس می بافند و لحاف درست می کنند، اما با آن، جوراب نمی بافند و يا تشک يا زيرانداز نمی سازند و معتقدند که جوراب پوشيده می شود و زير پا قرار می گيرد و بر روی تشک می خوابند و به اصطلاح لگدمال می شود. ترکمن ها هم مثل ديگر اقوام مشرق زمين، به موضوع چشم زخم اعتقاد زيادی دارند. برای مقابله با چشم زخم، آن ها دو رشته نخ سياه و سفيد را به هم می تابند که به آن آلاجا (رنگانگ) می گويند و آن را به گردن کودکان می آويزند و يا به عنوان دستبند، به مچ دست آن ها می بندند.

مسافت و اختلاف زمانی ترکمنستان (Distance & Local Time)

فاصله و اختلاف زمانی تهران و عشق آباد (ايران و تركمنستان) مسافت تهران تا عشق آباد 663.6 کیلومتر است. طول پرواز از تهران تا عشق آباد حدود 1 ساعت می باشد. عشق آباد 1 و نيم ساعت از تهران جلوتر است، یعنی ساعت 12 در تهران معادل ساعت 1:30 در عشق آباد است.

زبان مردم ترکمنستان (Turkmenistan Language)

ترکمنی زبان مردم ترکمن و زبان ملی کشور ترکمنستان است. ترکمنی از زبان‌های آلتایی و از شاخه اغوز خانواده زبان‌های ترکی است و جمعیت متکلم به این زبان در ترکمنستان و شمال شرقی ایران (در منطقه ترکمن صحرا شامل خراسان شمالی و استان گلستان) در اکثریت اند. جمعیت اقلیتی نيز در عراق و در کشورهای دیگر از جمله چین و ترکیه به زبان موسوم به زبان ترکمنی سخن می‌گویند. ترکمنی با زبان‌های تاتاری کریمه و سالار و ترکی استانبولی، آذربایجانی و ازبکی مرتبط است. ترکمن‌ها و گویندگان بیشتر این زبان‌ها به راحتی زبان یکدیگر را می‌فهمند. زبان ترکمنی را می‌توان حد واسط زیر مجموعه‌های غربی (ترکی استانبولی و ترکی آذربایجان) با زیر مجموعه‌های شرقی (ترکی قزاقی، ازبکی، قرقیزی و اویغوری) زبان ترکی دانست. به عنوان مثال برخی از کلماتی که در ترکی استانبولی و ترکی آذربایجان باهم تفاوت دارند، را می‌توان به هر دو فرم آن در زبان ترکمنی یافت. یک ترکمن می‌تواند به راحتی لهجه‌های مختلف ترکی را فرا بگیرد، اما به دلیل گویش دشوار ترکمنی، یادگیری مکالمات ترکمنی اندکی دشوار است. ترکمنی در گذشته با خط عربی نوشته می‌شد، در سال ۱۹۲۸ خط لاتین جایگزین آن شد و در سال ۱۹۴۰ خط سيریلیک جای آن را گرفت. در ۱۹۹۱ خط لاتین بر پایه خط ترکی (استانبولی) جایگزین خط سریلیک شد.

غذای مردم ترکمنستان (Turkmenistan Food)

غذاهای ترکمنی مشابه غذاهای ایرانی و برخی دیگر از کشورهای آسیای مرکزی است و اغلب شامل برنج، سبزیجات و انواع گوشت می‌شود. وعده‌های غذایی اغلب با سوپ آغاز می‌شوند. یکی از سوپ‌های محبوب، چورپا نام دارد که سوپ گوشت و سبزیجات است. پلوف، از محبوب‌ترین و عمومی‌ترین غذاهای ترکمنی است و از تکه‌های گوشت گوسفند، شلغم خرد شده، پیاز، هویج، برنج و ادویه که با هم پخته شده باشند، تشکیل می‌شود. گاهی سیر و کشمش و سایر میوه‌های خشک‌شده نیز به این ترکیبات اضافه می‌شوند. ششلیک، کباب بره که با پیاز و نان لیپیوشکا سرو می‌شود، کورما، گوشت گوسفند سرخ‌شده با روغن خودش و ایشکیکلی، نوعی کوفته از خمیری که داخلش را گوشت و پیاز گذارده و به طور سنتی آن را روی شن‌های داغ پخته باشند از ديگر غذاهاي محبوب مردم تركمنستان است. چای سبز (گوک‌چای) محبوب‌ترین نوشیدنی میان ترکمن‌ها است و همیشه برای مهمان آماده می‌شود. اغلب آن را با میوه‌خشک و گیاهان طعم‌دار مزه‌دار می‌کنند. کفیر نیز دوغ ترکمنی است که اغلب به هنگام صبحانه ارایه می‌شود. تعداد زیادی رستوران خوب (با استاندارد‌های اروپایی) در عشق آباد وجود دارد و علاوه بر غذاهای ترکمنی، غذاهای فرنگی و شرقی را نیز با قیمتی مناسب ارایه می‌کنند. رستوران‌های هتل‌ها بیشتر تحت تأثیرات غذاهای روسی هستند. بورشت، سوپ کلم است، انتغوکوت، استیک کاملا پخته است و کتلت، کوفته‌های گوشت کوچک است.

غذاهاي نوروز در تركمنستان

زنان ترکمن از روزها قبل از نوروز اقدام به طبخ انواع شیرینی و خوراکی‌های شیرین که سمنو حتما یکی از آن ها است مي كنند. از غذاها و شیرینی‌های سنتی و محلی ترکمن‌ها، نوروز کچه و نوروز بامه است که جای خاصی در سفره‌های نوروزی ترکمن‌ها دارد. مردم ترکمنستان در این روزها با پختن غذاهای معروف نوروزی مانند نوروز کجه، نوروز بامه، سمنی (سمنو) و اجرای بازی‌های مختلف توسط جوانان ترکمن حال و هوای دیگری به این جشن و شادی می‌دهند.

نوروز در تركمنستان

پس از استقلال ترکمنستان، به فرمان رئیس‌جمهور این کشور و به منظور احیای رسم دیرینه‌ی کشور، سال نو را نوروز اعلام کرده و هر ساله در ۲۱ مارس جشن گرفته می‌شود. در این کشور طبق رسم قدیم و جدید، دو بار در سال جشن سال نو گرفته می‌شود. یکی به استناد تقویم میلادی و دیگری عید نوروز به نشانه احیای دوباره آداب و رسوم دیرینه مردم ترکمنستان. در ترکمنستان عید نوروز جشن کشاورزانی است که آذوقه مردم را تامین می‌کنند و به همین دلیل کشاورزان دامنه‌های کوه کپت داغ و کناره‌های آمودریا با عظمت خاصی نوروز را جشن می‌گیرند. به اعتقاد مردم ترکمنستان، زمانی که جمشید به عنوان چهارمین پادشاه پیشدادیان بر تخت سلطنت نشست، آن روز را نوروز نامید. در استقبال از نوروز ترکمن‌ها از روزها قبل از پایان اسفند به آذین بندی شهرها و روستاهای خود و نیز تدارکات پذیرایی‌ها و میهمانی رفتن‌ها و میهمانی دادن می‌پردازند. رقص و آوازهای محلی جزء جدایی ناپذیر مراسم سنتی ترکمن‌ها در اسقبال از تجدید حیات طبیعت است و مسابقات اسب سواری که در میان ترکمن‌ها جایگاه خاصی در همه‌ی طول سال دارد، در نوروز بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد و از این همین رو جشن‌های نوروزی ترکمن‌ها با مسابقات اسب سواری توام است و این مسابقه‌ها از ارکان اصلی جشن‌های نوروزی ترکمن هاست. آیین‌های عمومی نوروزی در ترکمنستان معمولا در میادین اصلی شهرها و روستاها برگزار می‌شود و مردان و زنان جوان ترکمن نیز در روزهای جشن، بازی‌ها و سرگرمی‌های ویژه‌ای از جمله سوارکاری، کشتی، پرش برای گرفتن دستمال از بلندی، برپایی جنگ خروس، شاخ زنی قوچ‌ها و بازی شطرنج برگزار می‌کنند. به هنگام انجام این بازی‌ها و سرگرمی‌ها، ترکمن‌هاي زیادی در محل جمع می‌شوند و با تشویق‌های پی درپی به این مسابقات رونق خاصی می‌دهند. پوشیدن لباس نو، دید و بازدید و پریدن از روی آتش از دیگر رسوم ترکمن‌ها در ایام عید نوروز است.

منبع

سایت تبیان زنجان