آثار علمی امام علی علیه السلام

این مقاله حاصل همکاری و مشارکت جمعی از اعضای دانشنامه اسلامی در نسخه پیشین دانشنامه است. به هنگامی که اطلاعات دانشنامه از نرم افزار پیشین به نرم افزارکنونی منتقل شد آخرین ویرایش آنجا به عنوان اولین نسخه در نرم افزار جدید ثبت شد. چنانچه علاقه مندید نام کاربری که تدوین کننده این مقاله در نسخه پیشین بوده یا بیشترین مشارکت را در تهیه آن داشته است را بدانید به صفحه مشارکت کنندگان در نسخه پیشین مراجعه کنید

آثار علمي اميرالمومنين علیه السلام

آثار و منابع گردآوري شده از سخنان و نامه‌هاي امام علي عليه‌السلام

• 1. مصحف امام علي، امام علي عليه السلام در آن قرآن مجيد را بر اساس شأن نزول آيات جمع‌ آوري کرده بود.

• 2. نهج البلاغه که مجموعه اي از خطبه‌ ها، نامه‌ ها و کلمات قصار آن حضرت است و توسط يکي از علماي بزرگ اماميه به نام سيد رضي (395ـ406 ق) تنظيم گرديده است.

• 3. ادعيه و اوراد آن حضرت که در کتب ادعیه ثبت و ضبط گردیده است، همچون:

دعای کميل

دعای امیرالمومنین در سحرهای ماه رمضان

مناجات منظومه

دعای صباح

دعای مشلول

• 4. روایات امام علي عليه السلام از پیامبر صلی الله علیه و آله: مطابق با محاسبه محمود ابوریه از عالمان اهل سنت با توجه به پيوند بسيار نزديک امام با پيامبر، در صورتى كه امام على علیه‌السلام در هر روز تنها يك حديث از پيامبر مى آموخت در حالى كه ثلث قرن با رشد كامل با پيامبر همراه بود، بايد حدود دوازده هزار حديث از ايشان نقل مى كرد اما اكنون در منابع حديثى اهل سنت تنها 50 حديث صحيح از ايشان نقل شده است. ایشان علت این امر را اقدامات حکومت بنی‌امیه در اخفای آثار ایشان ذکر می‌کند. اما در منابع شیعه روایات نبوی بسیاری از زبان امیرالمومنین علیه‌السلام نقل گردیده است.

• 5. احاديث و رواياتي خود آن حضرت نقل شده که در کتب و منابع گوناگون پراکنده‌ اند اما برخی از مسندهایی که اختصاصاً به موضوع کلمات حضرت علی علیه‌السلام پرداخته‌اند عبارتند از:

1. مسند امیرالمؤمنین علیه‌السلام از یعقوب بن شیبه سدوسی؛

2. مسند امیرالمؤمنین علیه‌السلام از عبدالعزیز بن یحیی جلودی؛

3. مسند علی علیه‌السلام از احمد بن شعیب نسایی؛

4. مسند علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام از احمد بن حنبل؛

5. مسند امام علی علیه‌السلام از سید حسن قپانچی.

کتاب اخیر که از جدیدترین و کامل‌ترین مسندهای این موضوع است که مؤلف محترم این کتاب مجموعه کلمات حضرت علی علیه‌السلام را از منابع شیعی و اهل سنت در ده جلد و دارای 11451 حدیث گردآوری کرده است.

• 6. کتاب ‌ها و رساله‌ هايي که شاگردان و اصحاب مهم آن حضرت از سخنان و نقل حديث وي جمع کرده اند و يا به صورت املاي آن بزرگوار نگارش کرده‌ اند، بخش ديگري از جلوه هاي علمي و آثار بازمانده اسلامي او به شمار مي‌ روند. مشهورترين آثار بر جاي مانده با املاي اميرالمؤمنين عليه‌ السلام عبارتند از:

• 1. القضايا و الاحکام، تأليف بريربن خضير همداني شرقي (شهيد عاشورا)؛

• 2. السنن والاحکام والقضايا، تأليف ابورافع ابراهيم بن مالک انصاري (م 40)؛

• 3. قضايا اميرالمؤمنين، تأليف عبدالله بن ابي رافع؛

• 4. کتابي در فنون فقه، تأليف علي بن ابي رافع؛

• 5. کتابي در نکات حيوانات، تأليف ربيعه بن سميع؛

• 6. کتاب ميثم بن يحيي تمار کوفي (م 60)؛

• 7. کتاب الديات، تأليف ظريف بن ناصح و... که در برخي منابع به نام‌ ها و عناوين ديگر ياد شده اند.