شرح منظومه سبزواری (کتاب)

مؤلّف

حاج ملاهادی سبزواری (م 1289 ه‍.ق)

زندگی نامه

وی در سال 1212 ه.ق در شهر سبزوار متولد و در ده سالگی عازم مشهد شد و تحصیلات خود را در زمینه های مختلف ادامه داد. سپس به جهت شهرت حكمای اصفهان به آنجا رفته و نزدیك به ده سال از محضر استادان صاحب نام در رشته های گوناگون كسب فیض نمود و سپس در شهرهای مختلف اقامت و در اواخر عمر در سبزوار مشغول به تدریس گردیده و در همانجا در سال 1289 ه‍ .ق دار فانی را وداع گفت. مرحوم حاجی با آنكه از خانواده ای مرفّه و متموّل بود ولی هیچگاه چون اشراف زندگی نكرد. در طول تحصیل خود در اصفهان، مبلغ هنگفتی را بین طلاب نیازمند و فقرا به طور ناشناس تقسیم نمود. ساده زیستی و بی رغبتی به دنیا و مقامات ظاهری از صفات بارز اخلاقی وی بود. آنچنانكه زبانزد خاص و عام گشته بود، ریاضات شرعیّه فراوان و عمل مستمر به مستحبّات و نوافل و تهجّد و سیر مراتب عرفان عملی, او را به مقامات عالیه معنوی نائل گردانیده بود. تا آنجا كه به اجماع همه موّرخان داخلی و خارجی و شاگردان و علمای بزرگ معاصر، وی صاحب كرامات بوده است. با آنكه او در زمینه های مختلف علمی تحصیل كرده بود و عالمی متبحّر بود، ولی او به عنوان فیلسوف شناخته شده و شاگردان زیادی در این زمینه تربیت نموده است.

اساتید

ملا اسماعیل درب كوشكی اصفهانی، عبد الرزاق لاهیجی، ملا علی نوری، شیخ احمد احسانی، ملا علی نوری، آقا سید رضی لاریجانی، آقا محمد علی نجفی، حاج ابراهیم كلباسی.

شاگردان

آخوند ملا محمد كاظم خراسانی، ملا حسینقلی همدانی. میرزا حسین سبزواری، شیخ علی فاضل تبتّی، آقا میرزا محمد یزدی، حاج میرزا سید ابو طالب زنجانی، آخوند ملا اسماعیل سبزواری، آخوند ملا محمد (فرزند حاجی)، حاج ملا علی سمنانی، ملا محمد صادق حكیم، میرزا نصر الله حكیم قمشه ای، ملا علی اكبر خراسانی و دهها نفر دیگر.

تألیفات

حواشی بر اسفار ملا صدرا، اسرار الحكم، شرح الاسماء الحسنی، شرح دعای صباح، دیوان اسرار، اللئالی المنتظمه، غرر الفوائد شرح بند اس یا اسرار الاساس ...، و 47 اثر دیگر اعم از كتاب, شرح و رساله.

معرفی اجمالی كتاب

مقصود حكیم سبزورای از این تألیف، ایجاد زمینه و دیدگاه عمومی, منطقی، فلسفی و عرفانی برای ورود و فهم به درس اسفار اربعه ملا صدرا بود. وی با زبردستی و مهارت خاص موفق به انجام این امر شد و در قالب شعرهای زیبا این كار را انجام داد. هیچ كتابی پس از تألیف شرح منظومه، تا كنون نتوانسته جایگزین آن از حیث روش و مبانی گردد. مطالب كتاب كه در هفت مقصد تدوین شده است بدین شرح می باشد.

مقصد اوّل: در امور عامه مقصد دوم: در جواهر و اعراض مقصد سوم: در الاهیات به معنی الاخص مقصد چهارم: در طبیعیات مقصد پنجم: در بنوات و منامات مقصد ششم: در معاد مقصد هفتم: در علم اخلاق هر مقصد خود به چند فریده و هر فریده به چند غرر تقسیم می شود.

شروح و تعلیقات

تا كنون بیش از چهل شرح و تعلیق به منظومه نوشته شده است. كه می توان به شروح و تعلیفات زیر اشاره كرد. شرح منظومه ملا محمد (فرزند مؤلّف), حاشیه ملا محمد كاظم خراسانی و شروح و تعلیقات بسیار ارزشمند میرزا مهدی آشتیانی، شیخ محمد تقی آملی, آخوند هیدجی، میرزا احمد آشتیانی، سید ابوالحسن رفیعی و امام خمینی و یكی از شروح كم نظیر شرح حكیم فرزرانه استاد علامه شهید مرتضی مطهری می باشد كه هم به زبان فارسی و هم عربی نگاشته شده است.

وضعیت نشر

این كتاب با تعلیق و تصحیح مفصّل علامه حسن زاده آملی در 3 جلد به زبان عربی در سال 1413 ه‍.ق به وسیله نشر ناب تهران به چاپ رسیده است.

منابع

حافظ فرزانه- مرکز مطالعات و پژوهش هاي فرهنگي حوزه علميه