ابو فراس حمدانی

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی مقاله یکی از پایگاه های معتبر متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

حارث بن ابی العلاء سعید بن حمدان مكنی به ابوفراس، متولد سال 320 هـ.ق و شیعه مذهب است.

خاندان

وی عموزاده سیف الدوله حمدانی است. پدرش در سال 318 هـ.ق حکمران موصل بود. در 3 سالگی پدرش درگیر رقابت های سیاسی خانوادگی شد و به قتل رسید. از آن پس به همراه مادرش در شهرهای مختلف قلمرو حمدانیان زندگی کرد اما پس از تأسیس حکومت "سیف الدوله" در حلب به آنجا رفته و تحت سرپرستی مستقیم وی قرار گرفت و پس از چندی "سیف الدوله" با خواهرش ازدواج کرد.

"ابوفراس" در حمایت "سیف الدوله" از محیط بسیار مناسب آموزشی بهره مند شد و به خوبی فنون جنگ و پس از آن شعر و ادب را در محضر سرداران و دانشوران و ادیبان دربار آموخت و بزودی در زمره شاعران و ادیبان دربار بشمار آمد. او نزد سیف الدوله بسیار عزیز بود و در جنگها پیشوای لشگر و در صلح رئیس منشیان او بود.

شعر ابوفراس

او از ادیبان بزرگ و شعرای اهل بیت در قرن چهارم هجری بوده، اشعارش ساده و روان و دارای جذابیت معروف است و اشعار وی نوعاً در حماسه و مباهات بوده است.

او شعر و شکار و جنگ و عشق را به هم درآمیخته بود. روزی در یکی از شکارهایش توسط رومیان اسیر شد و چون (بنا به قولی) "سیف الدوله" برای آزادی او اقدامی نکرد، اشعار زیادی در وصف روزگار اسارت و ناسازگاری روزگار و ناامیدی خودش می رود که بعدها این اشعار نزد اعراب به «حبسیات» یا «رومیات» معروف شد و "ابوفراس" پیشوای این مکتب به شمار آمد. (برخی نیز در مورد اسارت او گفته اند وی 2 بار اسیر شده است و بار دوم که در قسطنطنیه اسیر شد، "حبسیات" خود را سروده و نهایتاً بواسطه "سیف الدوله" آزاد شده است.) "ابوفراس" در سال 355 هـ.ق در جریان مبادله اسرا آزاد شد و یکسال پس از آزادی او "سیف الدوله" درگذشت و خود او نیز در سال 357 هـ.ق در پی مجروحیت در جنگی درگذشت.

مقام شعری ابوفراس

به لحاظ شعری مقام او آنچنان بلند است که او را حتی بر "متنبی" شاعر معروف روزگار ابوفراس مقدم شمرده اند و گویند "متنبی" با او هیچگاه به مبارزه برنمی خواست و به تقدم او معترف بود. او در شعر و شخصیت سنت گرا و بسیار متأثر از اشعار جاهلی بود. مضمون شعر او مدح، فخر و حماسه، نسیب و تشبیب و اندکی وصف است. او مضامین رزمی و عشقی را چنان با مناعت و استواری بیان کرده که کمتر شاعری به او رسیده است. شعر او بیشتر در شرح مفاخر و بزرگان آل حمدان، مدح سیف الدوله و شرح دلاوری ها و پایداری های خودش در جنگ است و در یک قصیده 225 بیتی تاریخچه خانواده خود را بیان کرده است. قصاید خود را بیشتر در ابتدا با نسیب و غزل آغاز کرده است.

مدح اهل بیت علیهم السلام

او در مدایح اهل بیت عصمت علیهم السلام قصائد بسیاری سروده است قصیده میمیه او كه به شافیه نیز معروف است در منقبت اهل بیت علیهم ‌السلام و مظلومیت خاندان رسالت و ظلم بنی عباس انشاء گردیده است و دارای پنجاه و چهار بیت است در نهایت شهرت و دارای تمام فصاحت و بلاغت می باشد. تأثیر شعر او بر جهان اسلام کم نبوده است. معروفترین شعر او در باب خاندان عصمت و طهارت پاسخش به یکی از امیرزادگان عباسی به نام "ابن معتز" است و نیز قصیده «ابن سکره هاشمی» که به شافیه معروف است.

او در این قصیده به تندی بر امویان و عباسیان تاخته و بر بزرگواری موسی بن جعفر علیه السلام و امام هشتم علیه السلام و خاندان پیامبر تأکید کرده است. این قصیده 60 بیت است که همواره مورد توجه شیعیان بوده و گروهی نیز به شرح آن پرداخته اند. از آن میان می توان به "ابن امیرالحاج" و "محمد بن عبدالملک" و "ابراهیم یحیی عاملی" اشاره کرد.

وی همچنین قصیده ای نیز در رثای امام حسین علیه السلام دارد. از اساتید وی می توان به "ابن خالویه" اشاره کرد که علاوه بر استادی، دوست و همراه او نیز بود. دیوان ابوفراس را بعد از مرگش "ابن خالویه" و شاعر معاصرش "البیغاء" جمع آوری کردند که تنها مجموعه "ابن خالویه" درست است و بهترین چاپ این دیوان در سه جلد در سال 1944 م در بیروت زیر نظر "سامی دهان" انجام شد که در حین چاپ حواشی نیز به آن اضافه گردید.

منابع

• طهور، بازیابی: 25 شهریور 1392.