شیخ مفید: تفاوت بین نسخه‌ها
Saeed zamani (بحث | مشارکتها) (بازنویسی به کمک منبع پیشین و منابع جدید) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | {{ | + | {{نیازمند ویرایش فنی}} |
| + | محمد بن محمد بن نعمان،معروف به شیخ مفید فقیه و متکلم مشهور شیعی است. حضرت صاحب الزمان صلوات الله علیه در ابتدای توقیعی که برای او صادر نمودند او را به "شیخ مفید" ستودند. همچنین ابن الندیم در فن دوم از مقاله پنجم (الفهرست) كه درباره متكلمین [[شیعه]] بحث می كند، از او به عنوان (ابن المعلم) یاد می كند و ستایش می نماید. او در سال 338 متولد و در سال 413 درگذشته است. | ||
| + | == لقب شیخ مفید== | ||
| + | در كتاب "مجموعه ورّام" نوشته «ورام بن ابی فراس مالکی اشتری» متوفای 605 هجری <ref> "مجموعه ورّام" نوشته جد عالم و وارسته "سید بن طاووس"، سایت حوزه </ref> آمده است: "مفید در اصل از "عكبرا"واسط شهركی بین بغداد و سامراء. امروز در ناحیه دهكده دُجیل واقع در سه یا چهار فرسخی بغداد، و عكبرا در همین مسیر واقع در ده فرسخی بغداد بوده است. در ایام كودكی همراه پدرش به بغداد آمد و نزد ابوعبدالله معروف به "جعل" به تحصیل پرداخت. سپس به مجلس "ابویاسر" كه در دروازه خراسان تدریس می كرد حضور یافت. چون ابو یاسر از عهده بحث و پرسشهای او درمانده شده او را به "علی بن عیسی رمّانی" كه از بزرگان علمای كلام بود ارجاع داد و گفت چرا به نزد او نمی روی تا از او استفاده كنی؟ مفید گفت او را نمی شناسم و كسی ندارم مرا به او معرفی كند. ابویاسر یكی از شاگردان خود را همراه او كرد و نزد رمانی فرستاد چون مجلس رمانی از فضلا و دانشمندان پر بود، مفید در صف آخر نشست و به تدریج كه مجلس خلوت شد نزدیكتر رفت. در آن اثناء مردی از اهل بصره آمد و از رمانی پرسید چه می فرمایید در باره حدیث غدیر (كه به عقیده شیعه پیغمبر اكرم (ص) امیرمؤمنان (ع) را جانشین بلافصل خود گردانید" و داستان غار (كه به اعتقاد اهل سنت دلیل برخلافت ابوبكر است)؟ رمانی گفت داستان غار درایت ( یعنی امری مسلم و معقول) است و حدیث غدیر روایت و منقول می باشد، و آنچه از درایت و امر مسلم استفاده می شود از روایت مستفاد نمی گردد. مرد بصری سكوت كرد و برخاست و از مجلس بیرون رفت. | ||
| + | در این موقع مفید خود را به رمانی نزدیك گردانید و گفت: سوال دارم. رمانی گفت: بگو! شیخ مفید گفت: چه می فرمایید درباره كسی كه بر امام عادل خروج كند و با وی جنگ نماید؟ رمانی گفت: او كافر است، بعد گفت: نه فاسق است. شیخ مفید پرسید: راجع به امامت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیه السلام چه می گویید؟ رمانی گفت: او امام است. مفید گفت: درباره طلحه و زبیر( دو آتش افروز جنگ جمل بر ضد امیرالمؤمنین بودند) چه می فرمایید؟ رمانی گفت: آنها از این عمل توبه كردند. شیخ مفید گفت: جناب استاد! | ||
| + | داستان جنگ جمل درایت و امر مسلمی است و توبه كردن طلحه و زبیر روایت می باشد!!رمانی كه متوجه موضوع شد گفت: مگر موقعی كه آن مرد بصری از من سئوال كرد تو حاضر بودی؟ شیخ مفید گفت: آری: رمانی گفت: این سخن به جای آنچه من گفتم! اشكال تو وارد است!! آنگاه پرسید: تو كیستی و نزد كدام یك از علمای این شهر درس می خوانی؟ مفید گفت: نزد شیخ ابوعبدالله جعل. رمانی گفت: بنشین تا من مراجعت كنم. سپس برخاست و به درون خانه رفت و پس از لحظه ای برگشت و نامه ای سربسته به وی داد گفت: این را به استاد خود بده. مفید نامه را آورد و به استادش تسلیم كرد. استاد نامه را گشود و شروع به قرائت آن كرد و طی مطالعه آن به خنده افتاد. پس از قرائت نامه گفت: رمانی ماجرائی را كه میان تو و او در مجلس وی روی داده نوشته و سفارش تو را نموده و تو را ملقب به "مفید" كرده است. | ||
| − | + | در صورت صحت این خبر وجه جمع بین آن و نامه های امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف که در آنها از شیخ صدوق به "شیخ مفید" یاد نموده است، میتواند این باشد که امام علیه السلا | |
| − | + | ==سخنان دیگران درباره شیخ مفید== | |
| + | شيخ مفيد از ديدگاه دانشمندان شيعه و سنى داراى جايگاهى رفيع است كه به كلماتى از بزرگان اشاره مى‌كنيم: | ||
| − | + | 1- نجاشى، شاگرد نامدار و مورد اعتماد شيخ مفيد در باره او مى گويد: | |
| + | « محمد بن محمد بن نعمان بن عبد السلام بن جابر بن نعمان بن سعيد بن جبير، شيخ و استاد ما است- كه رضوان خدا بر او باد- فضل او در فقه و حديث و ثقه بودن او مشهورتر از آن است كه توصيف شود. او تاليفات متعددى دارد.» | ||
| − | + | 2- شيخ طوسى، شاگرد ارزنده مكتب او، در باره استاد در«فهرست» مى‌نويسد: | |
| + | « محمد بن محمد بن نعمان، معروف به ابن المعلم، از متكلمان اماميه است. در عصر خويش رياست و مرجعيت شيعه به او منتهى گرديد. در فقه و كلام بر هر كس ديگر مقدم بود. حافظه خوب و ذهنى دقيق داشت و در پاسخ به سؤالات، حاضرجواب بود او بيش از 200 جلد كتاب كوچك و بزرگ دارد.» | ||
| − | از | + | 3- ابن حجر عسقلانى نيز درباره او مى‌گويد: |
| + | « او بسيار عابد و زاهد و اهل خشوع و تهجد بود و مداومت بر علم و دانش داشت. جماعت بسيارى از محضر او بهره بردند. او بر تمام شيعيان حق دارد. پدرش در« واسط» زندگى مى كرد و به آموزگارى مى‌پرداخت و در« عكبرى» كشته شد. گفته مى‌شود كه عضد الدوله به ملاقات او مى‌شتافت و هنگام مريضى به عيادت او مى‌رفت.» | ||
| − | + | 4- عماد حنبلى، يكى ديگر از دانشمندان اهل سنت درباره او مى‌گويد: | |
| + | « او بزرگى از بزرگان اماميه و رئيس بخش فقه و كلام و مباحثه مى‌باشد. او با پيروان هر عقيده به مباحثه و مناظره مى‌پرداخت. موقعيت شايان توجهى در تشكيلات دولت آل بويه داشت. او صدقه فراوان مى‌داد. بسيار اهل خشوع و تهجد و اهل نماز و روزه و خوش‌لباس بود. | ||
| − | + | او مورد زيارت و ملاقات عضد الدوله قرار مى‌گرفت. نزديك 76 سال عمر كرد و بيش از 200 جلد تاليف دارد. تشييع جنازه او شهرت دارد. در تشييع او بيش از 80 هزار نفر از شيعيان شركت جستند و درگذشت او در ماه رمضان بود. رحمت خدا بر او باد...». | |
| − | + | == اساتيد == | |
| − | از | + | از جمله اساتيد اويند: |
| − | + | 1- ابن قولويه قمى 2- شيخ صدوق 3- ابن وليد قمى 4- ابو غالب زرارى 5- ابن جنيد اسكافى 6- ابو على صولى بصرى 7- ابو عبد الله صفوانى | |
| − | + | == شاگردان == | |
| − | + | 1- سيد مرتضى علم الهدى 2- سيد رضى 3- شيخ طوسى 4- نجاشى 5- ابو الفتح كراجكى 6- ابو يعلى جعفر بن سالار | |
| − | |||
| − | + | ==تالیفات== | |
| − | + | بنا بر نقل شيخ طوسى، شاگرد برجسته شيخ مفيد، وى بالغ بر 200 عنوان كتاب تأليف نموده است . نجاشی 171 جلد كتاب از تالیفات شیخ را ذكر كرده است كه اسامی برخی از آن ها به این ترتیب است: | |
| − | + | * 1- در فقه: المقنعه، الفرائض الشرعیه و احكام النسا. | |
| − | + | * 2- در علوم قرآنی: الكلام فی دلائل القرآن، وجوه اعجاز القرآن، النصره فی فضل القرآن، البیان فی تالیف القرآن او یكی از پركارترین افراد این رشته بود طالبان تفصیل می توانند به كتاب طبقات مفسران شیعه جلد 2، تالیف مؤلف مراجعه نمایند. | |
| − | + | * 3- در علم كلام و عقائد: اوائل المقالات، نقض فضیله المعتزله، الافصاح، الایضاح، الاركان.<ref> رجال نجاشی، ص 400 تا 403.</ref> | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | ==سیره شیخ مفید== | |
| − | + | ابو يعلى جعفرى كه داماد مفيد بوده است، مى‌گويد: | |
| + | « مفيد شبها مختصرى مى‌خوابيد و بقيه شب را به نماز يا مطالعه يا تدريس يا تلاوت قرآن مجيد مى‌گذرانيد.» | ||
| − | |||
| − | + | ==وفات== | |
| − | + | شیخ مفید در سال 413 در [[بغداد]]، پس از 75 سال تلاش و خدمت ارزنده درگذشت و مورد تجلیل فراوان مردم و قدردانی علما و فضلا قرار گرفت و به تعبیر شاگرد بزرگوارش [[شیخ طوسی]] كه خود حاضر در صحنه بوده است، روز وفات او از كثرت دوست و دشمن برای ادای [[نماز]] و گریستن بر او، همانند و نظیر نداشته است. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | شیخ | ||
هشتاد هزار تن از شیعیان او را تشییع كردند و سید مرتضی علم الهدی بر او نمازگزارد و در حرم مطهر [[امام جواد]] علیه السلام پائین پای آن حضرت و نزدیك [[قبر]] استادش ابن قولویه مدفون گردید. | هشتاد هزار تن از شیعیان او را تشییع كردند و سید مرتضی علم الهدی بر او نمازگزارد و در حرم مطهر [[امام جواد]] علیه السلام پائین پای آن حضرت و نزدیك [[قبر]] استادش ابن قولویه مدفون گردید. | ||
| سطر ۷۶: | سطر ۶۷: | ||
عقيقي بخشايشي، تلخيص از كتاب فقهاي نامدار شيعه، صفحه 53. | عقيقي بخشايشي، تلخيص از كتاب فقهاي نامدار شيعه، صفحه 53. | ||
| − | + | مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار جامع الاحادیث [لوح فشرده]، بخش کتابشناسی | |
| + | |||
| + | [http://www.jafarfazel.ir/ya-z/49-%D8%B4%DB%8C%D8%AE-%D9%85%D9%81%DB%8C%D8%AF.html شیخ مفید، سایت استاد جعفر فاضل]، بازیابی:13 اسفند 1391 | ||
| + | |||
| + | ==پیوندها== | ||
* '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=64241&scope=GGExsrZOLQx-ka7Oltco_03myXWt71d8&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D9%81%D9%8A%D8%AF&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه 1]''' | * '''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=64241&scope=GGExsrZOLQx-ka7Oltco_03myXWt71d8&flowLastAction=view&from=search&query=%D9%85%D9%81%D9%8A%D8%AF&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه 1]''' | ||
| سطر ۱۱۳: | سطر ۱۰۸: | ||
[[رده:علمای قرن پنجم]] | [[رده:علمای قرن پنجم]] | ||
| + | [[رده:فقیهان]] | ||
| + | [[رده:متکلمان]] | ||
نسخهٔ ۳ مارس ۲۰۱۳، ساعت ۱۰:۰۳
محمد بن محمد بن نعمان،معروف به شیخ مفید فقیه و متکلم مشهور شیعی است. حضرت صاحب الزمان صلوات الله علیه در ابتدای توقیعی که برای او صادر نمودند او را به "شیخ مفید" ستودند. همچنین ابن الندیم در فن دوم از مقاله پنجم (الفهرست) كه درباره متكلمین شیعه بحث می كند، از او به عنوان (ابن المعلم) یاد می كند و ستایش می نماید. او در سال 338 متولد و در سال 413 درگذشته است.
محتویات
لقب شیخ مفید
در كتاب "مجموعه ورّام" نوشته «ورام بن ابی فراس مالکی اشتری» متوفای 605 هجری [۱] آمده است: "مفید در اصل از "عكبرا"واسط شهركی بین بغداد و سامراء. امروز در ناحیه دهكده دُجیل واقع در سه یا چهار فرسخی بغداد، و عكبرا در همین مسیر واقع در ده فرسخی بغداد بوده است. در ایام كودكی همراه پدرش به بغداد آمد و نزد ابوعبدالله معروف به "جعل" به تحصیل پرداخت. سپس به مجلس "ابویاسر" كه در دروازه خراسان تدریس می كرد حضور یافت. چون ابو یاسر از عهده بحث و پرسشهای او درمانده شده او را به "علی بن عیسی رمّانی" كه از بزرگان علمای كلام بود ارجاع داد و گفت چرا به نزد او نمی روی تا از او استفاده كنی؟ مفید گفت او را نمی شناسم و كسی ندارم مرا به او معرفی كند. ابویاسر یكی از شاگردان خود را همراه او كرد و نزد رمانی فرستاد چون مجلس رمانی از فضلا و دانشمندان پر بود، مفید در صف آخر نشست و به تدریج كه مجلس خلوت شد نزدیكتر رفت. در آن اثناء مردی از اهل بصره آمد و از رمانی پرسید چه می فرمایید در باره حدیث غدیر (كه به عقیده شیعه پیغمبر اكرم (ص) امیرمؤمنان (ع) را جانشین بلافصل خود گردانید" و داستان غار (كه به اعتقاد اهل سنت دلیل برخلافت ابوبكر است)؟ رمانی گفت داستان غار درایت ( یعنی امری مسلم و معقول) است و حدیث غدیر روایت و منقول می باشد، و آنچه از درایت و امر مسلم استفاده می شود از روایت مستفاد نمی گردد. مرد بصری سكوت كرد و برخاست و از مجلس بیرون رفت.
در این موقع مفید خود را به رمانی نزدیك گردانید و گفت: سوال دارم. رمانی گفت: بگو! شیخ مفید گفت: چه می فرمایید درباره كسی كه بر امام عادل خروج كند و با وی جنگ نماید؟ رمانی گفت: او كافر است، بعد گفت: نه فاسق است. شیخ مفید پرسید: راجع به امامت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیه السلام چه می گویید؟ رمانی گفت: او امام است. مفید گفت: درباره طلحه و زبیر( دو آتش افروز جنگ جمل بر ضد امیرالمؤمنین بودند) چه می فرمایید؟ رمانی گفت: آنها از این عمل توبه كردند. شیخ مفید گفت: جناب استاد!
داستان جنگ جمل درایت و امر مسلمی است و توبه كردن طلحه و زبیر روایت می باشد!!رمانی كه متوجه موضوع شد گفت: مگر موقعی كه آن مرد بصری از من سئوال كرد تو حاضر بودی؟ شیخ مفید گفت: آری: رمانی گفت: این سخن به جای آنچه من گفتم! اشكال تو وارد است!! آنگاه پرسید: تو كیستی و نزد كدام یك از علمای این شهر درس می خوانی؟ مفید گفت: نزد شیخ ابوعبدالله جعل. رمانی گفت: بنشین تا من مراجعت كنم. سپس برخاست و به درون خانه رفت و پس از لحظه ای برگشت و نامه ای سربسته به وی داد گفت: این را به استاد خود بده. مفید نامه را آورد و به استادش تسلیم كرد. استاد نامه را گشود و شروع به قرائت آن كرد و طی مطالعه آن به خنده افتاد. پس از قرائت نامه گفت: رمانی ماجرائی را كه میان تو و او در مجلس وی روی داده نوشته و سفارش تو را نموده و تو را ملقب به "مفید" كرده است.
در صورت صحت این خبر وجه جمع بین آن و نامه های امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف که در آنها از شیخ صدوق به "شیخ مفید" یاد نموده است، میتواند این باشد که امام علیه السلا
سخنان دیگران درباره شیخ مفید
شيخ مفيد از ديدگاه دانشمندان شيعه و سنى داراى جايگاهى رفيع است كه به كلماتى از بزرگان اشاره مى‌كنيم:
1- نجاشى، شاگرد نامدار و مورد اعتماد شيخ مفيد در باره او مى گويد: « محمد بن محمد بن نعمان بن عبد السلام بن جابر بن نعمان بن سعيد بن جبير، شيخ و استاد ما است- كه رضوان خدا بر او باد- فضل او در فقه و حديث و ثقه بودن او مشهورتر از آن است كه توصيف شود. او تاليفات متعددى دارد.»
2- شيخ طوسى، شاگرد ارزنده مكتب او، در باره استاد در«فهرست» مى‌نويسد: « محمد بن محمد بن نعمان، معروف به ابن المعلم، از متكلمان اماميه است. در عصر خويش رياست و مرجعيت شيعه به او منتهى گرديد. در فقه و كلام بر هر كس ديگر مقدم بود. حافظه خوب و ذهنى دقيق داشت و در پاسخ به سؤالات، حاضرجواب بود او بيش از 200 جلد كتاب كوچك و بزرگ دارد.»
3- ابن حجر عسقلانى نيز درباره او مى‌گويد: « او بسيار عابد و زاهد و اهل خشوع و تهجد بود و مداومت بر علم و دانش داشت. جماعت بسيارى از محضر او بهره بردند. او بر تمام شيعيان حق دارد. پدرش در« واسط» زندگى مى كرد و به آموزگارى مى‌پرداخت و در« عكبرى» كشته شد. گفته مى‌شود كه عضد الدوله به ملاقات او مى‌شتافت و هنگام مريضى به عيادت او مى‌رفت.»
4- عماد حنبلى، يكى ديگر از دانشمندان اهل سنت درباره او مى‌گويد: « او بزرگى از بزرگان اماميه و رئيس بخش فقه و كلام و مباحثه مى‌باشد. او با پيروان هر عقيده به مباحثه و مناظره مى‌پرداخت. موقعيت شايان توجهى در تشكيلات دولت آل بويه داشت. او صدقه فراوان مى‌داد. بسيار اهل خشوع و تهجد و اهل نماز و روزه و خوش‌لباس بود.
او مورد زيارت و ملاقات عضد الدوله قرار مى‌گرفت. نزديك 76 سال عمر كرد و بيش از 200 جلد تاليف دارد. تشييع جنازه او شهرت دارد. در تشييع او بيش از 80 هزار نفر از شيعيان شركت جستند و درگذشت او در ماه رمضان بود. رحمت خدا بر او باد...».
اساتيد
از جمله اساتيد اويند:
1- ابن قولويه قمى 2- شيخ صدوق 3- ابن وليد قمى 4- ابو غالب زرارى 5- ابن جنيد اسكافى 6- ابو على صولى بصرى 7- ابو عبد الله صفوانى
شاگردان
1- سيد مرتضى علم الهدى 2- سيد رضى 3- شيخ طوسى 4- نجاشى 5- ابو الفتح كراجكى 6- ابو يعلى جعفر بن سالار
تالیفات
بنا بر نقل شيخ طوسى، شاگرد برجسته شيخ مفيد، وى بالغ بر 200 عنوان كتاب تأليف نموده است . نجاشی 171 جلد كتاب از تالیفات شیخ را ذكر كرده است كه اسامی برخی از آن ها به این ترتیب است:
- 1- در فقه: المقنعه، الفرائض الشرعیه و احكام النسا.
- 2- در علوم قرآنی: الكلام فی دلائل القرآن، وجوه اعجاز القرآن، النصره فی فضل القرآن، البیان فی تالیف القرآن او یكی از پركارترین افراد این رشته بود طالبان تفصیل می توانند به كتاب طبقات مفسران شیعه جلد 2، تالیف مؤلف مراجعه نمایند.
- 3- در علم كلام و عقائد: اوائل المقالات، نقض فضیله المعتزله، الافصاح، الایضاح، الاركان.[۲]
سیره شیخ مفید
ابو يعلى جعفرى كه داماد مفيد بوده است، مى‌گويد: « مفيد شبها مختصرى مى‌خوابيد و بقيه شب را به نماز يا مطالعه يا تدريس يا تلاوت قرآن مجيد مى‌گذرانيد.»
وفات
شیخ مفید در سال 413 در بغداد، پس از 75 سال تلاش و خدمت ارزنده درگذشت و مورد تجلیل فراوان مردم و قدردانی علما و فضلا قرار گرفت و به تعبیر شاگرد بزرگوارش شیخ طوسی كه خود حاضر در صحنه بوده است، روز وفات او از كثرت دوست و دشمن برای ادای نماز و گریستن بر او، همانند و نظیر نداشته است.
هشتاد هزار تن از شیعیان او را تشییع كردند و سید مرتضی علم الهدی بر او نمازگزارد و در حرم مطهر امام جواد علیه السلام پائین پای آن حضرت و نزدیك قبر استادش ابن قولویه مدفون گردید.
پانویس
منابع
عقيقي بخشايشي، تلخيص از كتاب فقهاي نامدار شيعه، صفحه 53.
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار جامع الاحادیث [لوح فشرده]، بخش کتابشناسی
شیخ مفید، سایت استاد جعفر فاضل، بازیابی:13 اسفند 1391
پیوندها
