امامزاده زید قم

بقعه امامزاده زید بن علی(علیه السلام) در کنار آستان مقدس موسی مبرقع(علیه السلام) و نیز بقعه چهل اختران در قم واقع شده است.

امامزاده زید بن علی، قم

مدفون در این بارگاه -بنا به نقل مرحوم علامه نسابه عباس فیض-، امامزاده جلیل القدر جناب زید بن على بن على‌الأکبر بن محمد السلیق بن عبیدالله بن محمد بن الحسن بن الحسین الأصغر بن امام زین العابدین(علیه السلام) مى باشد. بر این اساس، امامزاده علی‌اکبر که در بازار تجریش تهران قبه و بارگاهش مزار عموم است، جدّ امامزاده زید بنظر مى رسد و سلطان محمود مدفون در قریه "صرم" قم بعقیده مرحوم علامه عباس فیض، محمود بن محمد بن زید یعنى نواده همین امامزاده زید مى باشد.

با مقدمه بیان شده، امامزاده زید با هشت واسطه از احفاد امام سجاد(علیه السلام) مى باشد که بطور قطع هنگام تألیف تاریخ قم در سال ۳۷۸ هـ .ق دیده به جهان نگشود بوده است، چرا که در آن کتاب از میلاد و یا ورودش به قم سخن به میان نیامده، ولى از وجود مقبره قدیمى و مرقد کاشیکارى و گچبرى زیباى آن، بر حسن شهرت امامزاده زید مى توان پى برد.

به هرحال چون هیچ یک از تاریخ نگاران درمورد زندگانى این سید جلیل ، امامزاده زید در کتاب هایشان سخنی نگفته اند، لذا از کیفیت ورود و وفاتش در این شهر هم تاریخى دقیقى در دست نیست.

در کتاب «عمدة الطالب» آمده است که نسل حضرت امام زین العابدین(علیه السلام) را شش نفر از پسران آن امام همام ازدیاد نموده اند که عبارتند از: امام محمد باقر(علیه السلام)، عبدالله الباهر، زید، عمر الاشرف، حسین الاصغر، على الأصغر. و حسین الأصغر بن امام زین العابدین(علیه السلام) نیز دارای پنج پسر بود که عبارتند از: عبدالله العقیقی، عبیدالله الأعرج، حسن، علی، سلیمان. اما حسن بن حسین الأصغر مردى فاضل و محدث بود و در مکه زندگى مى نمود و نسل او فقط از محمد اکبر بوده و نسل محمد هم از پسرش عبیدالله تنها مى باشد. و نسل عبیدالله بن محمد نیز از دو پسرش بنام محمد السلیق، و على المرعشى مى باشد.

توصیف بقعه امامزاده زید

بقعه مورد نظر بنائى است قدیمى که از خشت و گلی محقر و فاقد تزیینات هنرى مى باشد. این بقعه از بناهاى قرون وسطى و قبل از تاریخ احداث ایوان بنظر مى رسد که ایوان و کفشکن بعدا بدان افزوده شده اند و گنبد آنهم تجدید بنا شده است، یعنى در کل این مجموعه در سه قرن مختلف و هر قسمتى جداى از دیگرى بنیان گردیده است؛ بدینگونه که بقعه در قرن هفتم و ایوان در قرن نهم و گنبد در قرن دهم ساخته شده است. بر فراز این بقعه، گنبدى شلجمى بنا شده که فاقد کاشى کارى و تزیینات هنرى است و میانه بقعه مرقدى است با جدار گچى تعمیرى که سطح آن با کاشیکارى خشتى آراسته شده است و در اطراف این مرقد ضریح مشبّک از چوب به رنگ سبز دیده مى شود.

در جهت شرقى بقعه ایوانى است که مدخل بقعه از زیر آن باز شده است که آراسته به کتیبه گچبرى زیبائى مى باشد که از لحاظ کمّى کوچک بنظر مى رسد، ولى از نظر کیفى حائز اهمیت است. بالاى این ایوان آراسته به همان گچبرى با رنگ آمیزى به خط ثلث برجسته در زمینه منقش به گل و بوته هاى نمایان متن آیه و حدیث و عباراتى حاکى از نام بانی (خواجه بهاء الدین هبةالله قمی) و تاریخ بنا به سال ۸۴۷ هـ .ق به چشم مى خورد که متن کتیبه چنین است: «بسم الله الرحمن الرحیم، کل شیء هالک إلا وجهه له الحکم والیه ترجعون؛ قال النبى الامی(ص): من زار احدا من ذریتی فکانما زارنى و من زارنى فقد زار الله عزوجل. هذا مضجع الامام زید بن الامام زین العابدین علی بن الامام الحسین بن علی(علیه السلام).

منابع

• سایت الشیعه.
• "امامزاده‌ زید(علیه‌السلام) مردی از خاندان فقه و حدیث"، سازمان اوقاف و امور خیریه قم.