محمدتقی شوشتری

محمدتقی شوشتری (تستری) معروف به علامه شوشتری (1320 - 1415 ق) (1281 - 1372 ش) که در بین مردم شوشتر مشهور به شیخ شوشتری و حاج شیخ بود، یکی از علما و دانشمندان معاصر است که در ساحت حدیث‌ پژوهی خدمات ارزنده و بی‌سابقه‌ای انجام داد.

نام کامل	محمد تقی شوشتری
زادروز	۱۲۸۱ شمسی
زادگاه	نجف
وفات	۱۳۷۲ شمسی
مدفن	شوشتر
اساتید	سید حسین نوری • سید محمد علی امام • سید علی اصغر حکیم،...
شاگردان	آیت الله مرعشی نجفی، شیخ غلامرضا عرفانیان، حجه الاسلام رضا استادی،...
آثار	قاموس الرجال • قضاء امیرالمؤمنین علیه السلام • بهج الصباغه • الاخبار الدخیله،...

ولادت و خاندان

محمد تقی شوشتری در سال ۱۳۲۰ هـ.ق متولد گردید. پدر او شیخ محمد کاظم شوشتری فرزند شیخ محمدعلی، فرزند آیت الله شیخ جعفر شوشتری بود. و هنگام ولادت شیخ محمدتقی در نجف اشرف سکونت داشت اما در سن ۷ سالگی او به شوشتر بازگشت. و پس از چندی شیخ محمد تقی و مادرش نیز به نزد او در شوشتر رفتند.

خاندان مادری محقق از خانواده‎های متدین ایرانی بودند که از مدت ها پیش، شهر نجف را برای سکونت برگزیده بودند و مادرش متولد نجف اشرف بود.

پدر محمد تقی شوشتری، یگانه مرجع شوشتر و از مردان مبارز آن دیار بود. او در دفاع از کیان مسلمانان به ویژه در حریم حجاب اسلامی، مرزبانی مبارز و مبارزی بیدار بود که توسط طاغوتیان از شوشتر به بروجرد تبعید شد و روزگار درازی را ـ هم در زمان رضاخان و هم در عصر محمدرضا پهلوی ـ دور از وطن، غریبانه در بروجرد زیست.

تحصیلات

علامه شوشتری قبل از هفت سالگی در مکتب، قرآن و خواندن و نوشتن و خط ترسل را فرا گرفت، و بعد از آن که به شوشتر رفت مقدمات و سطح را نزد سید حسین نوری، سید محمدعلی امام و سید علی‌اصغر حکیم -که اغلب از شاگردان پدرش بودند- گذراند، و پس از آن نیز با آموزش‌های استادانی نظیر محمدتقی شیخ‌الاسلام و سید مهدی آل طیب و پدر خود، در سن شانزده یا هفده سالگی به درجه اجتهاد نایل شد.

وی با توجه به نبوغ و ذکاوت فراوانی که داشت، بسیاری از کتاب‌هایش را بدون استاد مطالعه می‌نمود، یعنی ابتدای هر کتابی را از استادان فرا می‌گرفت، و بقیه اش را خود مطالعه می‌کرد، و به خوبی آن‌را فرا می‌گرفت.

بعد از سال ۱۳۵۴ ه‍.ق.(۱۳۱۴ ه‍.ش.) به دلیل قانون کشف حجاب به همراه سید باقر حکیم از شوشتر به عتبات هجرت کرد، و در حوزه‌های علمیه کربلا و سپس نجف به کسب علوم و معارف اسلامی ادامه داد.

همان روزها در نجف اشرف یکی از آثار پربارش را با نام «قضاء امیرالمؤمنین علیه السلام» (پیرامون قضاوت های امام علی علیه السلام) برای نخستین بار به دست چاپ سپرد و با انتشار آن، چشم دانشورانِ نجف را معطوف خود ساخت.

همچنین در آنجا اقدام به تألیف کتاب ارزشمند قاموس الرجال نمود و موفق به کسب اجازه از شیخ آقا بزرگ تهرانی گردید. ایشان در این ایام به سختی زندگی خود را می گذارند و در عین حال خود را وقف تحقیق و تألیف نموده بود چنانچه خود در مورد این بخش از زندگی اش می گوید: «درعتبات که بودیم کفران نعمت زیاد می شد، در مساجد و جاهای دیگر نان و چیزهای دیگر می ریختند، من هم گاهی از آن نان به منزل می بردم و دیگر نان نمی خریدیم و با پول نان کتاب می خریدم.»

محمد تقی شوشتری تا سال ۱۳۲۱ شمسی در حوزه نجف بود و پس از آن که رضاشاه از قدرت به زیر کشیده شد به شهرش شوشتر برگشت. او تا واپسین روزهای عمرش در آن دیار ماند و تحقیق و تالیف و تدریس اشتغال داشت.

اساتید و شاگردان

مربیان و عالمانی که در شکوفایی استعداد ایشان به نوعی سهیم بودند عبارتند از:

1. حجت الاسلام سید حسین نوری
2. حجت الاسلام سید علی‌اصغر حکیم (۱۳۴۸ ق)
3. حجت الاسلام سید محمدعلی امام، معروف به امام شوشتری، (۱۳۰۸ـ۱۳۹۴ ق)
4. آیت الله شیخ محمدکاظم شوشتری (پدرشان)
5. آیت الله سید مهدی آل طیب جزایری (۱۳۶۲ ق)
6. آیت الله سید محمدتقی شیخ الاسلام. (۱۳۴۲ ق).

اما بعضی از بزرگان و دانشوران معاصری که از محقق شوشتری اجازه روایتی داشته و از طرف ایشان مجاز در نقل حدیث هستند عبارت‎اند:

1. آیت الله العظمی مرعشی نجفی
2. آیت الله شیخ غلامرضا عرفانیان
3. استاد حجه الاسلام رضا استادی
4. استاد قیس آل قیس
5. دکتر سید کمال حاج سید جوادی
6. سید جمال الدین دین پرور
7. سید محمدحسن آل غفور
8. استاد محمدعلی جاودان.

آثار و تألیفات

گنجینه رویا ترجمه آیات بینات فی حقیّه بعض المنامات - یکی از آثار علامه شوشتری

1. شرح وجیزه شیخ بهایی (نخستین نوشته ایشان)
2. حاشیه بر متن لمعه و بر شرح لمعه
3. النجعه فی شرح اللمعه، در ۱۱ جلد
4. الاخبار الدخیله، در ۴ جلد
5. قضاء امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام (پر انتشارترین اثر محقق که به زبان فارسی ده‌ها بار به چاپ و به زبان انگلیسی هم نشر یافته است).
6. آیات بینات فی حقیّه بعض المنامات، به تازگی به زبان فارسی نیز ترجمه و انتشار یافت.
7. الاوائل
8. قاموس الرجال فی تحقیق رواه الشیعه و محدّثیهم، در ۱۴ جلد و پرآوازه‎ترین و پربارترین کتاب محقق شوشتری است در علم رجال.
9. رساله فی تواریخ النبی و الآل (تاریخ چهارده معصوم علیهم السلام)
10. رساله فی سهو النبی صلی الله علیه و آله
11. الدر النظیر فی المکنّین بابی بصیر
12. البدایع (گلستانی که از هر چمن گلی را به ارمغان دارد.)
13. بهج الصباغه فی شرح نهج البلاغه در چهارده جلد (تفسیر موضوعی و انتقادی)
14. مقدمه‎ای بر توحید مفضّل، به زبان فارسی
15. الاربعون حدیثا، (چهل حدیث در فضائل ائمه معصومین و مسائل فقهی)
16. الاربعینیات الثلاث
17. کشکول، در ۲۳۷ صفحه جیبی (غیر از کتاب البدایع است)
18. نوادر الاخبار و جواهر الآثار
19. حواشی بر توضیح المسائل آیت الله خویی
20. حواشی و استدراکات بر کتاب ثواب الاعمال و عقاب الاعمال
21. جزوه کوچکی در ادعیه و اذکار
22. حواشی بر «منتخب المنتخب» (رساله عملیه پدرشان)
23. غرر و درر، در ادبیات
24. یادداشت‌های تفسیر قرآن در ۲ جلد که توسط آقای بهراد جعفری تصحیح و منتشر شده است.

صفات اخلاقی

علامه شوشتری محققِ متقی، مرد محراب محبت و الهی ملکوتی در وادی ولایت بود. از ایشان سؤال شد که اگر خداوند شما را دوباره جوان کند و قدرت و توانایی سابق را بدهد چه خواهید کرد؟ در پاسخ فرمود: «تحقیق در آثار اهل بیت علیهم السلام».

وفات

مرحوم شوشتری در ۲۹ اردیبهشت ۱۳۷۲ (۱۹ ذی الحجه ۱۴۱۵) وفات نمود. و پیکرش در کنار بقعه سید محمد گلابی، در شوشتر به خاک سپرده شد.

منابع

• مجموعه گلشن ابرار، جلد ۲، زندگی نامه "علامه شوشتری" از جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم.
• محمدحسین بهرامی، بررسی اندیشه های حدیثی علامه محمدتقی شوشتری در کتاب النجعه، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، بازیابی: 18 اسفند 1392.
• علامه شیخ محمدتقی شوشتری، رجالی عظیم معاصر (مصاحبه با ایشان)، کیهان فرهنگی، فروردين 1364 - شماره 13 (9 صفحه - از 3 تا 11).

آرشیو عکس و تصویر

• 

  محمدتقی شوشتری

• 

  محمدتقی شوشتری در حلقه ارادتمندان

• 

  محمدتقی شوشتری

• 

  محمدتقی شوشتری