سرمد: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | {{الگو:منبع الکترونیکی معتبر|ماخذ=پایگاه}} | + | {{الگو:منبع الکترونیکی معتبر|ماخذ=پایگاه}}سرمد چیزی است که اول و آخر ندارد، اما دو چیز دارد؛ یکی دوام وجود در گذشته که به آن ازل می گویند، و یکی دوام وجود در آینده که آن را ابد می نامند.<ref>جمیل صلیبا؛ منوچهر صانعی دره بیدی، فرهنگ فلسفی، تهران، انتشارات حکمت، ج۱، ص۳۹۱.</ref> |
| − | سرمد در لغت به | + | == مفهوم سرمد == |
| + | '''سرمد''' در لغت به معنی همیشگی و جاویدان است؛ یعنی چیزی که وجود آن قطع نمی شود. در [[قرآن کریم]] آمده است: {{متن قرآن|«قُلْ أَرَأَیتُمْ إِنْ جَعَلَ اللَّهُ عَلَیکمُ النَّهارَ سَرْمَداً إِلى یوْمِ الْقِیامَةِ»}}. ([[سوره قصص]]، آیه ۷۲) | ||
| − | + | بزرگان فلاسفه بر این عقیده اند که سرمد عبارتست از نسبت ثابت به ثابت.<ref>ملاصدرا شیرازی، صدرالدین محمد؛ الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه العقلیه، قم، نشر مصطفوی، ۱۳۶۸ش، چ دوم، ج۳، ص۱۴۷.</ref> به نظر این افراد، موجودات دو دسته اند: یا در زمان هستند که این دسته دارای حرکت است و یا نه حرکت است و نه دارای حرکت است و در نتیجه در زمان هم نیست. این دسته از موجودات اگر جنبه نسبت ثبات آنها با امور متغیر در نظر گرفته شود، این معیت و همراهی، «دهر» نامیده می شود و اگر نسبت ثباتش با امور ثابت در نظر گرفته شود، این همراهی را «سرمد» می نامند.<ref>موسوعه مصطلحات فلسفه عندالعرب، بیروت، مکتبة لبنان، ج۱، ص۳۳۸.</ref> | |
==تفاوت دهر، سرمد و زمان== | ==تفاوت دهر، سرمد و زمان== | ||
| − | + | تفاوت دهر، سرمد و زمان در این است که سرمد نسبت ثابت به ثابت است، دهر نسبت ثابت به متغیر و زمان نسبت متغیر است به متغیر.<ref>اسفار اربعه، همان.</ref> [[فلسفه|فلاسفه]] در تفسیر این کلام گفته اند که مراد از دهر، نسبت ذات واجب متعال است که ثابت است به صفات، [[اسماء حسنی|اسماء حسنی]] و علوم فعلی او که آنها نیز اموری ثابت هستند. مراد از سرمد، نسبت علم واجب است که ثابت است به معلومات او که اموری متجدد و متغیرند؛ یعنی همان موجودات عالم، و مراد از زمان، نسبت برخی از معلومات متجدد واجب با برخی دیگر است.<ref>سبزواری، ملاهادی؛ شرح منظومه حکمت، تهران، نشر حکمت، ۱۳۶۰ش، چ اول، ج۴، ص۳۳۴.</ref> | |
| − | اما برخلاف فلاسفه | + | اما برخلاف فلاسفه [[اسلام|اسلامی]] که این امور را نسل در نسل نقل و قبول کرده اند، [[فخر رازى|فخر رازی]] پس از نقل این امور از حکما، در کتاب "المحصل" بر آنها ایراد گرفته است و گفته که این الفاظ، علیرغم معنای پیچیده و بزرگی که برایش نقل شده است، دارای معنای محصل و به درد بخوری نیستند؛<ref>ملاصدرا شیرازی، صدرالدین محمد؛ حاشیه بر الهیات، قم، نشر بیدار، بی تا، ص۱۵۷.</ref> ولی با توضیحی که برای این الفاظ و معنای آن داده شد و در کتب حکما نیز آمده است، سستی این سخن فخر رازی معلوم می شود. |
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| − | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * حسن رضایی، سرمد، [http://www.pajoohe.ir | + | *حسن رضایی، سرمد، [http://www.pajoohe.ir دانشنامه پژوهه]، تاریخ بازیابی: ۱۳ مرداد ۱۳۹۲. |
[[رده:واژگان قرآنی]] | [[رده:واژگان قرآنی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۴ اکتبر ۲۰۲۰، ساعت ۰۸:۱۱
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
سرمد چیزی است که اول و آخر ندارد، اما دو چیز دارد؛ یکی دوام وجود در گذشته که به آن ازل می گویند، و یکی دوام وجود در آینده که آن را ابد می نامند.[۱]
مفهوم سرمد
سرمد در لغت به معنی همیشگی و جاویدان است؛ یعنی چیزی که وجود آن قطع نمی شود. در قرآن کریم آمده است: «قُلْ أَرَأَیتُمْ إِنْ جَعَلَ اللَّهُ عَلَیکمُ النَّهارَ سَرْمَداً إِلى یوْمِ الْقِیامَةِ». (سوره قصص، آیه ۷۲)
بزرگان فلاسفه بر این عقیده اند که سرمد عبارتست از نسبت ثابت به ثابت.[۲] به نظر این افراد، موجودات دو دسته اند: یا در زمان هستند که این دسته دارای حرکت است و یا نه حرکت است و نه دارای حرکت است و در نتیجه در زمان هم نیست. این دسته از موجودات اگر جنبه نسبت ثبات آنها با امور متغیر در نظر گرفته شود، این معیت و همراهی، «دهر» نامیده می شود و اگر نسبت ثباتش با امور ثابت در نظر گرفته شود، این همراهی را «سرمد» می نامند.[۳]
تفاوت دهر، سرمد و زمان
تفاوت دهر، سرمد و زمان در این است که سرمد نسبت ثابت به ثابت است، دهر نسبت ثابت به متغیر و زمان نسبت متغیر است به متغیر.[۴] فلاسفه در تفسیر این کلام گفته اند که مراد از دهر، نسبت ذات واجب متعال است که ثابت است به صفات، اسماء حسنی و علوم فعلی او که آنها نیز اموری ثابت هستند. مراد از سرمد، نسبت علم واجب است که ثابت است به معلومات او که اموری متجدد و متغیرند؛ یعنی همان موجودات عالم، و مراد از زمان، نسبت برخی از معلومات متجدد واجب با برخی دیگر است.[۵]
اما برخلاف فلاسفه اسلامی که این امور را نسل در نسل نقل و قبول کرده اند، فخر رازی پس از نقل این امور از حکما، در کتاب "المحصل" بر آنها ایراد گرفته است و گفته که این الفاظ، علیرغم معنای پیچیده و بزرگی که برایش نقل شده است، دارای معنای محصل و به درد بخوری نیستند؛[۶] ولی با توضیحی که برای این الفاظ و معنای آن داده شد و در کتب حکما نیز آمده است، سستی این سخن فخر رازی معلوم می شود.
پانویس
- ↑ جمیل صلیبا؛ منوچهر صانعی دره بیدی، فرهنگ فلسفی، تهران، انتشارات حکمت، ج۱، ص۳۹۱.
- ↑ ملاصدرا شیرازی، صدرالدین محمد؛ الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه العقلیه، قم، نشر مصطفوی، ۱۳۶۸ش، چ دوم، ج۳، ص۱۴۷.
- ↑ موسوعه مصطلحات فلسفه عندالعرب، بیروت، مکتبة لبنان، ج۱، ص۳۳۸.
- ↑ اسفار اربعه، همان.
- ↑ سبزواری، ملاهادی؛ شرح منظومه حکمت، تهران، نشر حکمت، ۱۳۶۰ش، چ اول، ج۴، ص۳۳۴.
- ↑ ملاصدرا شیرازی، صدرالدین محمد؛ حاشیه بر الهیات، قم، نشر بیدار، بی تا، ص۱۵۷.
منابع
- حسن رضایی، سرمد، دانشنامه پژوهه، تاریخ بازیابی: ۱۳ مرداد ۱۳۹۲.
