|
|
| سطر ۱: |
سطر ۱: |
| − | بقعه امامزاده زيد در ضلع غربى صحن چهل اختران قم واقع است و مدفون در اين بارگاه امامزاده جليل القدر سيد الأجل جناب زيد بن على بن على الأكبر ابن محمد السيق ابن عبيدالله بن محمد بن الحسن بن الحسين الأصغر بن الإمام زين العابدين(عليه السلام) <ref> بنا به نقل مرحوم علامه نسابه عباس فيض در گنجينه آثار قم جلد 2 صفحه 525.</ref>مى باشد، كهبر این اساس امامزاده علي اكبر كه در بازار تجريش تهران قبه و بارگاهش مزار عمومى محبين خاندان اهل بيت(عليهم السلام)است جد او بنظر مى رسد <ref>حالات على اكبر جد شاهزاده زيد مفصلا در جلد سوم همين كتاب(كه در حالات امامزادگان مدفون در استان طهران مى باشد) خواهد آمد.</ref> و سلطان محمود مدفون در قريه"صرم" قم بعقيده مرحوم علامه عباس فيض(محمود بن محمد بن زيد) يعنى نواده همين امامزاده زيد مى باشد | + | بقعه امامزاده زید بن علی(علیه السلام) در کنار آستان مقدس [[موسی مبرقع]](علیه السلام) و نیز بقعه [[بقعه چهل اختران|چهل اختران]] در [[قم]] واقع شده است. |
| | | | |
| − | با مقدمه بیان شده امامزاده زيد با هشت واسطه از احفاد امام سجاد(عليه السلام)مى باشد كه بطور قطع هنگام تأليف تاريخ قم در سال 378 هـ .ق ديده به جهان نگشود بوده است چرا که در آن كتاب از ميلاد و يا روودش به قم سخن به میان نیامده ولى از وجود مقبره قديمى و مرقد كاشيكارى و گچبرى زيباى آن <ref>اما متأسفانه براثر قدمت بناء، گنبد آن فروريخت و پس از تعميرات هم فقط، گچبرى زيباي آن در مدخل اصلى بقعه مشاهده مى شود كه توصيفش خواهد آمد.</ref>بر قداست و تقوى و فضيلت وحسن شهرت امامزاده زيد مى توان پى برد .
| + | [[پرونده:امامزاده زید.jpg|240px|بندانگشتی|امامزاده زید بن علی، قم]] |
| | + | |
| | + | مدفون در این بارگاه -بنا به نقل مرحوم علامه نسابه عباس فیض-، امامزاده جلیل القدر جناب زید بن على بن على‌الأکبر بن محمد السلیق بن عبیدالله بن محمد بن الحسن بن الحسین الأصغر بن [[امام سجاد علیه السلام|امام زین العابدین]](علیه السلام) مى باشد.<ref> گنجینه آثار قم، جلد ۲ صفحه ۵۲۵.</ref> بر این اساس، امامزاده علی‌اکبر که در بازار تجریش [[تهران]] قبه و بارگاهش مزار عموم است، جدّ امامزاده زید بنظر مى رسد و سلطان محمود مدفون در قریه "صرم" قم بعقیده مرحوم علامه عباس فیض، محمود بن محمد بن زید یعنى نواده همین امامزاده زید مى باشد. |
| | | | |
| − | بهرحال چون هيچ يك از تاريخ نگاران درمورد زندگانى اين سيد جليل ، امامزاده زيد در کتاب هایشان سخنی نگفته اند ، لذا از كيفيت ورود و وفاتش در اين شهر هم تاريخى دقيقى در دست نيست،
| + | با مقدمه بیان شده، امامزاده زید با هشت واسطه از احفاد [[امام سجاد]](علیه السلام) مى باشد که بطور قطع هنگام تألیف تاریخ قم در سال ۳۷۸ هـ .ق دیده به جهان نگشود بوده است، چرا که در آن کتاب از میلاد و یا ورودش به قم سخن به میان نیامده، ولى از وجود مقبره قدیمى و مرقد کاشیکارى و گچبرى زیباى آن، بر حسن شهرت امامزاده زید مى توان پى برد. |
| | | | |
| − | ==مختصري از زندگانى اجداد امامزاده زيد(عليه السلام)==
| + | به هرحال چون هیچ یک از تاریخ نگاران درمورد زندگانى این سید جلیل ، امامزاده زید در کتاب هایشان سخنی نگفته اند، لذا از کیفیت ورود و وفاتش در این شهر هم تاریخى دقیقى در دست نیست. |
| | | | |
| − | اكثر مورخين و علماء انساب قائل بر اين شده اند كه اولاد حضرت على بن الحسين(عليه السلام)از ذكور واناث پانزده تن مى باشند كه عبارتند از <ref>مؤلف كتاب الشجره المباركه تعداد فرزندان ذكور آن حضرت را 15 تن نام برده كه عبارتند از: امام محمد باقر(عليه السلام)، عبدالله الباهر، عمر الاشرف، زيد، حسين الاصغر، علي، حسين الاكبر، حسن عبدالرحمن، محمد الأصغر، قاسم، عيسي، سليمان،عبدالله الأصغر، داود. صفحه 74.</ref>:
| + | در کتاب «عمدة الطالب» آمده است که نسل حضرت امام زین العابدین(علیه السلام) را شش نفر از پسران آن امام همام ازدیاد نموده اند که عبارتند از: امام محمد باقر(علیه السلام)، عبدالله الباهر، زید، عمر الاشرف، حسین الاصغر، على الأصغر. و حسین الأصغر بن امام زین العابدین(علیه السلام) نیز دارای پنج پسر بود که عبارتند از: عبدالله العقیقی، عبیدالله الأعرج، حسن، علی، سلیمان. |
| | + | اما حسن بن حسین الأصغر مردى فاضل و محدث بود و در [[مکه]] زندگى مى نمود و نسل او فقط از محمد اکبر بوده و نسل محمد هم از پسرش عبیدالله تنها مى باشد. و نسل عبیدالله بن محمد نیز از دو پسرش بنام محمد السلیق، و على المرعشى مى باشد.<ref>عمدة الطالب، صفحه ۲۷۸.</ref> |
| | | | |
| − | 1ـ امام محمد باقر(عليه السلام)كه مادر آن حضرت ام عبدالله فاطمه دختر امام حسن مجتبي(عليه السلام)مى باشد.
| + | ==توصیف بقعه امامزاده زید== |
| | | | |
| − | 2ـ عبدالله الباهر
| + | بقعه مورد نظر بنائى است قدیمى که از خشت و گلی محقر و فاقد تزیینات هنرى مى باشد. این بقعه از بناهاى قرون وسطى و قبل از تاریخ احداث ایوان بنظر مى رسد که ایوان و کفشکن بعدا بدان افزوده شده اند و گنبد آنهم تجدید بنا شده است، یعنى در کل این مجموعه در سه قرن مختلف و هر قسمتى جداى از دیگرى بنیان گردیده است؛ بدینگونه که بقعه در قرن هفتم و ایوان در قرن نهم و گنبد در قرن دهم ساخته شده است. بر فراز این بقعه، گنبدى شلجمى بنا شده که فاقد کاشى کارى و تزیینات هنرى است و میانه بقعه مرقدى است با جدار گچى تعمیرى که سطح آن با کاشیکارى خشتى آراسته شده است و در اطراف این مرقد [[ضریح]] مشبّک از چوب به رنگ سبز دیده مى شود. |
| | | | |
| − | 3ـ حسن
| + | در جهت شرقى بقعه ایوانى است که مدخل بقعه از زیر آن باز شده است که آراسته به کتیبه گچبرى زیبائى مى باشد که از لحاظ کمّى کوچک بنظر مى رسد، ولى از نظر کیفى حائز اهمیت است. بالاى این ایوان آراسته به همان گچبرى با رنگ آمیزى به [[خط ثلث]] برجسته در زمینه منقش به گل و بوته هاى نمایان متن [[آیه]] و [[حدیث]] و عباراتى حاکى از نام بانی (خواجه بهاء الدین هبةالله قمی)<ref>وی از وزراى ابوالمعز میرزا یوسف بن شاهرخ شاه بن امیر تیمور بوده است.</ref> و تاریخ بنا به سال ۸۴۷ هـ .ق به چشم مى خورد که متن کتیبه چنین است: «بسم الله الرحمن الرحیم، کل شیء هالک إلا وجهه له الحکم والیه ترجعون؛ قال النبى الامی(ص): من زار احدا من ذریتی فکانما زارنى و من زارنى فقد زار الله عزوجل. هذا مضجع الامام زید بن الامام زین العابدین علی بن الامام الحسین بن علی(علیه السلام). |
| − | | + | ==پانویس== |
| − | 4ـ حسين الأكبر، كه مادرشان ام ولد بوده است . <ref>عده اى از علماء انساب من جمله مؤلف كتاب سراج الأنساب در صفحه 94 و الشجره المباركه در صفحه 74 قائل شده اند كه عبدالله الباهر و حسن با امام محمد باقر(عليه السلام)برادر ابوينى بوده ومادر هر سه ام عبداله فاطمه دختر امام حسن مجتبي(عليه السلام)مى باشند.</ref>
| + | <references /> |
| − | | + | ==منابع== |
| − | 5ـ زيد الشهيد
| + | *[http://www.al-shia.org/html/far/2ahl/emamzade/qom/05.htm سایت الشیعه]. |
| − | | + | *[https://qom.oghaf.ir/?news/238360/478102/453765/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C-%D8%B2%DB%8C%D8%AF(%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85)-%D9%85%D8%B1%D8%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D9%81%D9%82%D9%87-%D9%88-%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB "امامزاده زید(علیه‌السلام) مردی از خاندان فقه و حدیث"، سازمان اوقاف و امور خیریه قم]. |
| − | 6ـ عمر الأشرف كه مادرش از ام ولد ديگر بوده اند. <ref>مادر زيد و عمر(جيداء) نام داشت كه جناب مختار ابى عبيده ثقفى به روايتى او را به صد هزار دينار خريدارى نمود و يا اينكه در جنگ اسير گرديد و به امام سجاد(عليه السلام)در مدينه تحويل و اهداء گرديد كه در جمال و زيبائى او مطالبى گفته شده است سراج الأنساب صفحه 110 و الشجره المباركه صفحه 73.</ref>
| + | [[رده: امامزادگان]][[رده: امامزاده های قم]] |
| − | | |
| − | 7ـ حسين اصغر <ref>مادر حسين اصغر را عده اى از علماء انساب جناب ام عبدالله فاطمه دختر امام حسن مجتبي(عليه السلام)دانسته اند كه بنابراين قول حسين اصغر با امام محمدباقر(عليه السلام)برادر ابوينى خواهد بود و عده اي ديگر نام مادر حسين اصغر را(سعاده) يا(ساعده) و فخررازى هم در كتابش ام ولد رومي بنام عنان نوشته است. سراج الانساب. 11 و الشجره المباركه صفحه 73.</ref>
| |
| − | | |
| − | 8ـ عبدالرحمن
| |
| − | | |
| − | 9ـ سليمان كه مادر اين سه تن هم ام ولد بوده اند.
| |
| − | | |
| − | 10ـ محمد الاصغر
| |
| − | | |
| − | 11ـ علي
| |
| − | | |
| − | 12ـ خديجه <ref>مرحوم شيخ عباس قمى در كتاب منتهى الآمال جلد دوم صفحه 46 به نقل از شيخ مفيد(عليه الرحمه) قائل شده كه على و خديجه از يك مادر آن هم ام ولد مى باشد به دنيا آمده اند.</ref>كه مادر هر سه ام ولد بوده اند.
| |
| − | | |
| − | 13ـ فاطمه
| |
| − | | |
| − | 14ـ ام كلثوم
| |
| − | | |
| − | 15ـ عليه كه مادر اين سه مخدرات هم ام ولد مى باشند.
| |
| − | | |
| − | در كتاب(عمده الطالب) <ref>عمده الطالب صفحه 172.</ref>است كه نسل حضرت امام زين العابدين(عليه السلام)را شش نفر از پسران آن امام همام ازدياد نموده اند <ref>اما عده اى ديگر از مورخين و علماء انساب عقب آن امام را از هفت پسر او نوشته اند.</ref> كه عبارتند از:
| |
| − | | |
| − | امام محمد باقر(عليه السلام)، عبدالله الباهر، زيد، عمر الاشرف، حسين الاصغر، على الأصغر <ref>همانطورى كه اشاره شد بعضى از علماء انساب و مورخين عقب امام زين العابدين(عليه السلام)را از هفت فرزند او به اسامى فوق بعلاوه حسن ذكر نموده اند سراج الأنساب صفحه 68، انساب مجدى صفحه 55، شجره المباركه صفحه 73، اصول الانساب صفحه 117.</ref>
| |
| − | | |
| − | "شيخ مفيد(عليه الرحمه) در كتاب(ارشاد) خود چنين فرموده كه حسين بن على بن الحسين(عليه السلام)سيدى فاضل و صاحب كمال و ورع بوده و روايات زيادى از پدر بزرگوار و از عمه اش فاطمه بنت الحسين(عليه السلام)و از برادرش امام محمدباقر(عليه السلام)نفل کرده است.
| |
| − | | |
| − | احمد بن عيسى از پدرش حديث كرده كه گفت: من ديدم كه حسين بن علي(عليه السلام)را كه دعا مى كرد، من با خود مى گفتم كه دست خود را از دعا پائين نمى آورد تا مستجاب شوددر تمامي خلق دعاى او .
| |
| − | | |
| − | و از سعيد صاحب حسن بن صالح روایت است كه هيچكس را نديده بودم كه از حسن بن صالح بيمناكتر از خدا باشد، تا هنگاميكه به مدينه طيبه وارد شدم و حسين بن على بن الحسين(عليه السلام)را ديدم و از وى خائفتر به آن درجه از خدا بيمناك نديدم، خوف او از خدا چنان بود كه گويا او را در آتش انداخته و ديگر بار او را بيرون آورده اند.
| |
| − | | |
| − | يحيي بن سليمان بن حسين از عموش ابراهيم بن حسين از پدرش حسين بن على بن الحسين(عليه السلام)روايت كرد كه حسين گفت: ابراهيم بن هشام مخزومى والى مدينه كه بود، در هر روز جمعه ما را در مسجد رسول خدا(ص) نزديك منبر جمع مى كرد و بر منبر بالا مى رفت و اميرالمؤمنين(عليه السلام)را ناسزا و سب مى نمود، حسين مى گويد: روزى در آنجا حاضر شدم و بر اثر كثرت جمعيت خود را به منبر چسبانديم، پس از اندكى مرا خواب برد و در آنحال ديدم كه قبر شريف پيغمبر(ص) شكافته شد و مردى با جامه سفيد، نمايان گشت، بمن گفت: اى ابوعبدالله محزون نمى كند ترا آنچه اين مى گويد؟ گفت: بلى والله، گفت: چشم هاى خود را بگشا و ببين خدا با او چه مى كند! پس ديدم ابراهيم بن هشام را در حالى كه به علي(عليه السلام)بد مى گفت ناگاه از بالاي منبر بزير افتاد و مرد. <ref>نقل از كتاب ارشاد مفيد صفحه 305. منتخب التواريخ صفحه 310. منتى الآمال جلد 2 صفحه 45.</ref>.
| |
| − | | |
| − | ابوعبدالله حسين الأصغر بن امام زين العابدين(عليه السلام)مردى عفيف و محدث و فاضل بود، وى در سنه 157 هـ .ق در سن شصت و چهار سالگى وفات كرد و در قبرستان بقيع بخاك سپرده شد وی دارای پنج پسر بود كه عبارتند از:
| |
| − | | |
| − | عبدالله العقيقي <ref>در كتاب منتخب التواريخ صفحه 311 وى را ملقب به اعرج دانسته كه ظاهرا اشتباهى صورت گرفته، چونكه اكثر مورخين به ملقب بودن عبيدالله بن اعرج تصريح نموده اند من جمله شيخ عباس قمى در كتاب منتهى الآمال جلد 2 صفحه 46.</ref>، عبيدالله الأعرج <ref>كنيه عبيدالله الأعرج أبوعلي، و مادر او ام خالد بنت حمزه بن مصعب بن زبير، چون پاى او اندك نقصانى داشت بدون سبب او را عبيدالله أعرج خوانند، نقل از سراج الانساب صفحه 115.</ref>، حسن <ref>نامبرده جد پنجم امامزاده زيد مى باشد.</ref>، علي <ref>وي را از رجال بنى هاشم و صاحب فضل و لسان و بيان و سخاوت بوده و از اخلاق او نقلي شده كه چون طعام را برايش آماده مى كردند، صداى سائل كه بلند مى شد طعام خود را به سائل ميداد ديگر باره طعام براى او حاضر مى كردند باز صداى سائل را مى شنيد آن طعام را به سائل مى داد، الاجرم دروقت غذا خوردن وى زوجه اش كنيزى را مى فرستاد تا جلو درب بايستد تا سائلى آمد به او چيزى دهد كه سائل صدا نكند تا على طعام خود را بخورد.</ref>، سليمان.
| |
| − | اما حسن بن حسين الأصغر بن امام زين العابدين(عليه السلام)مردى فاضل و محدث بود و در مكه زندگى مى نمود تا اينكه درروم وفات يافت <ref>نقل از منتهى الآمال جلد2 صفحه 47، انساب مجدى صفحه 208، انساب فخرى صفحه 74.</ref> و نسل او فقط از محمد اكبر بوده و نسل محمد هم از پسرش عبيدالله <ref>در چند كتاب مثل سراج الأنساب صفحه 144 عبدالله نوشته شده است اما در كتاب عمده الطالب صفحه 278 عبيدالله تصريح شده است.</ref> تنها مى باشد.
| |
| − | | |
| − | و نسل عبيداله بن محمد الاكبر بن حسن بن حسين الأصغر بن امام سجاد(عليه السلام)از دو پسرش بنام محمد السليق، و على المرعشى مى باشد. <ref>عمده الطالب صفحه 278.</ref>.
| |
| − | | |
| − | ==توصيف بقعه امامزاده زيد==
| |
| − | | |
| − | بقعه مورد نظر بنائى است قديمى كه دركنار بقعه و صحن چهل اختران قم واقع شده وازخشت وگلي محقر و فاقد تزيينات هنرى مى باشد، اين بقعه از بناهاى قرون وسطى و قبل از تاريخ احداث ايوان بنظر مى رسد كه ايوان و كفشكن بعدا بدان افزوده شده اند و گنبد آنهم تجديد بنا شده است، يعنى در كل اين مجموعه در سه قرن مختلف و هر قسمتى جداى از ديگرى بنيان گرديده است بدينگونه كه بقعه در قرن هفتم و ايوان در قرن نهم و گنبد در قرن دهم ساخته شده است.
| |
| − | | |
| − | برفراز اين بقعه گنبدى شلجمى بنا شده كه فاقد كاشى كارى و تزيينات هنرى است و ميانه بقعه مرقدى است با جدار گچى تعميرى كه سطح آن با كاشيكارى خشتى آراسته شده است و در اطراف اين مرقد ضريح مشبك از چوب به رنگ سبز ديده مى شود.
| |
| − | | |
| − | در جهت شرقى بقعه ايوانى است كه مدخل بقعه از زير آن باز شده است كه آراسته به كتيبه گچبرى زيبائى مى باشد كه از لحاظ كمى كوچك بنظر مى رسد ولى از نظر كيفى حائز اهميت است بويژه كه داراى تاريخى اصيل است و پس از پنج قرن كه از تاريخ بناى آن مى گذرد با اينكه در برابر باد و باران قرار دارد هنوز هم سالم و چنان است كه گوئى جديدا ساخته و پرداخته شده است. | |
| − | | |
| − | اين ايوان به دهانه 3 و عرض 2/ 1 و ارتفاع 50/ 3 متر كه در قسمت پائينش تا دو متري ساده و بالاى آن آراسته به همان گچبرى با رنگ آميزى به خط ثلث برجسته در زمينه منقش به گل و بوته هاى نمايان متن آيه و حديث و عباراتى حاكى از نام باني(خواجه بهاء الدين هبه‌الله قمي) <ref>وي از وزراى ابوالمعز ميرزا يوسف بن شاهرخ شاه بن امير تيمور بوده است.</ref>و تاريخ بنا به سال 847 هـ .ق به چشم مى خورد كه متن كتيبه چنين است:
| |
| − | | |
| − | بسم الله الرحمن الرحيم، كل شيء هالك إلا وجهه له الحكم وايه ترجعون قال النبى الامي(ص): من زار احدا من ذريتي فكانما زارنى و من زارنى فقد زار الله عزوجل. هذا مضجع الامام زيد بن الامام زين العابدين عل بن الامام الحسين بن علي(عليه السلام)، تشرف بهذا البناء الصدر الكبير خواجه بهاء الدين هبه الله القمى فى شهور سنه سبع اربعين وثمانمائه. هـ .
| |
| − | اما چون مدخل بقعه نخست از جانب شمالى بقعه بوده در اين قسمت ايوانى قرار داشته كه پس از بنيان ايوان شرقى و گشودن باب جديد آنرا به صورت رواق و انبار در آورده اند، كه اين نيز باستانى بوده و بشهادت ابيات آينده كه در سينه جرز آن گچبرى شده از بناهاي سال 979 هـ .ق ميباشد .
| |
| − | | |
| − | در اين رواق قديمى علاوه بر طاقچه هاى قديمى مقرنس كه فقط يكى از آنها باقى مانده، دو اثر هندى باستانى و يك لوحه سنگ پشمى وجود دارد كه متأسفانه فقط دو تاى آن سالم و مابقى در تعميرات از بين رفته است.
| |
| − | 1ـ كتيبه گچبرى شده در جنوب غربى و ابتداى پاطاق طاق بند بمانند تابلوى نفيس به طول 40 سانتيمتر و عرض 35 سانتيمتر كه روى آن به خط غير برجسته نستعليق زرشكى در زمينه طلائى ابيات ذيل نوشته شده است . <ref>كه متأسفانه الآن اثرى از آن باقى نمانده و در تعميرات و سفيدكارى اين ا يوان و اطاق بكلى نابوده شده است.</ref>:
| |
| − | | |
| − | به يك دانه گندم زلطف إلا تمام است گنبد به اقبال شاه
| |
| − | | |
| − | بسعي ابراهيم بن اويس رسيده به اتمام از آن نيكخواه
| |
| − | | |
| − | خرد گفت تاريخ آنرا بخوان بهفتاد و نه و نهصدش كن نگاه
| |
| − | | |
| − | 2ـ مقرنس گچى زيبا در چهار رديف كه بسيار خوش خط و مثلث الشكل كه جايگاه قرآن يا چراغ بوده و مقدارى از آن تخريب شده است.
| |
| − | | |
| − | 3ـ لوحى از سنگ يشم كه در جبهه درگاه ورودى بقعه بخط ثلث برجسته عبارات ذيل در چهار سطر حجارى شده است:(چون داخل روضه شاهزاده زيد بن امام زين العابدين(عليه السلام)شدى بگوى بسم الله و بالله و على مله رسول الله(ص). بانى تعميرات ايوان استاد على اكبر).
| |
| − | | |
| − | در جهت غربى بقعه مسجدى است به شكل دو مستطيل، تو در تو كه داراى چهار ستون سنگى مي باشد كه اقامه نماز جماعت و ديگر مراسم از آن استفاده مى شود،
| |
| − | | |
| − | ==پی نوشت== | |
| − | | |
| − | <references/> | |
| − | | |
| − | ==منبع== | |
| − | | |
| − | [http://www.al-shia.org/html/far/2ahl/emamzade/qom/05.htm سایت الشیعه] | |
| − | | |
| − | [[رده: امامزاده های قم]] | |
بقعه امامزاده زید بن علی(علیه السلام) در کنار آستان مقدس موسی مبرقع(علیه السلام) و نیز بقعه چهل اختران در قم واقع شده است.
مدفون در این بارگاه -بنا به نقل مرحوم علامه نسابه عباس فیض-، امامزاده جلیل القدر جناب زید بن على بن على‌الأکبر بن محمد السلیق بن عبیدالله بن محمد بن الحسن بن الحسین الأصغر بن امام زین العابدین(علیه السلام) مى باشد.[۱] بر این اساس، امامزاده علی‌اکبر که در بازار تجریش تهران قبه و بارگاهش مزار عموم است، جدّ امامزاده زید بنظر مى رسد و سلطان محمود مدفون در قریه "صرم" قم بعقیده مرحوم علامه عباس فیض، محمود بن محمد بن زید یعنى نواده همین امامزاده زید مى باشد.
با مقدمه بیان شده، امامزاده زید با هشت واسطه از احفاد امام سجاد(علیه السلام) مى باشد که بطور قطع هنگام تألیف تاریخ قم در سال ۳۷۸ هـ .ق دیده به جهان نگشود بوده است، چرا که در آن کتاب از میلاد و یا ورودش به قم سخن به میان نیامده، ولى از وجود مقبره قدیمى و مرقد کاشیکارى و گچبرى زیباى آن، بر حسن شهرت امامزاده زید مى توان پى برد.
به هرحال چون هیچ یک از تاریخ نگاران درمورد زندگانى این سید جلیل ، امامزاده زید در کتاب هایشان سخنی نگفته اند، لذا از کیفیت ورود و وفاتش در این شهر هم تاریخى دقیقى در دست نیست.
در کتاب «عمدة الطالب» آمده است که نسل حضرت امام زین العابدین(علیه السلام) را شش نفر از پسران آن امام همام ازدیاد نموده اند که عبارتند از: امام محمد باقر(علیه السلام)، عبدالله الباهر، زید، عمر الاشرف، حسین الاصغر، على الأصغر. و حسین الأصغر بن امام زین العابدین(علیه السلام) نیز دارای پنج پسر بود که عبارتند از: عبدالله العقیقی، عبیدالله الأعرج، حسن، علی، سلیمان.
اما حسن بن حسین الأصغر مردى فاضل و محدث بود و در مکه زندگى مى نمود و نسل او فقط از محمد اکبر بوده و نسل محمد هم از پسرش عبیدالله تنها مى باشد. و نسل عبیدالله بن محمد نیز از دو پسرش بنام محمد السلیق، و على المرعشى مى باشد.[۲]
توصیف بقعه امامزاده زید
بقعه مورد نظر بنائى است قدیمى که از خشت و گلی محقر و فاقد تزیینات هنرى مى باشد. این بقعه از بناهاى قرون وسطى و قبل از تاریخ احداث ایوان بنظر مى رسد که ایوان و کفشکن بعدا بدان افزوده شده اند و گنبد آنهم تجدید بنا شده است، یعنى در کل این مجموعه در سه قرن مختلف و هر قسمتى جداى از دیگرى بنیان گردیده است؛ بدینگونه که بقعه در قرن هفتم و ایوان در قرن نهم و گنبد در قرن دهم ساخته شده است. بر فراز این بقعه، گنبدى شلجمى بنا شده که فاقد کاشى کارى و تزیینات هنرى است و میانه بقعه مرقدى است با جدار گچى تعمیرى که سطح آن با کاشیکارى خشتى آراسته شده است و در اطراف این مرقد ضریح مشبّک از چوب به رنگ سبز دیده مى شود.
در جهت شرقى بقعه ایوانى است که مدخل بقعه از زیر آن باز شده است که آراسته به کتیبه گچبرى زیبائى مى باشد که از لحاظ کمّى کوچک بنظر مى رسد، ولى از نظر کیفى حائز اهمیت است. بالاى این ایوان آراسته به همان گچبرى با رنگ آمیزى به خط ثلث برجسته در زمینه منقش به گل و بوته هاى نمایان متن آیه و حدیث و عباراتى حاکى از نام بانی (خواجه بهاء الدین هبةالله قمی)[۳] و تاریخ بنا به سال ۸۴۷ هـ .ق به چشم مى خورد که متن کتیبه چنین است: «بسم الله الرحمن الرحیم، کل شیء هالک إلا وجهه له الحکم والیه ترجعون؛ قال النبى الامی(ص): من زار احدا من ذریتی فکانما زارنى و من زارنى فقد زار الله عزوجل. هذا مضجع الامام زید بن الامام زین العابدین علی بن الامام الحسین بن علی(علیه السلام).
پانویس
- ↑ گنجینه آثار قم، جلد ۲ صفحه ۵۲۵.
- ↑ عمدة الطالب، صفحه ۲۷۸.
- ↑ وی از وزراى ابوالمعز میرزا یوسف بن شاهرخ شاه بن امیر تیمور بوده است.
منابع
