آیه آمن الرسول

آیه آمن الرّسول

آیه 285 و 286 سوره بقره/ 2 كه با عبارت «ءَامنَ الرَّسول» آغاز مى‌شود به این نام شهرت یافته است.

آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْهِ مِن رَّبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللّهِ وَ مَلآئِكَتِهِ وَ كُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ لاَنُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِّن رُّسُلِهِ وَ قَالُواْ سَمِعْنَا وَ أَطَعْنَا غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَ إِلَيْكَ الْمَصِيرُ

[2–285] (مشاهده آیه در سوره)

لاَيُكَلِّفُ اللّهُ نَفْسًا إِلاَّ وُسْعَهَا لَهَا مَا كَسَبَتْ وَ عَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ رَبَّنَا لاَتُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا رَبَّنَا وَلاَ تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلاَ تُحَمِّلْنَا مَا لاَطَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَآ أَنتَ مَوْلاَنَا فَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ

[2–286] (مشاهده آیه در سوره)

منشأ این شهرت، روایات فراوانى است كه از پیامبر صلى الله علیه و آله و امامان معصوم علیهم‌السلام در فضیلت و قرائت آن‌ها نقل شده. مجموع این روایات از عظمت این دو آیه خبر مى‌دهد. از پیامبر درباره فضیلت آن نقل شده كه دو آیه آخر بقره، از گنجى در زیر عرش الهى به وى بخشیده شده است.

نقل شده كه هرگاه پیامبر این دو آیه و آیة‌الكرسى را قرائت مى‌كرد، تبسم نموده، مى‌فرمود: آن دو از گنج الهىِ زیر عرش است. در روایت دیگرى كه قتاده به طور مرسل از پیامبر نقل كرده، آمده است كه خداوند دو هزار سال پیش از آفرینش آسمان‌ها و زمین، كتابى داشته و دو آیه آخر سوره بقره را از آن فرود آورده است؛ پس اگر آن دو، سه شب در خانه‌اى خوانده شود شیطان به آن نزدیك نمى‌شود؛ همچنین درباره نزول این دو آیه، دو روایت به ظاهر متضاد دیده مى‌شود.

در روایتى از ابن ‌عباس آمده است كه رسول خدا صلی الله علیه و آله در حالى كه جبرئیل در حضورش بود، صدایى را از بالاى سر خود شنید. جبرئیل با نگاه به آسمان گفت: هم اكنون درى از آسمان باز شد كه تاكنون گشوده نشده بود؛ سپس فرشته‌اى فرود آمد و پیامبر صلى الله علیه و آله را به دو نور، یكى فاتحة‌الكتاب و دیگرى آیات پایانى سوره بقره بشارت داد كه به هیچ پیامبر دیگرى داده نشده بود.

در روایت دیگرى از امام صادق علیه‌السلام آمده كه این دو آیه در معراج به پیامبر اعطا شد؛ اما گویا هیچ یك از این دو روایت به زمان نزول آیه اشاره‌اى ندارند و فقط در مقام تكریم و تعظیم این دو آیه است.

در زمینه آثار و فضیلت قرائت آن، از پیامبر صلى الله علیه و آله نقل شده كه هر كس دو آیه آخر بقره را در شب بخواند، او را كفایت مى‌كند و از امام على علیه‌السلام نقل شده كه هر كس اسلام را دریافته باشد، پیش از قرائت آمن‌الرسول و آیة‌الكرسى نمى‌خوابد.

این دو آیه، چكیده سوره بقره را در بر دارد و موضوع كلى و غرض نهایى این سوره در همین دو آیه گنجانده شده است؛ زیرا در این سوره كه بزرگترین سوره قرآن است، مسلمانان دعوت شده‌اند تا به اصول اعتقادى اسلام چون الله، معاد، فرشتگان، پیامبران و كتاب‌هاى آسمانى ایمان بیاورند.

بسیارى از تكالیف الهى درباره شئون گوناگون امت اسلامى نیز در همین سوره بیان شده و سرپیچى یهود از فرامین خداوند، ایمان نیاوردن به برخى پیامبران، تشریع تكالیف مشقت بار و دشمنى با برخى فرشتگان در آن ذكر شده است. در جهت مضامین این دو آیه و سفارش به فراگیرى و قرائت آن، از پیامبر صلى الله علیه و آله نقل شده كه این دو آیه را فراگیرید و به دختران و پسرانتان بیاموزید؛ زیرا آن دو هم قرآن و هم دعا است و خشنودى خداى رحمان را در پى دارد.

بر پایه برخى روایات، این دو آیه در معراج پیامبر در آسمان هفتم به وى عطا شد. در روایتى كه على بن ‌ابراهیم به سند خود از امام صادق علیه‌السلام نقل كرده، آمده است كه آیه «آمن ‌الرّسول» خطاب دو جانبه و بى‌واسطه خداوند با پیامبر در شب معراج است. در این روایت، امام صادق علیه‌السلام از پیامبر صلى الله علیه و آله نقل مى‌كند: هنگامى كه در معراج به سدرة‌المنتهى رسیدم و تا اندازه دو قوس كمان به او نزدیك شدم، پروردگارم ندا داد: «ءَامنَ الرّسولُ بِما أُنزلَ إِلیهِ مِن رَبّهِ» و من از طرف خود و امتم به خداوند پاسخ دادم: «و‌المُؤمِنونَ كُلٌّ ءَامنَ بِاللّهِ و مَللكَتهِ و كُتبهِ و رُسلهِ لانُفرِّقُ بیَنَ أَحد مِن رُسلِهِ» و گفتم: «سَمِعنا و أَطَعنا غُفرانَكَ رَبَّنا و إِلیكَ المَصِیر»؛ آن‌گاه خداوند فرمود: «لاَیُكِلّفُ اللّهُ نَفسًا إِلاّ وُسعَها لَها ماكَسبَت و عَلیهَا ما اكتَسبَت» و من از خدا خواستم: «رَبَّنا لاَتُؤاخِذنَا إَن نَسِینا أو أَخطَأنا» و خداوند فرمود: پذیرفتم. گفتم: «رَبَّنا ولاَتَحمِل عَلَینا إِصرًا كَماحَملتَهُ عَلى الّذِینَ مِن قَبلِنا» و خداوند این دعا را نیز پذیرفت.

و گفتم «رَبَّنا و لاَتُحمِّلنا مالاَطاقَةَ لَنَا بِهِ واعفُ عَنّا واغفِرلَنا وارحَمنَا أَنتَ مَولَنا فَانصُرنا عَلى‌القَومِ الكَفِرین» و خداوند پاسخ داد: هر آن‌چه را از من خواستى، به تو و امت تو بخشیدم. در روایتى دیگر، پیامبر صلى الله علیه و آله با استناد به همین آیه فرموده است: چهار چیز (خطا، فراموشى، آنچه از روى اكراه انجام مى‌شود و آن چه خارج از طاقت انسان است) از امت من برداشته شده است.

بر پایه روایتى منقول از امام ‌على ‌بن ‌الحسین علیهماالسلام پیامبر به قرائت سه آیه آخر سوره بقره سفارش كرده است.

پانویس

منابع

سید محمود دشتى، دائرةالمعارف قرآن کریم، جلد 1، صفحه 419-420.