آیت الله سید محمد جواد نجومی

‌

مرحوم آیت الله سید محمد جواد نجومی از هنرمندان و مفسران قرآن کریم، عضو پیوسته فرهنگستان هنر و چهره ماندگار هنر ایران بود.

وی متولد ۲۶ بهمن ۱۳۰۷ است، هرچند در نوشته‌ای از خود او در پشت نسخه‌ای نفیس از نهج البلاغه ، به نقل از پدرش ۲۳ جمادی الثانی ۱۳۴۶ مصادف با ۵ آذر ۱۳۰۷ در کرمانشاه ثبت شده است.

بر اساس شجره نامه ای که در پشت همان کتاب آمده سلسله سیادت او به امام چهارم شیعیان علی ابن الحسین(علیه السلام) می‌رسد.

پدرش آیت الله سید محمد جواد نجومی و جدش آقا سید میرزا اسماعیل نجومی متولد کرمانشاه و از سادات بسیار بزرگ این شهر بودند و طول عمرشان را در آنجا سپری کردند.

تحصیلات

تا کلاس ششم را در دبستان هدایت کرمانشاه به تحصیل پرداخت و بعد از گذراندن اول و دوم دبیرستان، علی رغم اینکه مدرسه علوم دینی در کرمانشاه نبود در محضر پدرش و دیگر اساتید شهر شروع به فراگیری دروس حوزوی کرد تا آنکه با گذشت چند ماه، علمای شهر به امر آیت‌الله آقا سید ابوالحسن اصفهانی ، حوزه علمیه کرمانشاه را در مسجد حاج شهباز خان پایه‌گذاری کردند.

هجرت به عراق

عالم فقید آیت الله سید مرتضی نجومی در کتاب کیمیای هستی دربارهٔ دلیل عزیمتش به عراق(نجف)، آورده است: «رفت و آمد علاقمندان و همشهریان را به منزل والد و معاشر بیش از اندازه را بلائی برای ادامه تحصیل دیدم لذا تصمیم به عزیمت به عتبات مقدسه و انتقال به حوزه نجف اشرف گرفتم.»

وی در این ایام دروس خارج را نزد استادانی چون آیت الله العظمی میرزا محمد باقر زنجانی ، آبت الله میرزا حسن موسوی بجنوردی ، آیت الله محسن حکیم و آیت الله العظمی سید محمود شاهرودی فراگرفت.

سکونت او در نجف تا سال 1349 ادامه داشت و پس از آن در پی اخراج ایرانیان مقیم عراق توسط رژیم بعث به کرمانشاه بازگشت و به یکی از چهره های پرنفوذ معنوی شهر بدل شد.

آیه الله نجومی و مبارزه

آیت الله نجومی در شکل گیری جریان انقلاب، انتشار اعلامیه های حضرت امام خمینی(ره) و هدایت جوانان انقلابی نقش بسزایی داشت و عنوان اولین شهید انقلاب اسلامی در کرمانشاه نیز به صادق صابونی تعلق دارد که داماد او بود.

یکی از ویژگی های بارز این عالم جلیل القدر که از مفسران طراز اول قرآن کریم بود، تبحر فوق العاده وی در هنر خوشنویسی بود تا جایی که وی را به عنوان چهره ماندگار هنر ایران و یکی از برترین های هنر خوشنویسی در جهان مطرح کرد.

رهبر فرزانه انقلاب در سفر به استان کرمانشاه با تجلیل از آیت الله نجومی و قله هنری خواندن ایشان به نقل خاطره‌ای از سابقه دوستی‌شان با آیت الله نجومی پرداخته و فرمودند: قبل از زمان ریاست جمهوری از منزل آقای نجومی و آثار هنری ایشان دیدن کرده‌ام و حدیثی به ایشان دادم و از ایشان خواستم برایم بنویسند و ایشان هم با خطی زیبا این حدیث را نوشتند و برای من فرستاند و من هم آن را تابلو کرده و در اتاق مقابل چشمانم نصب کرده‌ام.

حدیثی که مقام معظم رهبری به آیت الله نجومی برای تحریر و خوشنویسی دادند، این حدیث گهربار امام علی(ع) است که:

مَن نَصَبَ نَفسَهُ لِلنّاسِ اِماما فَلیَبدَأ بِتَعلیمِ نَفسِهِ قَبلَ تَعلیمِ غَیرِهِ وَلیَکُن تَدیبُهُ بِسیرَتِهِ قَبلَ تَدیبِهِ بِلِسانِهِ وَ مُعَلِّمُ نَفسِهِ وَ مُؤَدِّبُها اَحَقُّ بِالجلالِ مِن مُعَلِّمِ النّاسِ ومُؤَدِّبِهِم.

کسى که خود را پیشواى مردم قرار داده، باید پیش از آموزش دیگران، خود را آموزش دهد و پیش از آن‌که دیگران را با زبان، ادب بیاموزد، باکردارش ادب آموزد و البته آموزش دهنده و ادب‌آموز خود بیش از آموزگار و ادب‌آموز مردم، شایسته تجلیل است. (غرر الحکم، ح ۷۰۱۶)

انتخاب، نصب در اتاق شخصی و مانوس بودن همیشگی مقام معظم رهبری با این حدیث شریف حاکی از عمق بصیرت، خودسازی، تواضع و خداترسی ایشان است و اینکه درمیان این همه هنرمند خوشنویس که همگی هم به ایشان ارادت دارند، خط و نوشته آیت الله نجومی را انتخاب فرموده‌اند و سالهاست با آن مانوس هستند، حاکی از عمق دوستی و ارتباط عاطفی و معنوی ایشان با مرحوم آیت الله سیدمرتضی حسینی نجومی چهره‌ماندگار هنر جهان اسلام و عالم عامل و فاضل کرمانشاهی است.

خاندانی هنرمند

این ذوق هنری و استعداد بالای وی در هنر خوشنویسی و آثار فراوانی که از وی به یادگار مانده است ریشه در استعدادی خدادادی داشت که بروز و ظهور هنرمندان برجسته خوشنویس، نقاش و صحاف در خاندان نجومی دلیل محکمی بر آن است.

از آن جمله می توان به جدش آقای میرزا اسماعیل و برادر ایشان آقا میرزا رضای منجم باشی از شاگردان میرزا محمد علی خوشنویس کرمانشاهی و همچنین آقا سیف السادات، سید میرزا عبدالرحمن نجومی، سید میرزا محسن و سید محمد صالح سیف السادات، سید نصر الله نجومی و سید میرزا حسن نجومی و سید هادی و مهدی نجومی و آقا سید محمد جواد نجومی پدر گرانقدر وی اشاره کرد.

او نزد خطاطان بزرگی همچون هاشم بغدادی و احمد نجفی به تمرین و ممارست پرداخت تا در انواع خطوط اسلامی استاد و در خط نسخ و ثلث صاحب‌نام شد و در تذهیب و تشعیر و تجلید و گل و بوته سازی آثاری ماندگار پدید آورد.

آثار

در آثار به ثبت رسیده از او می‌توان به :

مجموعه عکسی از آثار خطی اش،

چند رساله ارزشمند با عناوینی چون رساله بعد معنوی هنر خط،

رساله التصویر و التمثیل،

رساله الغناء،

رساله النجاسه الخمر،

تفسیر سورهٔ مومن،

و رساله‌ای در تعظیم شعائر اسلامی اشاره کرد.

او در ذیل بخش آثار و تالیفات چنین آورده‌است:

«مطلبی را اینجا تذکر دهم و آن اینکه ما از اول بفکر کتاب‌نویسی یا اگر جسارت نباشد بفکر خودنمائی و تالیف و تصنیف نبودیم و همیشه می‌گفتیم مردی در فهمیدن کلمات بزرگان و محققان عظیم ماست لذا چندان رغبتی به نوشتن کتاب مستقل نداشتیم» هرچند که او بسیاری از آثار بزرگان را استنساخ کرد که از جملهٔ آن‌ها ریاض العلمای مرحوم عبدالله افندی، رسالهٔ صحیحه از میرزای زنجانی و چند اثر دیگر را می‌توان نام برد.

منزل و کتابخانه آیت الله نجومی

منزل این عالم فقید واقع در برزه دماغ(یکی از محله های قدیمی کرمانشاه) که محل رفت و آمد اقشار مختلف مردم به ویژه نسل جوان بود به کانون معنویت، علم، محبت و هنر در این شهر بدل شده بود و همواره جلسات هفتگی تفسیر قرآن کریم ایشان با حضور پرشور مردم و مسئولین برگزار می شد.

ماه های پایانی عمر با برکت آیت الله نجومی که با بیماری و خانه نشین شدن ایشان همراه شد، مردم کرمانشاه را بسیار غصه دار کرده بود و همه دست بر آسمان برداشته بودند تا باری دیگر شاهد سلامتی سید دوست داشتنی شان با لبخندی که همواره بر لبش داشت، باشند.

آیت الله نجومی همواره دغدغه نسل جوان را داشت و در تمامی جلساتی که با آنان داشت بر خودسازی و تزکیه نفس و مأنوس بودنشان با قرآن کریم و مطالعه تأکید می کرد تا حدی که در وصیتنامه خود نیز ساخت کتابخانه‌ی عمومی برای استفاده‌ی مردم، به‌خصوص جوانان کرمانشاهی در محل خانه مسکونی خود را خواستار شد. این در حالی بود که کتابخانه شخصی ایشان خود گنجینه ای نایاب است که مجموعه ای از آثار نفیس و گرانسنگ در آن گردآوری شده است.

وداع حزن انگیز و تاریخی مردم کرمانشاه با آیت الله نجومی

این عالم فرزانه، با اخلاق و هنرمند برجسته جهان اسلام پس از عمری مجاهدت، زهد و تقوا و تلاش در مسیر دین، علم، هنر و توسعه معنویت، در 25 آبان 1388 در سن 81 سالگی و در منزل شخصی خود دیده از جهان فروبست.

در پی درگذشت او سه روز عزای عمومی در استان کرمانشاه اعلام شد و مقام معظم رهبری، روسای سه قوه و شخصیت های برجسته کشور هر یک با صدور پیامی در گذشت وی را تسلیت گفتند.

رهبر فرزانه انقلاب در پیامی که برای درگذشت این عالم فقید صادر فرمودند با برشمردن مراتب علمی، فقهی و هنری ایشان تاکید نمودند: «این فقیه اخلاقی و مردمی که در عین حال هنرمندی چیره دست و نام آور بودند،در طول سالیان اقامت خود در کرمانشاه در جایگاه عالمی عامل و وظیفه شناس در خدمت تربیت دینی و اخلاقی مردم آن مرز و بوم(کرمانشاه) و در دوران انقلاب در پیشبرد هدف های نظام جمهوری اسلامی، تلاش ارزنده و شایسته‌ای کرده و همواره در صراط مستقیم انقلاب پای فشرده و زحماتی متحمل شدند.»

وداع غم انگیز

پیکر مطهر این عالم جلیل القدر صبح سه شنبه(26 آبان) در حالی بر روی دستان مردم قدرشناس کرمانشاه تشییع شد که بارش شدید باران با ده ها هزار نفر جمعیت عزادار همراه شده بود.

وداع مردم با روحانی دوست داشتنی، خوش اخلاق و هنرمند کرمانشاهی که نشان از عمق علاقه و ارادت ایشان به آیت الله نجومی و البته عمق نفوذ و گیرایی سخنان ایشان در میان اقشار مختلف داشت، صحنه ای غمبار اما بی سابقه و بی نظیر بود که تا همیشه تاریخ جاودان خواهد ماند.

آرامگاه آیت الله نجومی در قطعه علمای باغ فردوس کرمانشاه

پیکر این عالم فقیه در قطعه علما باغ فردوس کرمانشاه به خاک سپرده شد و به عنوان یکی از درخواست های اصلی مردم آرامگاهی در خور شأن این روحانی بافضلیت بنا شده است.

رهبر معظم انقلاب در مهرماه سال 90 در جریان سفری که به استان کرمانشاه داشتند با حضور در گلزار شهدای این شهر، بر سر مزار این عالم ربانی نیز حضور یافتند.

منبع

آیه الله محمد جواد نجومی ، سایت رحماء(بخش دانشنامه شخصیت ها) بازیابی:هفدهم مرداد 1394