سید محمد تقی حکیم

نام کامل	محمدتقی حکیم
زادروز	1301
زادگاه	نجف اشرف
اساتید	سيد محسن حكيم، آيت الله خويى، حسن بجنوردی
آثار	الاشتراك والترادف‌، المعنى الحرفي في اللغة بين النحو والفلسفة والأصول‌، سنة أهل البيت‌ علیهم السلام

ولادت و تحصيلات‌

سيد محمدتقى طباطبايى حكيم در سال 1346 هـ.ق در نجف اشرف چشم به جهان گشود و از همان اوان نوجوانى در نجف اشرف، محضر علماى بزرگ را درك نمود. ابتدا ادبيات عرب و منطق را از برادر بزرگوارش سيد محمدحسين حكيم(قدس‌سره) و شيخ نورى جزايرى آموخت. علم معانى و بيان را از محضر سيد صادق بن سيد ياسين و شيخ على ثامر و فقه را از آيت الله سيد حسن حكيم و آيت الله سيد يوسف حكيم (متوفى 1411 هـ.ق) استفاده نموده و اصول فقه را از آيت الله سيد محمدعلى حكيم و فلسفه و تاريخ را از شيخ محمدرضا مظفر رحمةالله ‌عليهم آموخت.

پس از اتمام مرحله ادبيات و دروس سطح، در حلقه درس خارج فقه و اصول آيات عظام سيد محسن حكيم (متوفى 1389 هـ.ق) و شيخ حسين حلى و سيد ابوالقاسم خويى (متوفى 1413 هـ.ق) و ميرزا حسن بجنوردى قرار گرفت و از اين بزرگان استفاده‌هاى وافرى برد.

تدريس‌

وى پس از شروع به تدريس دروس سطح مورد استقبال زياد طلاب جوان قرار گرفته و پس از گذشت چند سال، درس خارج فقه از متن مكاسب شيخ اعظم انصارى (متوفى 1281 هـ.ق) و درس خارج اصول از متن كفاية الأصول آخوند خراسانى (متوفى 1329 هـ.ق) را شروع مى‌كند و به علت طرح آراء مذاهب مختلف اسلامى، از ساير دروس خارج، ممتاز و مورد علاقه طلاب جوان قرار مى‌گيرد.

از ديگر ويژگيهاى تدريس او تلفيق بين روشهاى سنتى و روشهاى جديد در تدريس فقه و اصول بوده است. او تدريس در دانشكده «منتدى النشر» در نجف اشرف را در سال 1365 هـ.ق آغاز نموده و علم نحو و صرف و معانى بيان و اخلاق و تاريخ و فقه و اصول را آموزش مى‌داد و در همان وقت مشغول به تدريس علوم اصول فقه مقارن و قواعد فقهى مقارن و جامعه شناسى در دانشكده فقه نيز بوده است.

همچنين از سال 1386 هـ.ق، اصول فقه مقارن را در «معهد الدراسات الإسلامية العليا» در دانشگاه بغداد چندين سال تدريس نموده است.

فعاليت هاى علمى-فرهنگى‌

فعاليت هاى مؤلف صرفاً به فعاليت هاى علمى منحصر نشده بلكه در فعاليت هاى اجتماعى نيز شركت مى‌كرده است او با تعدادى ديگر از بزرگان، «جمعيت منتدى النشر» را در نجف اشرف تأسيس نموده و بيش از ربع قرن در مديريت آن مركز علمى نقش داشته است و در دانشكده‌هاى آن تدريس مى‌نموده است.

همينطور با تعدادى از متفكران و دانشمندان، مجمع الثقافي لمنتدى النشر را در سال 1346 تأسيس نموده و در فعاليت هاى فرهنگى مختلف آن شركت داشته است.

به همراه تعدادى از دانشمندان اسلامى دانشكده فقه را در سال 1379 هـ.ق تأسيس نموده و در آنجا در كنار تدريس دروس اسلامى به عنوان مسئول دانشكده فقه در سال 1386 هـ.ق انتخاب شده و تا سال 1391 هـ.ق اين مسئوليت را به عهده داشته است.

مراكز دانشگاهى و مجامع علمى كه او را براى مسئوليت ها و تحقيقات علمى مهم برگزيده‌اند عبارتند از: در دانشكده بغداد در سال 1386 هـ.ق به او درجه استادى اعطا نموده‌اند زيرا بسيارى از پايان نامه‌هاى دكترا و سطوح علمى عالى را بررسى نموده و اشكالات آنها را مطرح نموده است.

مجمع علمى عراق در سال 1385 هـ.ق و مجمع لغت عربى در قاهره در سال 1388 هـ.ق و مجمع لغت عربى در دمشق در سال 1394 هـ.ق و مجمع تمدن اسلامى در اردن در سال 1401 هـ.ق او را به عنوان عضو برگزيده‌اند.

كنفرانسها و مراكز علمى كه او را دعوت نموده‌اند عبارتند از:

• كنفرانس مجمع بحوث الإسلامية در قاهره در سال 1385 هـ.ق
• كنفرانس مشترك بين مجمع لغت عربى در قاهره و لغت عربى در عراق در بغداد در سال 1386 هـ.ق
• كنفرانس مشترك بين مجمع لغت عربى در قاهره و لغت عربى در عراق در مصر در سال 1388 هـ.ق
• كنفرانس آموزشى چاپ حروف عربى در قاهره در سال 1392 هـ.ق
• شوراى اصطلاحات قانونى كه به دعوت مجامع عربى در دمشق در سال 1393 تشكيل شده است.
• كنفرانس تأسيسى جمعيت دانشگاههاى اسلامى در شهر فاس مغرب در سال 1395 هـ.ق
• شوراى چاره جويى براى آسان كردن علم نحو در الجزائر در سال 1396 هـ.ق

تأليفات چاپ شده‌

1. مالك اشتر - نجف اشرف - سال 1368 هـ.ق
2. شاعر العقيدة - بغداد - سال 1390 هـ.ق
3. الأصول العامة للفقه المقارن - دارالاندلس - بيروت - سال 1385 هـ.ق
4. الزواج المؤقت و دوره في حل مشكلات الجنس‌
5. الوضع، تحديده، تقسيماته، مصادر العلم به‌
6. الاشتراك والترادف‌
7. المعنى الحرفي في اللغة بين النحو والفلسفة، والأصول‌
8. سنة أهل البيت‌
9. مناهج البحث في التاريخ‌
10. قصة التقريب بين المذاهب الإسلامية
11. سنة أهل البيت و موضوعات أخرى‌

تأليفات خطى‌

1. حبر الأمة عبداللّه بن عباس‌
2. القواعد العامة في الفقه المقارن‌
3. تاريخ التشريع الإسلامي‌
4. زرارة بن أعين‌
5. القيمة و فائضها و موقف الفقه الإسلامي منها
6. الإمام علي عليه‌السلام بين حقوق الإنسان و واجباته‌
7. مشكلة الأدب النجفي‌
8. الاشتقاق من أسماء الأعيان‌
9. من تجارب الأصوليين في المجالات اللغوية
10. التشيع في ندوات القاهرة

منابع

نرم افزار اصول فقه، مرکز نور.