|
|
| سطر ۱: |
سطر ۱: |
| | {{الگو:منبع الکترونیکی معتبر|ماخذ=پایگاه}} | | {{الگو:منبع الکترونیکی معتبر|ماخذ=پایگاه}} |
| − | '''منبع:''' [http://okhovat.org/farsi/index.php?option=com_content&task=view&id=1&Itemid=4 سایت حضرت آیت الله العظمی محسنی مدظله العالی] | + | '''منبع:''' [http://okhovat.org/farsi/index.php?option=com_content&task=view&id=1&Itemid=4 سایت حضرت آیت الله العظمی محسنی مدظله العالی] (نقل با تلخیص) |
| | | | |
| | == زندگی نامه == | | == زندگی نامه == |
| سطر ۱۹: |
سطر ۱۹: |
| | | | |
| | حضرت آیت الله الـعظمی محسنی دام ظله همواره در بحوث اساتید خود استعداد و هوش فوق‌العاده‌ای از خود نشان میدادند و برجسته‌تر از اکثر هم‌درسانش بود. وی در كثرت تحقیق و تتبع در مسائل فقهی و رجال و تداوم فعالیت علمی و آشنائی با بسیاری از نظریه‌ها در میدان‌های علمی گوناگون، در حوزه، مهارت استثنائی نشان دادند. و همیشه مورد توجه اساتید و هم‌درسانش بوده است. و گواهینامه‌های در علم رجال؛ علم کلام و [[حدیث]] بدست آورده است که حکایت از درایت حضرت آیت الله العظمی محسنی مدظله العالی در این زمینه دارد. | | حضرت آیت الله الـعظمی محسنی دام ظله همواره در بحوث اساتید خود استعداد و هوش فوق‌العاده‌ای از خود نشان میدادند و برجسته‌تر از اکثر هم‌درسانش بود. وی در كثرت تحقیق و تتبع در مسائل فقهی و رجال و تداوم فعالیت علمی و آشنائی با بسیاری از نظریه‌ها در میدان‌های علمی گوناگون، در حوزه، مهارت استثنائی نشان دادند. و همیشه مورد توجه اساتید و هم‌درسانش بوده است. و گواهینامه‌های در علم رجال؛ علم کلام و [[حدیث]] بدست آورده است که حکایت از درایت حضرت آیت الله العظمی محسنی مدظله العالی در این زمینه دارد. |
| − |
| |
| − |
| |
| − | == خصوصیات و ویژگی‌ها ==
| |
| − |
| |
| − |
| |
| − | هر كس كه از نزدیك با حضرت آیت الله العظمی محسنی دام‌ظله معاشرت و رفت و آمد كند، بزودی به شخصیت ممتاز و روحیه‌ای ایده‌آل او پی خواهد برد. این شخصیت و روحیه كه آیت الله العظمی محسنی دام ظله دارا هستند، وی را به یك الگوی برجسته و عالم ربانی مبدل كرده است که در ذیل، به بعضی از فضایل و مكارم اخلاقی این بزرگوار، كه بنده از نزدیك شاهد آن بودم، می‌‌پردازم:
| |
| − |
| |
| − | '''<I>1. انصاف و احترام به رأی دیگران:</I>'''
| |
| − |
| |
| − | چون ایشان عاشق علم هستند و ارادت خاص نسبت به [[معرفت]] و رسیدن به حقایق دارند. همواره به رأی دیگران احترام می‌‌گذارند، همیشه كتاب به دست هستند و هرگز خواندن، تتبع، بحث و آگاه‌شدن از آرای دیگر علما را فراموش نكردند. لذا گاهی اوقات، ایشان بحث‌های برخی از علما كه شاید هم به آن صورت معروف نباشند، مورد مطالعه و بررسی قرار میدهد. و این خودش نشانگر این است كه حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله توجه خاصی و احترام فوق‌العاده‌ای نسبت به رأی دیگران دارد.
| |
| − |
| |
| − | '''<I>2. ادب و نزاكت در محاوره‌ها:</I>'''
| |
| − |
| |
| − | آن چنان که من از نزدیک شاهد این قضیه بودم بارها شده است از حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله در درس‌ها و بحث‌ها با نزاکت و احترام برخورد نشده است و یا به نوعی عدم آگاهی طرف باعث این چنین برخورد می‌گردیده است. اما حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله چنان رفتار و پاسخ میدادند که انکار در محضر عالم بزرگتر از خودش قرار دارد و بعضی مواقع هم مثلی یک همشاگرد با دانشجوایان و طلبه‌ها به بحث می‌پرداخت و گاهی هم در مقابل روش بحث غلط که در بین دانشجویان و طلبه‌ها مروج است و روی یک نظریه پافشاری می‌کنند سکوت را ترجیح می‌‌داد که این حکایت از نزاکت و ادب حضرت آیت الله العظمی در محاوره و بحث میکند.
| |
| − |
| |
| − | '''<I>3. تربیت:</I>'''
| |
| − |
| |
| − | امروزه رسم بر این است که اکثر از اساتید بدون حق الزحمه حاضر به تدریس نمیشود و اگر هم شود اهداف غرض آلود دارد و یا وظیفه خود را به طور احسن نمی‌‌شناسند که به نوع دانشجو را سرخورده می‌سازد اما با این همه اساتید هستند. دلسوز، رئوف، مخلص و فهمیده که هدف اصلی خود را تعلیم و تعلم می‌دانند که حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله همیشه هدفش این بوده است که شاگردش را به نحوی تربیت بکند که در زمینه‌های گوناگون سرآمد روزگار باشد و مثلی یک پدر رئوف و مهربان با دانشجویان و طلبه‌ها تجربه پربار خویش را در میان می‌‌گذاشت و آن‌ها را به خوب و بد هشدار میدادند قابل ذکر است که آیت الله العظمی سید محسن حکیم رحمت الله علیه، و آیت الله شیخ حسین حلی و آیت الله سید عبدالاعلی سبزواری رحمت الله علیهما و آیت الله العظمی خوئی قدس سره نمونه اخلاق تمام عیار و حسنه بودند. آن چه که من از حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله دیده‌ام نیز همان اخلاق حسنه اساتیدشان بوده است و همیشه یادم است که در آخر درس از شاگردانش می‌خواست تا آنچه که نفهمیده‌اند، بپرسد و ضمن موضوع ادب و احترام را نیز مراعات کند و همیشه توصیه می‌گردد که به اساتید و بزرگان علم و معرفت احترام خاصی بگذارند.
| |
| − |
| |
| − | '''<I>4. پارسائی و تقوا:</I>'''
| |
| − |
| |
| − | خیلی از بزرگوارن هستند که خویش را از مسائل روز و سرنوشت‌ساز جهان اسلام دور نگه میدارد و به نوع کنج عزلت را برمی‌گزینند و خود را از آنچه که در ابهام قرار دارد مخفی نگه میدارد. اما حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله برخلاف این ایده. همیشه در صحنه حاضر بوده‌اند و آنچه که می‌توانسته است با [[عدالت]] تمام به اسلام خدمت گرده است و در این راستا هیچ‌گاه هدف شخصی نداشته است، که امروزه در بین [[شیعه]] و سنی مظهر [[عدالت]] و [[تقوا]] به شمار می‌رود طوری که برادران اهل سنت ایشان را چنان احترام و دوست دارد که نقطه پیوند بین شیعه و سنی و ستاره درخشان جهان اسلام می‌‌نامند. چنانچه در دروس اخلاق غیررسمی (به طور دوره‌ای در مساجد و حسینیه‌ها برگزار میشود)؛ دروس رسمی و سخنرانی‌ها بیشترین شاگردانش و سامعینش برادران اهل سنت میباشد.
| |
| − |
| |
| − | '''<I>5. توسل، توکل، تهذيب و تهجد:</I>'''
| |
| − |
| |
| − | از آن جای که یادم است معظم‌له همیشه به شاگردانش توکل به خداوند را یادآوری می‌کرد و نتایج توکل خودش را در دوران تحصیل؛ قبل از تحصیل و بعد از تحصیل نقل می‌‌نمود. و ضمن صحبت این آیه مبارکه را قرأئت می‌‌فرمود: «الَّذِينَ آمَنُواْ وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللّهِ أَلاَ بِذِكْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛ همان كسانى كه [[ايمان]] آورده اند و دل‌هايشان به [[ياد خدا]] آرام مى گيرد آگاه باش كه با ياد خدا دل‌ها آرامش مى يابد». ([[سوره رعد]]، آیه 28) وقتی آدم به این وحله برسد دیگر برایش شکست معنی ندارد زیرا همه کارش [[عبادت]] است و نفس‌هایش سبحان الله.
| |
| − |
| |
| − | '''<I>6. تحمل سختي‌ها و مشكلات:</I>'''
| |
| − |
| |
| − | طلبه‌های علوم ديني و دانشجویان جوان مسلمان كه مراحل آغازين يا مياني تحصيلات خود را مي‌گذرانند و با مشكلات عديده‌اي مانند: فقر، تنگدستي، غربت، تنهايي، فقدان مسكن، مشكلات و پاپيچ‌هاي اداري و... دست و پنجه نرم مي‌كنند، بايد به سيره عملي پیر طریقت، بزرگان دين، فقها و مراجع عظام دقيقاً توجه نمايم كه با چه مشكلات طاقت‌فرسايي در روند تحصيلات‌شان روبرو بوده‌اند اما با وجود همه این عدم سازش روزگار به تحصیل‌شان ادامه داده‌اند و خلیل یار گردیده است.
| |
| − |
| |
| − | حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله علاقه شدید که به تحصیل علوم دینی داشتند با مشکلات بی‌شمار دست پنچه نرم کرده است که هر یک شان قابل تأمل و متفاوت از دیگری میباشد که به جز دعوت شده دوست طاقت تحمل آن‌ها را نداشته‌اند و ندارند، از فقر و تنگدستی گرفته که عامل اصلی در این راه است الی غربت.
| |
| − |
| |
| − | '''<I>7. نظم دقيق در زندگي:</I>'''
| |
| − |
| |
| − | آفرينش بر اساس نظم استوار است و در دستگاه خلقت، هر پديده‌اي جاي خاصي دارد و مأموريت و كار ويژه‌اي به عهده دارد. كرات آسماني در مدار معيني حركت مي‌كنند، فصول سال و گذشت شب و روز نظم خاصي دارد و خلقت اشيا از اندازه، حد و ميزان خاصي برخوردار است. خداي تعالي مي‌فرمايد: «إِنَّا كُلَّ شَيْ ءٍ خَلَقْناهُ بِقَدَرٍ؛ ما هر چيزي را به اندازه (و روي حساب) آفريديم». ([[سوره قمر]]، آیه 49) بخش عظيمي از دستورات و سفارشات [[قرآن كريم]] در راستاي تنظيم انديشه و اعمال انسان است. اميرمؤمنان [[امام علی]] عليه السلام مي‌فرمايد: «الا انّ فيه علم ما يأتي والحديث عن الماضي و دواء دائكم و نظم ما بينكم؛ آگاه باشيد كه آگاهي از آينده، خبر از گذشته، داروي درد (ناداني و گمراهي) و نظم و ترتيب زندگي روزمره شما در قرآن (آمده) است». ([[نهج البلاغه]]، فيض، خطبه 157)
| |
| − |
| |
| − | نظم دقيق در زندگي حضرت آيت الله العظمي محسنی دام ظله العالي براي ماها بسيار آموزنده است، در طول تحصيلات و بعد از آن، ساعات و دقايق عمرش تقسيم‌بندي شده است، نمونه بارز از اين نظم دقيق در دوران تحصيل ايشان، حضور مرتب و هميشگي در جلسات درس است كه كمترين تخلف و بي‌نظمي ارادي در برنامه‌هاي درسي ايشان ديده نمي‌شود!! براي افراد عادي بسيار جاي تعجب است كه حتي در چندین سال حضور در درس خارج، ايشان فقط در يك جلسه يا دو جلسه هم غيبت نداشته است و كليه جلسات ديگر دروس خارج را مرتب و سر ساعت حضور يافته‌اند و به شاگردانش نیز پوشیده نیست. معظم‌له همیشه 5 دقیقه قبل از شروع ساعت درسی در کلاس حاضر بوده است و 5 دقیقه گذشته از وقت معین کلاس را به پایان رسانیده است تا باشد وقت عزیز شاگردانش ضایع نگردد.
| |
| − |
| |
| − | '''<I>8. ارتباط با اساتید:</I>'''
| |
| − |
| |
| − | وظيفه استاد تنها در اين نيست كه مطلب به شاگردانش تحويل دهد و وظيفه شاگرد هم تنها اين نيست كه از استاد مطلب یاد بگیرد بلكه تعليم و تعلم علاوه بر جنبه نظري و آموزشي، جنبه عملي و تربيتي نيز دارد، يعني آموزش عملي و الگوهاي رفتاري استاد در جهت رشد و شكل‌گيري ساختار شخصيت شاگرد اگر اهميت بيشتر نداشته باشد كمتر نخواهد داشت و دريافت الگوهاي رفتاري، تأثيرپذيري از خصلت‌هاي معنوي و اخلاقي استاد توسط شاگرد با ارتباط مستقيم با تماس نزديك امكان پذير است، در نتيجه اين روابط صميمانه بر مبناي تربيت ديني است كه اولاً شاگرد از روحيات، اخلاق، منش و رفتار استاد متاثر گرديده و الگوهاي عملي مطلوب را در زندگي خويش تطبيق مي‌نمايد و ثانيا مطالب القا شده را به نحو بهتر و ملموس‌تر مي‌تواند دريافت نمايد و پاسخ شبهات و سوالات علمي خود را با گفتگوهاي مستقيم از استاد دريابد.
| |
| − |
| |
| − | حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله روابط بسيار خوب و نزديكي با اساتيد خود داشته‌اند، اساتيدي كه هر كدام از اساطير و رجال نامدار [[حوزه علميه]] بوده‌اند همانند: آیت الله اعظمی سید محسن حکیم و آیت الله شیخ حسین حلی و آیت الله سید عبدالاعلی سبزواری و آیت الله العظمی خوئی و این اساتید بزرگوار که محو در معرفت، کمال و دانایی بودند نيز به ايشان توجه و عنایت خاص داشته‌اند.
| |
| − |
| |
| − | باید اضافه کنم که حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله تنها یک فقیه نیستند، بلكه ایشان یك شخصیت متبحر، دانا و داری یك بینش بالنده در حوزه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است. وی نظرات ارزشمندی درباره اداره، اقتصاد، سیاست، فرهنگ و جامعه‌شناسی دارد و همواره از اوضاع معاصر كه بر جامعه اسلامی حاكم است. مطلع و آگاه بوده است و واکنش‌ها ایشان تأثیرات خاصی خود را در اوضاع سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جهان و به خصوص جهان اسلام داشته است. وی همچنان با زبان‌های: فارسی، عربی، اردو و پشتو تسلط کامل دارد که به زبان‌های عربی، اردو و پشتو نیز تألیفاتی دارد.
| |
| − |
| |
| − | '''شیوه مطالعه و درس خواندن:'''
| |
| − |
| |
| − | آنچه که خیلی در یادگیری و کسب علم مهم است عبارت‌اند از شیوه درس خواندن و مطالعه زیرا ذهن آدمی همیشه مشغول میباشد یا به عبارت دیگر نیاز به فعالیت دارد و اين نيازمندي را هنگامي که آدم مشغول مطالعه کردن هستند، نیز هم دارد. بنابراين آنچه که آدم مي‌خواند، در انسان درگيري ذهني ايجاد کند، آدم مشتاق و متمرکز پيش مي رود. در غير اين صورت چشم خطوط را دنبال مي‌کند و ذهن در جايي ديگر مشغول مي‌شود که یادگیری و کسب علم را به صفر تقریب میدهد اما حضرت آیت العظمی محسنی دام ظله روش خاصی در این زمینه مهم دارد: که از شیوه‌های دیگر متفاوت میباشد که عبارت‌اند از سرعت مطلوب، مطالعه اولیه، سئوال گردن، خلاصه‌نویسی، کلیدبرداری، آغاز درست، برنامه‌ريزي و درك مطلب که باعث میشود.
| |
| − |
| |
| − | # زمان مطالعه را كاهش دهد.
| |
| − | # ميزان يادگيري را افزايش دهد.
| |
| − | # مدت نگهداري مطالب در حافظه را طولاني‌تر كند.
| |
| − | # به خاطر سپاري اطلاعات را آسانتر سازد.
| |
| − |
| |
| − | حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله همیشه این روش را به شاگردانش و من می‌‌گفت که عادت‌کردن با آن کار آسانی نیست و بدون ممارست محال به نظر می‌رسد.
| |
| − |
| |
| − | '''روش تدریس و بحث:'''
| |
| − |
| |
| − | از آنجایی که در دنیا متنوع امروزی هر صاحب فن و علم یک روش به خصوص دارد که نشان‌دهنده تبحر، تخصص و داریت او میباشد و در این راستا کسی موفق‌تر میباشد که آن فن و علم را به طور خودکار، همه جانبه و عملی به دانشجویانش و فن آموزانش انتقال دهد. حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله با تمام تنوع علوم آن‌ها را به گونه خاصی بیان میکند که حتی ضیعف‌ترین شاگردش متوجه درس میشود هیچ وقت احساسی خستگی نمی‌‌کند یعنی طور میان فکر حوزه‌ای و فرهنگ‌های معاصر پیوند ایجاد میکند که دانشجو آرزو میکند که ای کاش درس ادامه یابد. و موضوع را از جنبه‌های مختلف به شاگردانش می‌‌فهماند که در آن شبهیه باقی نمی‌‌ماند. و سئوال‌های از نظریه‌های مختلف مطرح میکند که با چنین سئوالاتی دانشجو کاملاً درس را درک کرده و به عمق قضیه پی می‌‌برد.
| |
| − |
| |
| − | اما آنچه كه در دروس حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله مشاهده میشود، كوشش فراوان و بذل نهایت زحمت بری به دست آوردن اساسی علمی محكم و استوار در بحث‌های اصولی در رابطه با روش‌های استنباط، نظیر مباحث اصول عملی، تعادل و تراجیح و عام و خاص میباشد.
| |
| − |
| |
| − | حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله بر این عقیده هستند كه یك فقیه باید از زبان و دستور عرب اطلاع كامل داشته باشد و با نثر، اشعار و مجازهای عربی آشنا باشد تا بتواند متون را بر طبق موضوع، نه ذات، درك و طبقه‌بندی كند و نیز باید بر [[احادیث]] [[اهل بیت]] علیهم‌السلام و راویان آن، احاطه كامل داشته باشد زیرا معرفت علم رجال برای هر مجتهد واجب و ضروری است. همچنین ایشان آرای منحصر به فردی دارند كه با آن چه مشهور، معروف و رایج است، تفاوت دارد.
| |
| − |
| |
| − | و مساله که از همه در درس های حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله مهمتر میباشد عبارت‌اند از نوآوری است و همیشه بحث را میان مکتب‌های گوناگون مقایسه میکند و اگر دانشجو به مسائل شرعی برخورد کند که دارای شبهه باشد حضرت آیت الله محسنی دام ظله آن مسائل را از دیدگاه اسلامی طور بیان میدارد که هیچ‌گونه شبهه در آن باقی نماند.
| |
| − |
| |
| − | و همچنان تغییرات شرعی که لازم باشد و در مسائل روزمره نیاز باشد با استنباط علمی بیان میکند و در حد امکان از علم حقوق معاصر در مسائل فقهی استفاده می‌نمایند به همین خاطر شیفتگان درس حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله هر روز بیشتر و بیشتر میشود. شاهد این مدعا درس‌های [[فلسفه]] روزهای، پنج‌شنبه هر هفته حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله در حوزه علمیه بزرگ خاتم النیین صلی الله علیه و آله میباشد.
| |
| | | | |
| | | | |
| | == سفرها == | | == سفرها == |
| − |
| |
| | | | |
| | حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله به کشورهای متعدد سفر نموده است که اکثر این سفرها علمی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بوده است. از جمله سفرهای در کشورهای همسایه پاکستان، ایران، شبهه قاره هند و ترکیه داشته‌اند و ایشان مدت‌ها مدید برای فراگیری علوم اسلامی در کشور [[عراق]] ([[نجف]] اشرف) که مهد علوم آن روز بوده است ساکن بودند و سایر کشورهای عربی همچون سوریه که مدت‌ها در آنجا تدریس نموده است، عربستان سعودی، لبنان، کویت، امارات متحده عربی و اردن سفرهای داشته است. | | حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله به کشورهای متعدد سفر نموده است که اکثر این سفرها علمی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بوده است. از جمله سفرهای در کشورهای همسایه پاکستان، ایران، شبهه قاره هند و ترکیه داشته‌اند و ایشان مدت‌ها مدید برای فراگیری علوم اسلامی در کشور [[عراق]] ([[نجف]] اشرف) که مهد علوم آن روز بوده است ساکن بودند و سایر کشورهای عربی همچون سوریه که مدت‌ها در آنجا تدریس نموده است، عربستان سعودی، لبنان، کویت، امارات متحده عربی و اردن سفرهای داشته است. |
| سطر ۱۰۳: |
سطر ۳۳: |
| | ایشان در ارتباط به مسائل مختلفی با روئسای کنفرانس کشورهای اسلامی، با جنرال ضیاءالحق، غلام اسحاق خان روئسای جمهور و نوازشریف صدراعظم وقت پاکستان، با رئیس پارلمان فرانسه در سال 1989 م با دبیر کل سازمان ملل متحد در سال 1993 م در اسلام‌آباد، با حافظ الاسد رئیس جمهور وقت سوریه در سال 1994 م (دمشق) با رئیس جمهور سودان در سال 1992 م (خارطوم) با فهدشاه عربستان با شیخ کویت با حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی و حجت الاسلام سید محمد خاتمی روئسای جمهوری سابق جمهوری اسلامی ایران و همچنان با محمود احمدی نژاد رئیس جمهور فعلی جمهوری اسلامی ایران در سال 1386 هـ.ق مطابق سال 2007 در کابل و با نمایندگان متعدد سازمان ملل متحد در افغانستان ملاقات‌های داشته‌اند. | | ایشان در ارتباط به مسائل مختلفی با روئسای کنفرانس کشورهای اسلامی، با جنرال ضیاءالحق، غلام اسحاق خان روئسای جمهور و نوازشریف صدراعظم وقت پاکستان، با رئیس پارلمان فرانسه در سال 1989 م با دبیر کل سازمان ملل متحد در سال 1993 م در اسلام‌آباد، با حافظ الاسد رئیس جمهور وقت سوریه در سال 1994 م (دمشق) با رئیس جمهور سودان در سال 1992 م (خارطوم) با فهدشاه عربستان با شیخ کویت با حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی و حجت الاسلام سید محمد خاتمی روئسای جمهوری سابق جمهوری اسلامی ایران و همچنان با محمود احمدی نژاد رئیس جمهور فعلی جمهوری اسلامی ایران در سال 1386 هـ.ق مطابق سال 2007 در کابل و با نمایندگان متعدد سازمان ملل متحد در افغانستان ملاقات‌های داشته‌اند. |
| | | | |
| − | '''خاطرات:'''
| |
| − |
| |
| − | 1. در سال 1988 سفری داشتیم به فرانسه که با رئیس پارلمان فرانسه ملاقاتی داشتیم حول و حوش شام بود و یکی از بستگان شاه سابق نیز حرف‌های من و رئیس پارلمان فرانسه را ترجمه می‌کرد و رئیس پارلمان فرانسه به من گفتند که برویم و شام بخوریم و من گفتم که مزاج من و شما با هم جور درنمی‌‌آید چون شما به شراب و این جور چیزهای دست می‌برید و من تحمل این‌ها را ندارم رئیس پارلمان فرانسه گفتند من دستور می‌‌دهم که شراب نیاورد و طبق خواست شما غذا تهیه شود و با اسرار من نیز قبول نمودم رفتیم و سر میز غذا نشتیم، خدا نصیب شما نکند با این حال که این رئیس قول داده بود که شراب و این جور چیزها نیاورد قبل از این که غذا را بیاورد دیدم که باطری‌های شراب را حاضر نمودند و بعد از آن غذا را، و من بلند شدم رئیس پارلمان فرانسه گفت که چرا بلند شدید من گفتم که شما از اول قول داده بودید که از این جور چیزهای نیاورید اما مثلی این که به قول شما هم نمیشود اعتماد کرد، خیلی اصرار کردند که دوباره بشینم چون اگر می‌رفتم به آن‌ها کاملا برمی‌خورد و دستور دادند که شراب و این غذا که من حاضر به خوردن آن نیستم ببرد.
| |
| | | | |
| − | اما من که دست پخت آن‌ها را ابداً نمی‌‌خوردم گفتم نه من از طرف شب خیلی غذا کم می‌خورم باز هم اصرار کردند که نه شما باید غذا میل بفرمایید. خوب من هم ناگزیر گفتم اگر امکان دارد به من تخم‌مرغ آب جوش کرده بیاورید به این امید که این تخم‌مرغ شاید از نظر پخت اشکالی نداشته باشد، خوب دستور دادند که تخم‌مرغ آب جوش بکند بعد از چند دقیقه دیدم که یک خانم این تخم‌مرغ را آوردند با همان پخت فرانسوی که از قضیه اول بدتر بود (صد در صد ثابت می‌‌شد که [[حرام]] است) و باز هم گفتم من خیلی سیر هستم نمی‌‌توانم غذا بخورم در حالی که از گرسنگی ضعف می‌‌آوردم، اما آن شب را باید با همان حالت سر می‌کردم.
| + | == تالیفات == |
| − | | |
| − | 2. یادم است یک روز در آخر سخنرانی‌ام (منبر) در قندهار به زنان قندهار گفتم که برای رنگ مسی دو گلدسته مسجد دو مثقال طلا نیاز است و این را نیز شما باید بدهید و بعد از آن سخنرانی این زنان مومینه تمام زیورات خود را فرستاد بودند که در حدود یک کیلو طلا شده بود و من در سخنرانی بعدی‌ام به آن‌ها این موضوع را گفتم جزا هن الله خیر الخیرا و بقیه را فروختم و به تعمیر مسجد به مصرف رسانیدم.
| |
| − | | |
| − | '''خاطرات ویژه:'''
| |
| − | | |
| − | در زندگی پرمشغله امروز هر کسی یک خاطره تلخ و شیرین دارد که مبتنی به نوع طرز تفکر آن فرد میباشد و همین طرز تفکر است که آدم‌های را از همدیگر متفاوت می‌سازد. در این شک نیست که علما، صلحا و صادقین خاطرات خاصی دارد که آن‌ها را از انسان‌های دیگر متمایز میکند. اما آن چه در این بین از همه متفاوت‌تر میباشد خاطرات حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله است که نه تنها اسلامی بلکه جهان شمول میباشد که بارها از ایشان شنیدم: شیرین‌ترین روزهای زندگی من آن روز بود که مذهب جعفری در قانون اساسی افغانستان رسمیت یافت و آن روز را هیچ وقت از یاد نخواهم برد. اما آن چه که مرا خیلی آزرده است عبارت‌اند از مشکلات فزاینده بلاد مسلمین عدم وحدت مسلمانان و ظلم جنایت روزافزون در جهان میباشد.
| |
| − | | |
| − | '''اندرزها:'''
| |
| − | | |
| − | مسیر پرفراز و نشیب زندگی همیشه صحنه از کشمکش بین حق و باطل، ظالم و مظلوم، عالم و جاهل بوده است که هر لحاظ آن مملو از تجربه و اندوخته میباشد. اما وقتی این اندوخته و تجربه از دید سالک [[معرفت]] و مومن نگریسته میشود آن وقت بارهای آموزشی آن صد چند گردیده و رنگ دیگری به خود می‌‌گیرد که پری میشود به سوی کمال و لقاء دوست. ليكن آن جلوات و اين مناظر وقتى به اوج خود مى‌رسد كه سالك خداجوی به منازل كهن‌سالى رسيده، پير راه شود و در سنين پختگى قرار گيرد زيرا:
| |
| − | | |
| − | «يَا أَيُّهَا الْإِنسَانُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَى رَبِّكَ كَدْحًا فَمُلَاقِيهِ؛ اى انسان حقا كه تو به سوى پروردگار خود به سختى در تلاشى و او را ملاقات خواهى كرد». ([[سوره انشقاق]]، آیه 6) و اما ظرفیت وجود او بیشتر از قبل شده است. سوماً او در این دوران پختگی و چشیدن آب سرد و گرم شکست‌ها ناجوانمردانه روزگار سراب‌ها، غرورها و جلوه‌های تهی روزگار.
| |
| − | | |
| − | «وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَعْمَالُهُمْ كَسَرَابٍ بِقِيعَةٍ يَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ مَاء حَتَّى إِذَا جَاءهُ لَمْ يَجِدْهُ شَيْئًا وَ وَجَدَاللَّهَ عِندَهُ فَوَفَّاهُ حِسَابَهُ وَاللَّهُ سَرِيعُ الْحِسَابِ؛ و كسانى كه كفر ورزيدند كارهايشان چون سرابى در زمينى هموار است كه تشنه آن را آبى مى پندارد تا چون بدان رسد آن را چيزى نيابد و خدا را نزد خويش يابد و حسابش را تمام به او دهد و خدا زودشمار است». ([[سوره نور]]، آیه 39)
| |
| − | | |
| − | «كُلُّ نَفْسٍ ذَآئِقَةُ الْمَوْتِ وَ إِنَّمَا تُوَفَّوْنَ أُجُورَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَمَن زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فَازَ وَما الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلاَّ مَتَاعُ الْغُرُورِ؛ هر جا ندارى چشنده (طعم) [[مرگ]] است و همانا [[روز رستاخيز]] پاداش‌هايتان به طور كامل به شما داده مى شود پس هر كه را از آتش به دور دارند و در [[بهشت]] درآورند قطعا كامياب شده است و زندگى دنيا جز مايه فريب نيست». ([[سوره آل عمران]]، آیه 185) بناً دینای که او را قرآن عظیم‌شأن این چنین تعریف میکند جز اندرز سالک معرفت، مومن و راه پیموده به چیزی دیگر نمی‌‌توان چنگ زد:
| |
| − | | |
| − | بارها از استادم (حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله) شنیدم که با مردم چنان رفتار کن که گوی با بهترین بنده خدا روبرو هستی شاید همان شخص یکی از دوستان حق تعالی باشد.
| |
| − | | |
| − | # انسان به وسیله [[تقوا]] است که از فرشته‌ها بالاتر می‌رود و عدم تقوا انسان را از حیوان نیز پائین‌تر می‌‌آورد.
| |
| − | # [[شیعه]] و سنی با هم برادر است در صورتی که ناصبی‌ها و غالی‌ها را از این دو غربال کنیم.
| |
| − | # از لباس شیک و کروات دانشجویان و ریش بلند طلبه‌ها چیزی ساخته نیست مگر این که بار علمی‌‌شان را افزایش بدهد و در زمینه‌های گوناگونی اطلاعات کسب کند. و تخصص‌شان را بالا ببرد.
| |
| − | # اگر مراسم [[حج]] را درست مدیریت کند منبع درآمد اقتصادی خوبی برای جهان اسلام میشود. طوری که واردات کشورهای غیراسلامی را منع و وسایل مورد نیاز را از کشورهای اسلامی وارد کند.
| |
| − | # اگر کسی بخواهد که در زمینه علمی به جای برسد باید در یک شبانه‌روز 16 ساعت درس بخواند.
| |
| − | # عبور از پل صراط بدون محبت [[اهل بیت]] علیهم‌السلام ممکن نیست.
| |
| − | # عید غدیرخم بزرگترین عید مسلمانان بعد از بعثت میباشد.
| |
| − | # حق تعالی همیشه انسان‌ها را امتحان میکند. اما نحوی این امتحان بستگی به ظرفیت انسان دارد.
| |
| − | # اگر توکل به خدا بکنید آنچنان کارهای مادی و معنوی سر هم میشود که خود نیز متعجب می‌‌شوید.
| |
| − | # اعتقاد به حیات اخروی است که زندگی را پر معنا میکند و به انسان سمت و سو میدهد.
| |
| − | # مسلمان هیچ‌گاه از کلمه به من چه استفاده نمی‌‌کند زیرا «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوااللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ؛ در حقيقت مؤمنان با هم برادرند پس ميان برادرانتان را سازش دهيد و از خدا پروا بداريد اميد كه مورد رحمت قرار گيريد». ([[سوره حجرات]]، آیه 10)
| |
| − | # انسان به مرحله‌ی می‌رسد که عبارت‌اند از گزینش دوست و این انتخاب سرنوشت‌سازترین مرحله یک انسان بشمار می‌رود که تو را یا به سوی [[بهشت]] راهنمایی میکند و یا به سوی [[جهنم]].
| |
| − | # انسان مومن از یک سوراخ دو بار گزیده نمیشود.
| |
| − | # با قضا و قدر الهی خودمان را گول نزنیم و کارهای نابخردانه خویش را توجیه نکینم زیرا خداوند به تو عقل داده است و تو را مخیر آفریده است زیرا: «وَأَن لَّيْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى؛ و اين كه براى انسان جز حاصل تلاش او نيست». ([[سوره نجم]]، آیه 39)
| |
| − | # چقدر خوب است که انسان قبل از این که به بستر برود کارهای که در روز انجام داده است محاسبه نمایند.
| |
| − | # یک لقمه [[حرام]] تمام نسل یک آدم را کثیف میکند.
| |
| − | # کشورهای اسلامی نمی‌‌تواند رو به جلو برود مگر این که به خود بیاید و یک تکان علم بخورد و سیستم‌های آموزشی کهنه را کنار گذارد. اعم در ساخت دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه.
| |
| − | # تا قانونگذار به قانون احترام نگذارد از مردم عادی توقع نباید داشت.
| |
| − | # طناب نامرئی تعصب را باید درید که همین جهل باعث [[مرگ]] تو میشود.
| |
| − | # فرهنگ غلط (توقع‌های بی‌جای طرفین) در امر [[ازدواج]] را باید برداشت تا جوانان ما در سن مطلوب ازدواج کند.
| |
| − | # نتیجه بی‌دینی همین است که بیش از 40 میلیون در اثر مرض لاعلاج ایدز به صف [[مرگ]] ایستاده است.
| |
| − | # جوانی، ثروت و مقام قدرت است اما آنچه که بالاتر از این‌ها میباشد، نحوه استفاده نمودن آن‌ها است.
| |
| − | # توکل به خداوند این است که تو دست از تلاش بر نداری: «وَ أَنَّ سَعْيَهُ سَوْفَ يُرَى؛ و نتيجه كوشش او بزودى ديده خواهد شد». ([[سوره نجم]]، آیه 40)
| |
| − | # بهترین ثروت رضایت خداوند است که انشاالله نصیب همه ما و شما بکند.
| |
| − | # بالاترین مقام عبودیت [[سجده]] در برابر خداوند تبارک تعالی میباشد.
| |
| − | # فقر بدترین مرض است که با کار و تلاش باید از آن جلوگیری به عمل آورد.
| |
| − | # حتی گمان بد نسبت به مومن گناه کبیره است چه رسد به غیبت او.
| |
| − | # جوانان نور چشمان جامعه است که باید تهی از هر گونه بدی و محو در خوبی‌ها باشد.
| |
| − | # علت عقب‌ماندگی جوامع اسلامی دوری از دین مبین اسلام است.
| |
| − | # تو به حیث یک انسان هیچ وقت خودت را دست کم نگیر و به خودت اعتماد کن و از نتیجه عملت غافل می‌باش: «وَ نَفْسٍ وَ مَا سَوَّاهَا × فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا × قَدْ أَفْلَحَ مَن زَكَّاهَا × وَقَدْ خَابَ مَن دَسَّاهَا؛ سوگند به نفس و آن كس كه آن را درست كرد × سپس پليدكارى و پرهيزگارى اش را به آن الهام كرد × كه هر كس آن را پاك گردانيد قطعا رستگار شد × و هر كه آلوده اش ساخت قطعا درباخت». ([[سوره شمس]]، آيات 7-10)
| |
| − | # تجربه یعنی تکرار نکردن اشتباهات گذشته.
| |
| − | # در صورت می‌‌توانیم جبران خطاهای گذشته را بکنیم که از رحمت خداوند متعال ناامید نشویم و درصدد جبران خطایمان باشیم.
| |
| − | # اگر کسی دو روز عمرش مثل هم باشد ضرر کرده است چنانچه حضرت [[امام علی]] علیه السلام می‌فرمایند: «مَنْ استوى يَوْماهُ فَهُوَ مَغْبُونٌ؛ وَ مَنْ كانَ فِى نَقْص فَالْمَوْتُ خَيْرٌ لَهُ؛ هر كس دو روز عمرش يكسان باشد گرفتار غبن شده (چراكه سرمايه عمر را از كف داده و تجارتى ننموده، و جز حسرت و اندوه متاعى نخريده است!) و آن كس كه در سراشيبى نقصان است، [[مرگ]] براى او بهتر است (چرا كه لااقل سير تدريجى نقصان را متوقف مى سازد! و اين نعمت بزرگى است!».
| |
| − | # بزرگترین شکست این است تو بخواهی هم‌رنگ جماعت شوی.
| |
| − | # همانا گشمده اصلی مومن کسب علم و رضایت حق تعالی میباشد.
| |
| − | # وسوسه‌های شیطانی هیچ‌گاه نمی‌‌تواند که از اراده انسان‌ها قوی‌تر باشد.
| |
| − | # زینت زن حجاب است که منشأ از خداجوی او می‌‌گیرد.
| |
| − | # اگر جهانیان یک کمی دست از اسراف کاری‌های خود بردارد در گیتی کسی به نام فقیر باقی نمی‌‌ماند.
| |
| − | # اگر جهان اسلام متحد می‌‌بود نطفه رژیم اسرائیل منعقد نمی‌‌شد.
| |
| − | # جهانی شدن با ظهوری مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه شریف تحقق می‌‌یابد.
| |
| − | | |
| − | '''تألیفات مطبوع:'''
| |
| | | | |
| | آیت الله العظمی محسنی دام ظله العالی دارای بیش از 63 کتاب در امور مذهبی، سیاسی، فقه، علمی و... میباشد از مهمترین تالیفات مدظله العالی می‌توان به عناوین زیر اشاره کرد: | | آیت الله العظمی محسنی دام ظله العالی دارای بیش از 63 کتاب در امور مذهبی، سیاسی، فقه، علمی و... میباشد از مهمترین تالیفات مدظله العالی می‌توان به عناوین زیر اشاره کرد: |
| سطر ۲۳۴: |
سطر ۱۰۰: |
| | # همبستگی اسلامی؛ | | # همبستگی اسلامی؛ |
| | # مسایل پاراچنار. | | # مسایل پاراچنار. |
| − |
| |
| − | '''تألیفات غیرمطبوع:'''
| |
| − |
| |
| − | حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله العالی دارای بیش از 40 کتاب غیرمطبوع نیز در امور مذهبی، سیاسی، فقه، علمی و... میباشد از مهمترین تالیفات غیرمطبوع ایشان می‌توان به عناوین زیر اشاره کرد:
| |
| − |
| |
| − | # شرح کتاب صوم العروه؛
| |
| − | # تعلیقه بر جامع الاحادیث؛
| |
| − | # هدایة المومنین؛
| |
| − | # دیوان محسنی؛
| |
| − | # مواضع و دیدگاه‌های ما؛
| |
| − | # در پناه دین؛
| |
| − | # شرح کفایة الاصول؛
| |
| − | # ستاره اسلام؛
| |
| − | # گفتگوی دو رفیق؛
| |
| − | # شرح طهاره العروه؛
| |
| − | # عجایب و مطالب؛
| |
| − | # آینده حوزه‌های علمیه؛
| |
| − | # یادداشت‌های تاریخی و برداشت‌های تحلیلی؛
| |
| − | # خاطرات زندگانی (در پنج جلد)؛
| |
| − | # تعلیقه بر کتاب حدود؛
| |
| − | # تعلیقه بر کتاب مناسک [[حج]]؛
| |
| − | # شرح کتاب اجاره العروه؛
| |
| − | # الجواهر المنتخبه فی الروایات المعتبرة (در شش جلد)؛
| |
| − | # کشکول محسنی؛
| |
| − | # شرح کتاب زکات؛
| |
| − | # شرح چند کتاب فقهی؛
| |
| − | # شرح دیات و حدود؛
| |
| − | # شرح قصاص؛
| |
| − | # شرح کتاب الطهار.
| |
| | | | |
| | [[رده: علمای قرن معاصر]] | | [[رده: علمای قرن معاصر]] |
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
محتوای فعلی مقاله یکی از
پایگاه های معتبر متناسب با عنوان است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
منبع: سایت حضرت آیت الله العظمی محسنی مدظله العالی (نقل با تلخیص)
زندگی نامه
حضرت آیت الله العظمی محسنی مدظله العالی فرزند محمد میرزا محسنی در یک خانواده مذهبی و مومن شب جمعه پنجم ثور (اردیبهشت) سال 1314 خورشیدی مطابق با 22 محرم الحرام سال 1354 قمری مساوی با 26 اپریل 1936 میلادی در شهر قندهار به دنیا آمد. در سال 1949 میلادی با پدر بزرگوارش به پاکستان رفت و در پاکستان زبان اردو را آموخت.
در سال 1331 خورشیدی کارمند اطاق‌های تجارت شهر قندهار شد اما عشق و علاقه شدید که به تحصیل علوم دینی داشت، این شغل را رها کرد و به تحصیل پرداخت و سپس به ولسوالی جاغوری رفت و به مدت هشت ماه ادبیات و منطق را در آنجا فراگرفت. در سال 1332 خورشیدی به نجف اشرف رفت و در طول دو سال و نیم دروس سطوح را به پایان رساند. سپس به دروس خارج فقه و اصول پرداخت و پیش آیت الله العظمی سید محسن حکیم و آیت الله شیخ حسین حلی و آیت الله سید عبدالاعلی سبزواری و آیت الله العظمی خوئی به شاگردی پرداخت.
او پس از دوازده سال تحصیل در نجف به زادگاهش قندهار بازگشت و حسینیه بزرگ قندهار و مدرسه علمیه آن شهر را تأسیس کرد. در سال 1357 خورشیدی حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله به حج رفت و بعد از حج، به سوریه رفت و چند ماهی در شهر دمشق مشغول تدریس علوم حوزه‌ای شد. او سپس به ایران رفت و در فروردین (حمل) سال 1357 خورشیدی با جمعی از روحانیون افغانستان مقیم حوزه علمیه مقدس قم، حزب حرکت اسلامی افغانستان را تأسیس نمودند. حزب حرکت اسلامی به رهبری حضرت آیت الله محسنی دام ظله در بُعد نظامی بیش از صد پایگاه نظامی در نوزده ولایت افغانستان ایجاد نموده و هزاران نیروی مسلح را بر علیه متجاوزین اسلام و وطن (شوروی سابق) سازماندهی و رهبری کرد.
در زمان حاکمیت اولین دولت مجاهدین در کابل وی منشی و سخنگوی شورای رهبری دولت اسلامی افغانستان بود. پس از وقوع جنگ‌های داخلی بین گروه‌های مجاهدین کابل را ترک نموده و مدتی مقیم شهر اسلام آباد پاکستان شد. در سال 1376 خورشیدی پاکستان را ترک نمود و مقیم شهر مقدس قم در ایران شد. و معظم‌له در این شهر به تدریس خارج فقه، علم کلام و علم الرجال پرداخت.
بعد از سقوط حکومت طالبان، به کابل بازگشت و تاکنون نیز در این شهر سکونت دارد. از مهمترین اقدامات ایشان در کابل رسمیت مذهب تشیع، تأسیس تلویزیون تمدن و ساخت مجتمع بزرگ علمی فرهنگی خاتم النبیین صلی الله علیه و آله است که نظیر خود را در افغانستان ندارد.
نبوغ علمی
حضرت آیت الله الـعظمی محسنی دام ظله همواره در بحوث اساتید خود استعداد و هوش فوق‌العاده‌ای از خود نشان میدادند و برجسته‌تر از اکثر هم‌درسانش بود. وی در كثرت تحقیق و تتبع در مسائل فقهی و رجال و تداوم فعالیت علمی و آشنائی با بسیاری از نظریه‌ها در میدان‌های علمی گوناگون، در حوزه، مهارت استثنائی نشان دادند. و همیشه مورد توجه اساتید و هم‌درسانش بوده است. و گواهینامه‌های در علم رجال؛ علم کلام و حدیث بدست آورده است که حکایت از درایت حضرت آیت الله العظمی محسنی مدظله العالی در این زمینه دارد.
سفرها
حضرت آیت الله العظمی محسنی دام ظله به کشورهای متعدد سفر نموده است که اکثر این سفرها علمی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بوده است. از جمله سفرهای در کشورهای همسایه پاکستان، ایران، شبهه قاره هند و ترکیه داشته‌اند و ایشان مدت‌ها مدید برای فراگیری علوم اسلامی در کشور عراق (نجف اشرف) که مهد علوم آن روز بوده است ساکن بودند و سایر کشورهای عربی همچون سوریه که مدت‌ها در آنجا تدریس نموده است، عربستان سعودی، لبنان، کویت، امارات متحده عربی و اردن سفرهای داشته است.
علاوه بر این ایشان سفرهای فراقاره‌ای نیز داشته‌اند که جهت شرکت در کنفرانس‌های علمی و سیاسی رفته‌اند از جمله انگستان، آلمان، فرانسه، سنگال سودان، مسکو (روسیه)و اتریش.
ملاقات‌ها:
حضرت آیت الله العظمی محسنی مدظله العالی یکی از شخصیت‌های ممتاز و برجسته جهانی میباشد که خواه‌ناخواه ملاقات‌های فراوان با رهبران و روئسای کشورهای جهان داشته است که ما به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
ایشان در ارتباط به مسائل مختلفی با روئسای کنفرانس کشورهای اسلامی، با جنرال ضیاءالحق، غلام اسحاق خان روئسای جمهور و نوازشریف صدراعظم وقت پاکستان، با رئیس پارلمان فرانسه در سال 1989 م با دبیر کل سازمان ملل متحد در سال 1993 م در اسلام‌آباد، با حافظ الاسد رئیس جمهور وقت سوریه در سال 1994 م (دمشق) با رئیس جمهور سودان در سال 1992 م (خارطوم) با فهدشاه عربستان با شیخ کویت با حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی و حجت الاسلام سید محمد خاتمی روئسای جمهوری سابق جمهوری اسلامی ایران و همچنان با محمود احمدی نژاد رئیس جمهور فعلی جمهوری اسلامی ایران در سال 1386 هـ.ق مطابق سال 2007 در کابل و با نمایندگان متعدد سازمان ملل متحد در افغانستان ملاقات‌های داشته‌اند.
تالیفات
آیت الله العظمی محسنی دام ظله العالی دارای بیش از 63 کتاب در امور مذهبی، سیاسی، فقه، علمی و... میباشد از مهمترین تالیفات مدظله العالی می‌توان به عناوین زیر اشاره کرد:
- کتاب صراط الحق، در سه جلد در علم کلام؛
- کتاب حدود الشریعة فی محرمات‌ها و واجبات‌ها، در چهار جلد مربوط به علم فقه؛
- عقاید اسلامی؛
- فوائد رجالیة؛
- متافیزیک؛
- قرآن یا سند اسلام؛
- فوائد دین در زندگانی؛
- اقتصاد معتدل؛
- معجم الاحادیث المعتبرة، در شش جلد؛
- الفقه و مسائل طبیه (در دو جلد)؛
- حکومت اسلامی؛
- مشرعة بحارالانوار، در دو جلد؛
- الضمانات الفقهیة و اسباب‌ها؛
- القواعد الاصولیة والفقهیة؛
- روح از نظر دین؛
- عقل و علم روحی جدید؛
- بحوث فی علم الرجال؛
- تقریب مذاهب از نظر تا عمل؛
- روش جدید اخلاق اسلامی؛
- مباحثی درباره حکومت اسلامی؛
- فواید دمشقیه؛
- (قسمتي از تاريخ سياسي حكومت مجاهدين) مصوبات شورای رهبری مجاهدین؛
- دین و زندگی؛
- عقاید اسلامی از نظر علم و فلسفه؛
- دین و اقتصاد؛
- روابط انسان؛
- راه ترقی ما؛
- خداشناسی منها دین؛
- جوان و دوره جوانی؛
- عقاید برای همه؛
- قضاء و شهادت؛
- جهاد اسلامی، در دو جلد؛
- تصویب قانون اساسی؛
- زن در شریعت اسلامی؛
- توضیح المسائل جنگی؛
- توضیح المسائل طبی (پزشکی)؛
- عدالت الصحابه؛
- جنگ در تاریکی (شیعه و سنی چه فرقی دارند.)؛
- مهدی موعد عجل الله تعالی فرجه شریف؛
- عقاید، فقه و اخلاق؛
- گوناگون، در دو جلد؛
- حل 66 سئوال دینی؛
- تسنیم؛
- وظیفه علما دینی ما؛
- دفاع و حرکت؛
- تصویری از حکومت اسلامی؛
- خود را بسازیم؛
- نظم مفید؛
- مسایل لندن؛
- مسایل کابل؛
- تفسیر سوره شمس؛
- حجت؛
- وحدت امت؛
- الارض فی الفقه؛
- نظرة عابرة؛
- خواست شیعیان افغانی؛
- تحقق اتحاد امت اسلامی؛
- مقالات؛
- توحید نظری؛
- وظایف اعضای بدن؛
- همبستگی اسلامی؛
- مسایل پاراچنار.
محتوای فعلی مقاله یکی از پایگاه های معتبر متناسب با عنوان است.
