امامزاده علی بن جعفر قم

امامزاده علی بن جعفر، قم

بقعه «امامزاده على بن جعفر» مشهور به «در بهشت» در شهر قم خیابان انقلاب (چهار مردان) و جنب گلزار شهدای این شهر واقع شده است.

برخی مانند ملا محمدتقی مجلسی (۱۰۰۳ـ۱۰۷۰ هـ.ق) این بقعه را مدفن «على بن جعفر» فرزند امام صادق (علیه السلام) دانسته اند. وی می گوید: «قبر علی بن جعفر در قم مشهور و معروف است. شنیدم که اهل کوفه از او تقاضا کردند به کوفه بیاید، علی بن جعفر دعوت آن‌ها را پذیرفت و به کوفه رفت و مدتی در آن‌جا مانده، مردم کوفه از وی احادیثی آموختند و او نیز از آن‌ها روایاتی نقل کرد. سپس مردم قم از وی خواستند به قم بیاید. او به قم آمد و تا آخر عمر در آن جا ماند و بعد از رحلت در قم به خاک سپرده شد».

اما علمای دیگری از جمله محدث نوری با چند دلیل این نظر را نادرست شمرده و مرقد علی بن جعفر (علیه السلام) را در عُرَیض (حدود یک فرسخی مدینه) می داند و می گوید: «مرقد شریف علی بن جعفر در عریض است و من در بعضی از سفرها آن‌جا را زیارت کرده ام. دارای قبه و بارگاه مجللی است».

شیخ عباس قمی و جمعی از نسب شناسان نیز بر همین عقیده اند. محدث قمی وقتی فرزندان علی بن جعفر را می شمارد چنین می گوید: «از او چهار پسر به نام‌های محمد، احمد اشعری، حسن و جعفر باقی ماند. از جعفر اصغر نیز فرزندی به وجود آمد که علی نام داشت و حال وی پوشیده است. احتمال دارد این قبری که در قم است، قبر همین علی بن جعفر بن علی بن جعفر صادق علیه السلام باشد».

با این بیان، مزار موجود در قم مقبره از نوادگان امام صادق علیه السلام و نوه علی بن جعفر علیه السلام است. از نوشته روی قبر معلوم می شود که زیر این بقعه دو تن از نوادگان امام جعفر علیه السلام مدفون می باشند. یکی از آن‌ها، از فرزندان امام موسی بن جعفر علیه السلام به نام «محمد» می باشد و دیگری همان نواده امام صادق علیه السلام به نام «علی» می باشد.

بقعه «امامزاده على بن جعفر» هشت وجهى با گنبد دو پوشش هرمى شکل، به اوایل سده هشتم هجری تعلق دارد که در دوره قاجار ایوان و بیوتاتى بدان اضافه شد. یکى از مهمترین عناصر تزیینات این بقعه هنر گچبرى به کار رفته درآن است که در زمره ى برجسته ترین آثار هنرى سده هشتم و هم طراز بناهایى همچون گنبد علویان همدان، مدرسه حیدریه قزوین و بقعه پیربکران اصفهان محسوب می شود.

کاشى هاى کوکبى زرین فام ازاره بنا بالغ بر ۹۴ پارچه با نقش هاى گیاهى، حیوانى و انسانى و کتیبه هایى به خط نسخ شامل آیات قرآن، روایات مذهبى و ابیات فارسى، از دیگر تزیینات منحصر به فرد این بقعه به حساب می آیند و بخش هایى از آنها، امروزه زینت بخش بسیارى از موزه هاى ایران و جهان است.

محراب زرین فام بنا که در طاق نمای جنوبى بقعه قرار داشت و به دستور یوسف بن على بن محمد بن ابن طاهر، آخرین فرد از خاندان ابى طاهر به سال ۷۳۴ ه.ق ساخته شده بود، یکى دیگر از آثار هنرى این بقعه است. این محراب امروزه زینت بخش موزه ى دوران اسلامى در موزه ملى ایران است. این اثر در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ با شمارهٔ ثبت ۲۴۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منابع

• احمد محیطی اردکانی، مجله فرهنگ کوثر، شماره ۱۶، تیر ۱۳۷۷.
• پایگاه علمی فرهنگی اعتقادی الشیعه.