سید محمد تقی حکیم: تفاوت بین نسخه‌ها
(←رحلت) |
|||
| سطر ۲: | سطر ۲: | ||
||نام کامل = سيد محمدتقى طباطبايى حكيم | ||نام کامل = سيد محمدتقى طباطبايى حكيم | ||
||تصویر=[[پرونده:Hakeam.jpg|center]] | ||تصویر=[[پرونده:Hakeam.jpg|center]] | ||
| − | ||زادروز = 1301 | + | ||زادروز = 1301 هجری شمسی |
|زادگاه = [[نجف اشرف]] | |زادگاه = [[نجف اشرف]] | ||
| − | |وفات= | + | |وفات= ۱۳۸۱ هجری شمسی |
|مدفن= نجف | |مدفن= نجف | ||
|اساتید = سيد محسن حكيم، [[آيت الله خويى]]، حسن بجنوردی | |اساتید = سيد محسن حكيم، [[آيت الله خويى]]، حسن بجنوردی | ||
نسخهٔ ۲۱ ژانویهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۲:۴۲
 | |
| نام کامل | سيد محمدتقى طباطبايى حكيم |
| زادروز | 1301 هجری شمسی |
| زادگاه | نجف اشرف |
| وفات | ۱۳۸۱ هجری شمسی |
| مدفن | نجف |
|
| |
| اساتید |
سيد محسن حكيم، آيت الله خويى، حسن بجنوردی |
|
| |
| آثار |
الأصول العامة للفقه المقارن ، الاشتراك والترادف، المعنى الحرفي في اللغة بين النحو والفلسفة والأصول، سنة أهل البيت علیهم السلام |
محتویات
ولادت و تحصيلات
سيد محمدتقى طباطبايى حكيم در سال 1346 هـ.ق در نجف اشرف چشم به جهان گشود و از همان اوان نوجوانى در نجف اشرف، محضر علماى بزرگ را درك نمود. ابتدا ادبيات عرب و منطق را از برادر بزرگوارش سيد محمدحسين حكيم(قدس‌سره) و شيخ نورى جزايرى آموخت. علم معانى و بيان را از محضر سيد صادق بن سيد ياسين و شيخ على ثامر و فقه را از آيت الله سيد حسن حكيم و آيت الله سيد يوسف حكيم (متوفى 1411 هـ.ق) استفاده نموده و اصول فقه را از آيت الله سيد محمدعلى حكيم و فلسفه و تاريخ را از شيخ محمدرضا مظفر رحمةالله عليهم آموخت.
پس از اتمام مرحله ادبيات و دروس سطح، در حلقه درس خارج فقه و اصول آيات عظام سيد محسن حكيم (متوفى 1389 هـ.ق) و شيخ حسين حلى و سيد ابوالقاسم خويى (متوفى 1413 هـ.ق) و ميرزا حسن بجنوردى قرار گرفت و از اين بزرگان استفاده‌هاى وافرى برد.
تدريس
وى پس از شروع به تدريس دروس سطح مورد استقبال زياد طلاب جوان قرار گرفته و پس از گذشت چند سال، درس خارج فقه از متن مكاسب شيخ اعظم انصارى (متوفى 1281 هـ.ق) و درس خارج اصول از متن كفاية الأصول آخوند خراسانى (متوفى 1329 هـ.ق) را شروع مى‌كند و به علت طرح آراء مذاهب مختلف اسلامى، از ساير دروس خارج، ممتاز و مورد علاقه طلاب جوان قرار مى‌گيرد.
از ديگر ويژگيهاى تدريس او تلفيق بين روشهاى سنتى و روشهاى جديد در تدريس فقه و اصول بوده است. او تدريس در دانشكده «منتدى النشر» در نجف اشرف را در سال 1365 هـ.ق آغاز نموده و علم نحو و صرف و معانى بيان و اخلاق و تاريخ و فقه و اصول را آموزش مى‌داد و در همان وقت مشغول به تدريس علوم اصول فقه مقارن و قواعد فقهى مقارن و جامعه شناسى در دانشكده فقه نيز بوده است.
همچنين از سال 1386 هـ.ق، اصول فقه مقارن را در «معهد الدراسات الإسلامية العليا» در دانشگاه بغداد چندين سال تدريس نموده است.
فعاليت هاى علمى-فرهنگى
فعاليت هاى مؤلف صرفاً به فعاليت هاى علمى منحصر نشده بلكه در فعاليت هاى اجتماعى نيز شركت مى‌كرده است او با تعدادى ديگر از بزرگان، «جمعيت منتدى النشر» را در نجف اشرف تأسيس نموده و بيش از ربع قرن در مديريت آن مركز علمى نقش داشته است و در دانشكده‌هاى آن تدريس مى‌نموده است.
همينطور با تعدادى از متفكران و دانشمندان، مجمع الثقافي لمنتدى النشر را در سال 1346 تأسيس نموده و در فعاليت هاى فرهنگى مختلف آن شركت داشته است.
به همراه تعدادى از دانشمندان اسلامى دانشكده فقه را در سال 1379 هـ.ق تأسيس نموده و در آنجا در كنار تدريس دروس اسلامى به عنوان مسئول دانشكده فقه در سال 1386 هـ.ق انتخاب شده و تا سال 1391 هـ.ق اين مسئوليت را به عهده داشته است.
مراكز دانشگاهى و مجامع علمى كه او را براى مسئوليت ها و تحقيقات علمى مهم برگزيده‌اند عبارتند از: در دانشكده بغداد در سال 1386 هـ.ق به او درجه استادى اعطا نموده‌اند زيرا بسيارى از پايان نامه‌هاى دكترا و سطوح علمى عالى را بررسى نموده و اشكالات آنها را مطرح نموده است.
مجمع علمى عراق در سال 1385 هـ.ق و مجمع لغت عربى در قاهره در سال 1388 هـ.ق و مجمع لغت عربى در دمشق در سال 1394 هـ.ق و مجمع تمدن اسلامى در اردن در سال 1401 هـ.ق او را به عنوان عضو برگزيده‌اند.
كنفرانسها و مراكز علمى كه او را دعوت نموده‌اند عبارتند از:
- كنفرانس مجمع بحوث الإسلامية در قاهره در سال 1385 هـ.ق
- كنفرانس مشترك بين مجمع لغت عربى در قاهره و لغت عربى در عراق در بغداد در سال 1386 هـ.ق
- كنفرانس مشترك بين مجمع لغت عربى در قاهره و لغت عربى در عراق در مصر در سال 1388 هـ.ق
- كنفرانس آموزشى چاپ حروف عربى در قاهره در سال 1392 هـ.ق
- شوراى اصطلاحات قانونى كه به دعوت مجامع عربى در دمشق در سال 1393 تشكيل شده است.
- كنفرانس تأسيسى جمعيت دانشگاههاى اسلامى در شهر فاس مغرب در سال 1395 هـ.ق
- شوراى چاره جويى براى آسان كردن علم نحو در الجزائر در سال 1396 هـ.ق
تأليفات چاپ شده
- مالك اشتر - نجف اشرف - سال 1368 هـ.ق
- شاعر العقيدة - بغداد - سال 1390 هـ.ق
- الأصول العامة للفقه المقارن - دارالاندلس - بيروت - سال 1385 هـ.ق
- الزواج المؤقت و دوره في حل مشكلات الجنس
- الوضع، تحديده، تقسيماته، مصادر العلم به
- الاشتراك والترادف
- المعنى الحرفي في اللغة بين النحو والفلسفة، والأصول
- سنة أهل البيت
- مناهج البحث في التاريخ
- قصة التقريب بين المذاهب الإسلامية
- سنة أهل البيت و موضوعات أخرى
«الاصول العامه للفقه المقارن» و پیگیری واقعیت فقه اسلامی
وی تألیفات متعددی در زمینه فقه و معارف اسلامی دارد اما وی توانسته است با توجه به کارکرد و راه‌کارهای مناسب در حوزه «فقه مقارن» بصورت تطبیقی، آثار حائز اهمیتی را ارائه دهد، در این میان ایشان با تألیف کتاب ارزشمند "الاصول العامه للفقه المقارن" که حاصل سال‌ها تدریس ایشان در دانشکده فقه و دانشکده بغداد است سعى نموده تا مباحث علم اصول را بدون تعصبات بىمنطق و با بیان روش اصولى مذاهب مختلف اسلامى طرح و بررسى نموده است و با دلایل منطقى نظریات صحیح را انتخاب نماید. این کتاب در نوع خود، طرح جدید و سبک تازهاى در بررسى مسائل اصولى است، می‌توان در این مسیر به تلاش فکرى ایشان براى نزدیک شدن مذاهب اسلامى اشاره کرد؛ و اگر چه امید بود که بزرگان دیگرى به گسترش این مباحث بپردازند ولى این چنین نشده است. نگاه علمی به مسئله تقریب، بر اساس آن‌چه که در کتاب اصول فقه مقارن آقای حکیم آمده، دریچه‌ای است که این طلایه‌دار تقریب آن را گشوده است. از جمله اهداف نوشتن این کتاب تلاش براى رسیدن به واقعیت فقه اسلامى و پیشرفت دروس فقهى و اصولى و آزاد شدن از بررسى عاطفى مطالب علمى می‌باشد تا اشاعه روح تحمل نظریات مخالف و کمتر شدن فاصله بین مسلمانان صورت گیرد که از مهمترین آثار آن جلوگیری از تفرقه بین دانشمندان بعضى از مذاهب به دلیل جهل از اصول و مبانى سایر فرق اسلامى است.
«فقه مقارن» در نگاه آیت الله حکیم
تعریف آیت‌الله حکیم را از فقه مقارن در کتاب "الاصول العامه للفقه المقارن" باهم می‌خوانیم. اصول فقه مقارن (مقایسه‌اى) یا اصول فقه تطبیقى، علمى است که به جمع آورى آرا و مبانى اصولى عالمان مذهب یا مذاهب مختلف اسلامى، به منظور سنجش، ارزش‌گذارى و گزینش نظر برتر، مى‌پردازد. علم جمع آورى، بررسى و مقایسه دیدگاه‌هاى فقهى و یا اصولى، از قدیم با عنوان "علم الخلاف" میان فقها و اصولیون مطرح بوده است. البته برخى معتقدند "علم المقارنه" و "علم الخلاف" با یک دیگر تفاوت دارند؛ در ذیل، به سه نظریه در این باره اشاره مى‌شود:
- "علم الخلاف " تنها به گردآورى آراى عالمان مى‌پردازد، ولى "علم المقارنه" افزون بر آن، به سنجش، ارزش گذارى و انتخاب نظر برتر مى‌پردازد.
- در "علم الخلاف" تنها به اختلاف میان عالمان پرداخته مى‌شود، ولى "علم المقارنه" هم به نظریات اختلافی و هم به موارد اتفاق مى پردازد.
- در "علم الخلاف" با این پیش فرض به سنجش دیدگاه‌ها پرداخته می‌شود که نظریات مخالف، رد و از نظریه‌هاى موافق دفاع می‌گردد، اما در "علم المقارنه" چنین پیش فرضى وجود ندارد و شخص تنها به دنبال کشف حقیقت و نظر برتر است. به نظر مى‌رسد "علم الخلاف" و "علم المقارنة " یک علم است و این دیدگاه‌ها در حقیقت، مربوط به سیر تحول آن می‌باشد.[۱]
تأليفات خطى
- حبر الأمة عبداللّه بن عباس
- القواعد العامة في الفقه المقارن
- تاريخ التشريع الإسلامي
- زرارة بن أعين
- القيمة و فائضها و موقف الفقه الإسلامي منها
- الإمام علي عليه‌السلام بين حقوق الإنسان و واجباته
- مشكلة الأدب النجفي
- الاشتقاق من أسماء الأعيان
- من تجارب الأصوليين في المجالات اللغوية
- التشيع في ندوات القاهرة
رحلت
حضرت استاد حکیم در صفر ۱۴۲۳ مصادف با اردیبهشت ۱۳۸۱ش بعد از طی دوران بیماری، در نجف درگذشت. در پی درگذشت ایشان، مقام معظم رهبری در تاریخ 26 خرداد 1381 پیام تسلیتی صادر فرمودند.[۲]
منابع
- نرم افزار اصول فقه، مرکز نور.
- دانشنامه اسلامی ذیل عنوان "الاصول العامه للفقه المقارن"
آرشیو عکس و تصویر
سید محمد تقی طباطبایی حکیم
