صافی صفا

کشور	عراق
شهر	نجف
	طول:"35.2'18°44 شرقی عرض:"47.8'59°31 شمالی
مشاهده در نقشه

مقام امیرالمؤمنین صلوت الله و سلامه علیه از نمادها و آثار تاریخی شهر نجف اشرف به شمار می رود که تاریخ آنها به صدها سال برمی گردد. در كنار مقام صافى صفا آرامگاه أثيب اليمانى قرار دارد كه به آن مقبره الصفا (يعنى مقبره سنگ) نيز گفته مى شود. اين منطقه سابقاً به نام مسبل معروف بوده و بعد از آن به نام العماره شناخته شده است.

موقعیت جغرافیایی

بارگاه صافی صفا در خیابان کمربندی در جهت غربى شهر نجف، حدود 500 متری غرب حرم مطهر امام علی علیه السلام در غرب نجف و مشرف به بحر نجف می باشد. در سمت جنوبى مرقد صافی صفا مقام امام زين‌العابدين علیه السلام واقع شده و هم چنان پا برجاست. این مکان محل توقف و راز و نیاز امام سجاد علیه السلام در زمان‌هایی بوده است که برای زیارت حضرت علی علیه السلام به نجف می‌‌‌‌آمدند.

وجه تسمیه

دلیل نام گذاری این بنا به صافی صفا، انتساب آن به «صفاة الصفا» می‌‌‌‌باشد که به معنای محل تجمع کاروان‌های تجاری مشرف بر دریای نجف است.

پیشینه بنا

راویان تاریخ آورده‌اند که در گذشته منطقه "صفا" مکانی بوده برای استراحت کاروان‌ها. حضرت علی علیه السلام وقتی برای زیارت وادی السلام از کوفه به نجف می‌‌‌‌آمدند در منطقه صفا توقف می‌‌‌‌کردند و به راز و نیاز می‌‌‌‌پرداختند.

این مکان همان جایی است که پیامبر خداوند حضرت موسی علیه السلام درآنجا با خدای خود راز و نیاز می‌‌‌‌کرد. به گفته تاریخ‌نویسان، این مکان بخشی از کوه طور سینا و الجودی است که کشتی نوح بر آن قرار گرفت. ظاهرا این محل چون محل زیارت حضرت موسی بوده است. در اين مكان دو سنگ نبشته ى سفيد پيدا شده كه دو قصيده بر آن نقش بسته و در هر كدام از اين دو قصيده ذكر شده كه اين مكان مقام حضرت أميرالمؤمنين مى باشد. سنگ نبشته اول بالاى محراب قرار داشت و قصيده اى شامل دوازده بيت با حرف روى (هـاء) بر آن نقش بسته و در آن به اين مقام كه مقام حضرت أميرالمؤمنين است اشاره شده است. مطلع اين قصيده چنين است:

شاد مقام الطهر مولى أعلا مقامات الورى قدره

قصيده نقش بسته بر سنگ نبشته دوم از سنگ نبشته اول واضحتر است و بر ديوار چپ عمارت ( به طرف قبله) نزديكى محراب مسجد قرار دارد. اين سنگ نبشته تاريخ 1170 هجرى را نشان مى دهد و قصيده اى شامل ده بيت و با حرف روى (ميم) نقش بسته كه به مقام أميرالمؤمنين نيز اشاره دارد. مطلع اين قصيده به اين شرح است:

فناهيك صرحا يزدري كل منزل أناخ على العليا بأعظم كلكل

اين مكان امروزه از مساجد قديمى نجف به شمار مى رود. در روايات آمده كه حضرت أميرالمؤمنين علیه السلام در ايام خلافت خويش وقتى مى خواستند با خويش خلوت كنند به اين مكان مى آمدند.

اولین گنبد این بارگاه در دوران «سلطان اویس جلائری»و به دست سید معظم «علاء الدین بن میر مجید المدنی المداح» و به کمک «حاج محتشم فهمانی» در سال ۷۵۹هجری بنا شد و تا سال ۱۰۴۴هجری برابر با ۱۹۸۲ میلادی چندین بار مرمت و بازسازی شد. هنگامی که خانه های قدیمی اطراف بارگاه صافی صفا به هدف هموار کردن و مسطح کردن منطقه تخریب شد، پرده داری بارگاه اثیب الیمانی به خاندادن آل الدروایش مخزومیه رسید و آنها از ۵۵۰ سال گذشته تا به امروز سدانت آن را برعهده دارند و موافقت کردند که با هزینه شخصی آنها بازسازی شود.

مرقد اثیب

طبق مطلبی که در الاقبال صفحه47 نقل شده است؛ به نقل از دیلمی آمده است که همزمان با خلافت امیرمومنان علیه السلام پیکری را از یمن به نجف منتقل می کنند .آوردن این پیکر از سوی فرزندان این شخصیت یمنی ، با حضور امیرمومنان علیه السلام همراه گشته و با نظارت حضرت ؛ او را بخاک می سپارند. درباره علت انتقال پیکر مرد یمنی گفته شده است که او وصیت کرده بود که جسدش را به غری انتقال داده و بخاک بسپارند زیرا در این سرزمین فردی (امیرمومنان) دفن خواهد شد که بسیاری مشمول شفاعت او خواهند شد

بازسازی و امکانات

پس از اخذ تصمیم مبنی بر بازسازی مراقد آسیب دیده شیعیان و مراقدی که زیر نظر اداره کل زیارتگاه‌های شیعه عراق قرار دارند، بارگاه اثیب الیمانی در ساختمانی چهار طبقه و به مساحت 3،750 مترمربع بازسازی شد. از طرف دیگر رصدخانه بارگاه اثیب الیمانی مرکز مهمی برای رصد پدیده‌های خسوف و کسوف و رویت هلال ماههای حرام و دو ماه رمضان و ذی حجه به شمار می‌‌‌‌رود و رویت افق در این منطقه با توجه به مشرف بودن آن بر دریای نجف، واضح و روشن است.

منابع

• سایت حج
• سایت شفقنا