بدایة الحکمه (کتاب)

کتابی ارزشمند از علامه طباطبایی با موضوع فلسفه ی اسلامی.

نویسنده	محمدحسین طباطبایی
موضوع	فلسفه اسلامی
زبان	عربی
تعداد جلد	1
محقق	عباسعلی زارعی سبزواری
بداية الحكمة

مؤلف

آیت‌الله سید محمدحسين طباطبایی (1281-1360ش)، معروف به علامه طباطبایی، فقیه، عارف، فیلسوف، مفسر بزرگ و مشهور دوران معاصر، متولد تبریز و نویسنده تفسیر المیزان و دو کتاب درسی فلسفه با نام بدایة الحکمة و نهایة الحکمة است. و اصول فلسفه و روش رئالیسم. نسب علامه از طرف پدر به امام حسن (ع) و از طرف مادر به حضرت امام حسین (ع) می رسد. از اساتید ایشان سید علی آقای قاضی، آیت‌الله شیخ محمدحسین اصفهانى(ره)، آیت‌الله نایینى، سید ابوالحسن اصفهانى و آیت‌الله حجّت کوه‌کمرى را می توان نام برد. وی در سال ۱۳۶۰ش (۱۸ محرم ۱۴۰۲ق) به دیدار حق شتافت.

معرفی اجمالی کتاب

بدایة الحکمه کتابی فلسفی به زبان عربی از تالیفات مرحوم علامه طباطبایی است. بدایة الحکمه کتاب مختصر و مفیدی است که یک دوره از حکمت الهی در آن گنجانده شده است و کتابی است کاملا استدلالی که در آن جز دلیل و برهان یافت نمی شود، نوشتاری است.

پیراسته از حشو و زوائد، متین و استوار و به جرات می توان گفت که مقامش در حکمت متعالیه همسان منزلت اشارات بوعلی در حکمت مشاء است. عباراتش گرچه موجز است اما مغلق نیست، در عین اختصار جامع است و مهمترین عناوین و موضوعات و حکمت الهی را دربردارد.

این کتاب در واقع چکیده فلسفه صدرائی موسوم به حکمت متعالیه است که با توجه به آخرین سیر تکاملی آن تنظیم شده است. علامه فقید کتاب بدایة الحکمه را به درخواست بعضی از نزدیکانش به منظور تدریس فلسفه در حوزه های علمیه نگارش کرده و هم اکنون به عنوان نخستین متن درسی فلسفه برای جویندگان حکمت الهی معروف می باشد و نسبت به سایر متون فلسفی از مزایای برخوردار است. علامه بدایة را در سال 1390 هـ.ق در حالی که 67 سال از عمر شریفش می گذشت، تالیف نمود.

ارزش کتاب

اکتفا نمودن به اسلوب برهانی و پرهیز از بکار بردن مطالب شعری و ذوقی که برای یک متن فلسفی بسیار ضروری است.

• رعایت نظم منطقی در چینش مراحل و فصول به گونه ای که از مطالب پیشین، مطالب پسین را می توان استنتاج کرد.
• اهتمام به مسائل مهمتر و کلیدی و اجتناب از مباحث غیرلازم مانند طبییات.
• اجتناب از خلط میان علوم اعتباری با علوم حقیقی و اجتناب از بهره گیری از روش تجربه و حس در فلسفه نظری

بخش های کتاب

مؤلّف در مقدمه كتاب به تعريف فلسفه، حكمت، موضوع و غايت فلسفه پرداخته و از كليات مباحث وجود، شروع و در مراحل ديگر موضوعات فلسفه را به ترتيب بيان كرده است. این کتاب دارای 12 مرحله و 110 فصل است. مقدمه درباره تعریف فن (فلسفه) و موضوع و هدف آن:

• مرحله اول: 12 فصل، در کلیات مباحث وجود.
• مرحله دوم: 1 فصل، در انقسام وجود به خارجی و ذهنی.
• مرحله سوم: 3 فصل، در انقسام وجود به «ما فی نفسیه» و «ما فی غیره».
• مرحله چهارم: 9 فصل، در موارد سه گانه
• مرحله پنجم: 8 فصل، در ماهیت و احکام آن.
• مرحله ششم: 11 فصل، در مقولات دهگانه.
• مرحله هفتم: 11 فصل، در علت و معلول.
• مرحله هشتم: 10 فصل، در انقسام وجود به واحد و کثیر.
• مرحله نهم: 3 فصل، در سبق و لحوق و قدوم و حدوث.
• مرحله دهم: 16 فصل، در قوه و فعل.
• مرحله یازدهم: 12 فصل، در علم و عالم و معلوم.
• مرحله دوازدهم: 14 فصل، در آنچه متعلق به واجب تعالی است.

ترجمه، شرح، تعلیقات و... بر کتاب

این کتاب دارای سبک روان و نظمی بی نظیر است، بدین جهت از بدو نگارش مورد توجه علماء، فضلاء و طالبان فلسفه قرار گرفته و به جهت سبک کلاسیک و روان، مورد استقبال مؤسسات آموزشی قرار گرفته است و بر آن شروح و ترجمه‌های متعددی از جمله ترجمه علی ربانی گلپایگانی، علی شیروانی، محسن غرویان، محمدعلی گرامی و حسین حقانی زنجانی عرضه شده است.

وضعیت نشر

این کتاب توسط انتشارات مختلف و در سالهای مختلف به چاپ رسیده است. اخیراً انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام‌خمینی نیز در سال 1390 اقدام به چاپ بدایة الحکمه کرده است.

منابع

کتابشناسی طهور، ذیل مدخل "بدایة الحکمه"، (25 اردیبهشت 1391)

متن کتاب بداية الحكمة

بداية الحكمة