رعایت سطح مخاطب عام متوسط است
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

ابراهیم اصفهانی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۷ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
 
{{مدخل دائرة المعارف|[[دائرة المعارف بزرگ اسلامی]]}}
 
{{مدخل دائرة المعارف|[[دائرة المعارف بزرگ اسلامی]]}}
−
{{نیازمند ویرایش فنی}}
+
{{خوب}}
−
اِبْراهیمِ اِصْفَهانی، میرزا ظهیرالدّین (د 989ق/1581م) فرزند میرزاشاه حسین (مق‌ 929ق/1523م)، شاعر، فرهنگ‌نویس، ادیب و خوشنویس دورۀ صفوی. پدرش وزیر شاه اسماعیل اول صفوی (892-930ق/1487-1524م) بود. وی و برادرش میرزا اسماعیل پس از کشته شدن پدرشان مدتی در اصفهان به سختی روزگار می‌گذرانیدند، چنانکه در زمان شاه طهماسب (حک‌ 930-984ق/1523-1576م)، جز نذورات و استفاده از موقوفات مزار هارون ولایت که از بناهای پدرشان بود، آنان عایدی دیگری نداشتند. میرزا اسماعیل به همان مختصر قناعت کرد و در آن بقعه ساکن شد، ولی میرزاابراهیم اصفهان را ترک کرد و رهسپار قزوین شد <ref> کاشانی، 417-418 </ref>. رفتن او به قزوین باید در حدود 949ق/1542م بوده باشد، زیرا تقی‌الدین کاشانی که وفات او را در 989ق/1581م دانسته، گوید که وی قریب به 40 سال در دارالسلطنۀ قزوین ساکن بود. ابراهیم در ابتدای ورود به قزوین ظاهراً با پریشانی و تنگدستی روزگار می‌گذراند، اما طبع ظریف، شعر دوستی و شعر شناسیش سبب شد که در اندک زمانی مورد عنایت و توجه اکابر و امرا قرار گیرد و مجلس او محل آمد و شد فضلا، شعرا و بزرگان شود<ref>  کاشانی، همانجا؛ نیز نک‌: اسکندربیگ، 1/172. </ref> ابراهیم در زمان سلطنت ابوالمؤیّد سلطان محمد خدابنده (حک‌ 985-996ق/1577-1588م) در قزوین درگذشت <ref> کاشانی، 418 </ref>، ولی اوحدی وفات او را در اصفهان و در عهد سلطنت شاه طهماسب می‌داند <ref> ص 146.</ref>
+
'''«میرزا ابراهیم اصفهانی»''' (م، ۹۸۹ ق)، شاعر، ادیب، خوشنویس و فرهنگ‌نویس دوره [[صفویه|صفوی]] است. «فرهنگ جهانگشای» در لغات فارسی و عربی و ترکی از آثار معروف اوست. ابراهیم اصفهانی مردی وارسته و بلندطبع بوده و به مال و مقام اعتنایی نداشته است. برخی مؤلفان، از احاطه او بر علوم رسمی و فنون ادبی و نیز از خوشنویسی، شعرشناسی و تتبع او در لغات سخن گفته‌اند.  
  
−
ابراهیم مردی وارسته و بلند طبع بوده و به مال و مقام اعتنایی نداشته است. مؤلفان نزدیک به زمان او به اینگونه صفات او اشاره کرده‌اند و از احاطۀ او بر علوم رسمی و فنون ادبی و نیز از خوشنویسی، شعرشناسی و تتبع او در لغات سخن گفته‌اند <ref> اسکندربیک، اوحدی، کاشانی، رازی، همانجاها؛ صادقی کتابدار، 70. </ref> وی در خوشنویسی با گرایش به روش میر در نستعلیق، شهرت تمام داشته <ref> اسکندربیک، همانجا؛ نیز نک‌: اوحدی، 549؛ رازی، 2/401 </ref> و مؤلف فرهنگ مشهوری است در لغات فارسی و عربی و ترکی که اکنون به نامهای فرهنگ میرزا ابراهیم، نسخۀ میرزا و فرهنگ جهانگشای شناخته می‌شود. این فرهنگ در مدّتی کوتاه پس از تألیف در میان اهل ادب معروف شد، چنانکه <ref> اوحدی ص 146 </ref> و اسکندربیک <ref> 1/172 </ref> از شهرت آن در عراق، و کاشانی از اعتماد ادیبان به آن و دست به دست گشتنش در مجالس ایشان سخن گفته‌اند <ref> ص، 418. </ref>
+
==زندگی نامه==
−
انجو شیرازی در تألیف فرهنگ جهانگیری و سروری در تألیف مجمع الفرس از این فرهنگ بهره جسته‌اند. اوحدی بر برخی از مطالب این فرهنگ ایراد گرفته و برای رفع خطاها و اشتباهات مؤلف آن، خوانندگان را به فرهنگ سرمۀ سلیمانی (از تألیفات خود او) رجوع داده است <ref> ص 146 </ref>. ابن یوسف شیرازی پس از بررسی و مقابله‌ای که مسان دو فرهنگ شرفنامه منیری و فرهنگ میرزاابراهیم کرده است با ذکر شواهد ثابت می‌کند که فرهنگ میرزاابراهیم درواقع رونوشتی است (با تغییراتی) از شرفنامۀ منیری <ref> سپهسالاری، 2/229-231. </ref> از ابراهیم اصفهانی تاکنون نمونۀ خط و یا دیوانی به دست نیامده است، اما ابیاتی پراکنده در برخی از تذکره‌ها به نام وی ثبت است و نیز چند نسخه از فرهنگ او در کتابخانه‌های دهخدا، عارف، حکمت (نشریه، 3/25-27، 5/57)، شورای ملی (سابق)، (شورا، 3/99-100، 13/53-54)، دانشکدۀ ادبیات تهران (ادبیات، 367) و سپهسالار (سابق) (سپهسالار، 2/231-232)، موجود است.
+
میرزا ظهیرالدّین ابراهیم اصفهانی فرزند میرزا شاه حسین (م، ۹۲۹ ق)، وزیر شاه اسماعیل اول صفوی (۸۹۲-۹۳۰ق) بود. وی و برادرش میرزا اسماعیل پس از کشته شدن پدرشان مدتی در [[اصفهان]] به سختی روزگار می‌گذرانیدند، چنانکه در زمان شاه طهماسب (حک‌ ۹۳۰-۹۸۴ق)، جز [[نذر|نذورات]] و استفاده از [[وقف|موقوفات]] مزار هارون ولایت که از بناهای پدرشان بود، آنان عایدی دیگری نداشتند.
−
==پانویس==
 
−
{{پانویس}}
 
  
−
== مآخذ==
+
میرزا اسماعیل به همان مختصر قناعت کرد و در آن بقعه ساکن شد، ولی میرزا ابراهیم اصفهان را ترک کرد و رهسپار قزوین شد. رفتن او به قزوین باید در حدود ۹۴۹ق بوده باشد، زیرا تقی‌الدین کاشانی که وفات او را در ۹۸۹ق دانسته، گوید که وی قریب به ۴۰ سال در دارالسلطنه قزوین ساکن بود. ابراهیم در ابتدای ورود به قزوین ظاهراً با پریشانی و تنگدستی روزگار می‌گذراند، اما طبع ظریف، [[شعر]] دوستی و شعر شناسی اش سبب شد که در اندک زمانی مورد عنایت و توجه اکابر و امرا قرار گیرد و مجلس او محل آمد و شد فضلا، شعرا و بزرگان شود.  
−
آقابزرگ، الذریعه، 9(1)/15، 16/211؛ ادبیات تهران، خطی؛ اسکندربیگ ترکمان، تاریخ عالم آرای عباسی، تهران، 1350ش؛ انجو شیرازی، حسین بن فخرالدین، فرهنگ جهانگیری، به کوشش رحیم عفیفی، مشهد، 1351ش، 1/1-5؛ اوحدی بلیانی، تقی‌الدین، عرفات العاشقین، نسخۀ خطی موجود در کتابخانۀ ملی ملک، شم‌ 5324؛ رازی، امین احمد، هفت اقلیم، به کوشش جواد فاضل، تهران، 1340ش؛ سپهسالار، خطی؛ سروری، محمدقاسم، مجمع الفرس، به کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران، 1338-1341ش؛ شورا، خطی؛ صادقی کتابدار، مجمع الخواص، ترجمۀ عبدالرسول خیامپور، تبریز، 1327ش؛ کاشانی، تقی‌الدین، خلاصه الاشعار ورزیده الافکار، نسخۀ خطی کتابخانۀ مجلس، شم‌ 334؛ نشریّۀ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران دربارۀ نسخه‌های خطّی، به کوشش محمدتقی دانش پﮊوه و ایرج افشار، تهران، 1342ش.
 
  
−
==منبع==
+
ابراهیم اصفهانی در زمان سلطنت ابوالمؤیّد [[سلطان محمد خدابنده]] (حک‌ ۹۸۵-۹۹۶ق) در ۹۸۹ ق. در قزوین درگذشت. ولی اوحدی وفات او را در اصفهان و در عهد سلطنت شاه طهماسب می‌داند.
−
دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج2، مدخل : "ابراهیم اصفهانی" از علی بته‌کن، در دسترس در [http://lib.eshia.ir/23022/2/634  کتابخانه فقاهت]، بازیابی:3 آذر 1392
+
==آثار==
 +
ابراهیم اصفهانی مؤلف فرهنگ مشهوری در لغات فارسی و عربی و ترکی است که اکنون به نامهای «فرهنگ میرزا ابراهیم» و «فرهنگ جهانگشای» شناخته می‌شود. این فرهنگ در مدتی کوتاه پس از تألیف در میان اهل ادب معروف شد، چنانکه اوحدی و اسکندر بیک از شهرت آن در [[عراق]]، و کاشانی از اعتماد ادیبان به آن و دست به دست گشتنش در مجالس ایشان سخن گفته‌اند.
 +
 
 +
انجو شیرازی در تألیف فرهنگ جهانگیری و سروری در تألیف مجمع الفرس از این فرهنگ بهره جسته‌اند. اوحدی بر برخی از مطالب این فرهنگ ایراد گرفته و برای رفع خطاها و اشتباهات مؤلف آن، خوانندگان را به فرهنگ سرمه سلیمانی (از تألیفات خود او) رجوع داده است. ابن یوسف شیرازی پس از بررسی و مقابله‌ای که میان دو فرهنگ شرفنامه منیری و فرهنگ میرزا ابراهیم کرده است، با ذکر شواهد ثابت می‌کند که فرهنگ میرزا ابراهیم در واقع رونوشتی است (با تغییراتی) از شرفنامه منیری.  
 +
 
 +
ابراهیم اصفهانی همچنین در خوشنویسی با گرایش به روش میر در [[خط نستعلیق|نستعلیق]]، شهرت تمام داشته است. از ابراهیم اصفهانی تاکنون نمونه [[خط]] و یا دیوانی بدست نیامده است، اما ابیاتی پراکنده در برخی از [[تذکره|تذکره‌ها]] به نام وی ثبت است و نیز چند نسخه از فرهنگ او در کتابخانه‌های دهخدا، عارف، حکمت، شورای ملی (سابق)، دانشکده ادبیات تهران و سپهسالار (سابق) موجود است.
 +
 
 +
==منابع==
 +
 
 +
* دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، مدخل "ابراهیم اصفهانی"، ج۲.
 +
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=شده
 +
|شناسه= خوب
 +
|عنوان بندی مناسب= خوب
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= متوسط
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
 +
|جامعیت= خوب
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= خوب
 +
|کیفیت پژوهش= خوب
 +
|رده=دارد
 +
}}
  
 
[[رده:شعرای پارسی گوی قرن دهم]]
 
[[رده:شعرای پارسی گوی قرن دهم]]
 
[[رده:ادیبان]]
 
[[رده:ادیبان]]
 
[[رده:خطاطان]]
 
[[رده:خطاطان]]
 +
[[رده: مقاله های مرتبط به دانشنامه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۴ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۳۳

Icon-encycolopedia.jpg

این صفحه مدخلی از دائرة المعارف بزرگ اسلامی است

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

Confirm3.jpg

«میرزا ابراهیم اصفهانی» (م، ۹۸۹ ق)، شاعر، ادیب، خوشنویس و فرهنگ‌نویس دوره صفوی است. «فرهنگ جهانگشای» در لغات فارسی و عربی و ترکی از آثار معروف اوست. ابراهیم اصفهانی مردی وارسته و بلندطبع بوده و به مال و مقام اعتنایی نداشته است. برخی مؤلفان، از احاطه او بر علوم رسمی و فنون ادبی و نیز از خوشنویسی، شعرشناسی و تتبع او در لغات سخن گفته‌اند.

زندگی نامه

میرزا ظهیرالدّین ابراهیم اصفهانی فرزند میرزا شاه حسین (م، ۹۲۹ ق)، وزیر شاه اسماعیل اول صفوی (۸۹۲-۹۳۰ق) بود. وی و برادرش میرزا اسماعیل پس از کشته شدن پدرشان مدتی در اصفهان به سختی روزگار می‌گذرانیدند، چنانکه در زمان شاه طهماسب (حک‌ ۹۳۰-۹۸۴ق)، جز نذورات و استفاده از موقوفات مزار هارون ولایت که از بناهای پدرشان بود، آنان عایدی دیگری نداشتند.

میرزا اسماعیل به همان مختصر قناعت کرد و در آن بقعه ساکن شد، ولی میرزا ابراهیم اصفهان را ترک کرد و رهسپار قزوین شد. رفتن او به قزوین باید در حدود ۹۴۹ق بوده باشد، زیرا تقی‌الدین کاشانی که وفات او را در ۹۸۹ق دانسته، گوید که وی قریب به ۴۰ سال در دارالسلطنه قزوین ساکن بود. ابراهیم در ابتدای ورود به قزوین ظاهراً با پریشانی و تنگدستی روزگار می‌گذراند، اما طبع ظریف، شعر دوستی و شعر شناسی اش سبب شد که در اندک زمانی مورد عنایت و توجه اکابر و امرا قرار گیرد و مجلس او محل آمد و شد فضلا، شعرا و بزرگان شود.

ابراهیم اصفهانی در زمان سلطنت ابوالمؤیّد سلطان محمد خدابنده (حک‌ ۹۸۵-۹۹۶ق) در ۹۸۹ ق. در قزوین درگذشت. ولی اوحدی وفات او را در اصفهان و در عهد سلطنت شاه طهماسب می‌داند.

آثار

ابراهیم اصفهانی مؤلف فرهنگ مشهوری در لغات فارسی و عربی و ترکی است که اکنون به نامهای «فرهنگ میرزا ابراهیم» و «فرهنگ جهانگشای» شناخته می‌شود. این فرهنگ در مدتی کوتاه پس از تألیف در میان اهل ادب معروف شد، چنانکه اوحدی و اسکندر بیک از شهرت آن در عراق، و کاشانی از اعتماد ادیبان به آن و دست به دست گشتنش در مجالس ایشان سخن گفته‌اند.

انجو شیرازی در تألیف فرهنگ جهانگیری و سروری در تألیف مجمع الفرس از این فرهنگ بهره جسته‌اند. اوحدی بر برخی از مطالب این فرهنگ ایراد گرفته و برای رفع خطاها و اشتباهات مؤلف آن، خوانندگان را به فرهنگ سرمه سلیمانی (از تألیفات خود او) رجوع داده است. ابن یوسف شیرازی پس از بررسی و مقابله‌ای که میان دو فرهنگ شرفنامه منیری و فرهنگ میرزا ابراهیم کرده است، با ذکر شواهد ثابت می‌کند که فرهنگ میرزا ابراهیم در واقع رونوشتی است (با تغییراتی) از شرفنامه منیری.

ابراهیم اصفهانی همچنین در خوشنویسی با گرایش به روش میر در نستعلیق، شهرت تمام داشته است. از ابراهیم اصفهانی تاکنون نمونه خط و یا دیوانی بدست نیامده است، اما ابیاتی پراکنده در برخی از تذکره‌ها به نام وی ثبت است و نیز چند نسخه از فرهنگ او در کتابخانه‌های دهخدا، عارف، حکمت، شورای ملی (سابق)، دانشکده ادبیات تهران و سپهسالار (سابق) موجود است.

منابع

  • دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، مدخل "ابراهیم اصفهانی"، ج۲.


برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=ابراهیم_اصفهانی&oldid=145648»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا