العناوین (کتاب): تفاوت بین نسخهها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۲۷: | سطر ۲۷: | ||
==مؤلف== | ==مؤلف== | ||
| − | + | [[عبد الفتاح حسینی مراغی|سید عبدالفتاح بن على حسینى مراغى]] (م، ۱۲۵۰ ه.ق) فقیه اصولی و از مراجع تقلید [[شیعه]] در قرن سیزدهم هجری و از شاگردان [[شیخ علی کاشف الغطاء]] (فرزند [[شیخ جعفر کاشف الغطاء]]) است. | |
وی پس از تکمیل مقدمات و [[سطوح حوزه|سطوح]] در مراغه، جهت ادامه تحصیل به [[عراق]] عزیمت کرد و در حوزه [[نجف]] اشرف مسکن گزید و به تحصیل و تدریس و تألیف در آن حوزه اشتغال یافت. | وی پس از تکمیل مقدمات و [[سطوح حوزه|سطوح]] در مراغه، جهت ادامه تحصیل به [[عراق]] عزیمت کرد و در حوزه [[نجف]] اشرف مسکن گزید و به تحصیل و تدریس و تألیف در آن حوزه اشتغال یافت. | ||
| سطر ۳۷: | سطر ۳۷: | ||
کتاب «عناوین الفقهیه» یا «العناوین» که در تاریخ ۲۸ [[رمضان]] ۱۲۴۶ ق. نوشته شده، مشتمل بر [[قواعد فقهی]] و [[اصول فقه|اصولی]] کلى است. البته مؤلف در مقدمه کتاب، آن را «عناوين الأصول» نامیده است: «فهذه "عناوين الأصول" المتلقاة التي أمرنا أن نفرّع عليها، و قوانين الفصول التي ينبغي أن يستند إليها...». | کتاب «عناوین الفقهیه» یا «العناوین» که در تاریخ ۲۸ [[رمضان]] ۱۲۴۶ ق. نوشته شده، مشتمل بر [[قواعد فقهی]] و [[اصول فقه|اصولی]] کلى است. البته مؤلف در مقدمه کتاب، آن را «عناوين الأصول» نامیده است: «فهذه "عناوين الأصول" المتلقاة التي أمرنا أن نفرّع عليها، و قوانين الفصول التي ينبغي أن يستند إليها...». | ||
| − | بیشتر مباحث این کتاب، تقریرات دروس فقهی استاد مؤلف، [[شیخ علی کاشف الغطاء]] است و در برخی موارد نیز از تحقیقات برادرش [[شیخ موسی کاشف الغطاء]] بهره برده است. | + | بیشتر مباحث این کتاب، تقریرات دروس فقهی استاد مؤلف، [[شیخ علی کاشف الغطاء]] است و در برخی موارد نیز از تحقیقات برادرش [[شیخ موسی کاشف الغطاء]] بهره برده است. برخی بر آناند که این کتاب تماما تقریرات درسهای استادان اوست، ولی باتوجه به تعابیر وی، این دیدگاه را نمیتوان پذیرفت. |
| − | + | کتاب «العناوین» از آثار ارزنده فقهی در عصر قاجار است، که مورد توجه استادان فن در علم [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] قرار گرفته و از منابع مهم در تحقیقات فقهی و اصولی گردد. [[شیخ انصاری]] به آرای حسینی مراغی در «العناوین» توجه داشته است. میرزا محمد بن سلیمان تنکابنی (م، ۱۳۰۲ق) -صاحب کتاب «قصص العلماء»- نیز، این کتاب را از دیگر آثار راجع به قواعد فقه، برتر شمرده و بر آن [[حاشیه|حاشیهای]] نوشته است. | |
== محتوای کتاب == | == محتوای کتاب == | ||
| − | کتاب «العناوین»، مشتمل بر ۹۴ عنوان از [[قواعد فقهی]] کلى است. | + | کتاب «العناوین»، مشتمل بر ۹۴ عنوان از [[قواعد فقهی]] کلى است. این قواعد در فهرستی، که احتمالاً خود او تنظیم کرده است، به هفت دسته کلی تقسیم شدهاند: قواعد مشترک در همه [[ابواب فقه]] (عنوان یکم تا یازدهم)، قواعد ویژه عبادات (عنوان دوازدهم تا بیست و ششم)، قواعد معاملات (عنوان بیست و هفتم تا چهل و ششم)، قواعد مُبطِلات عقود (عنوان چهل و هفتم تا پنجاه و ششم)، قواعد اسباب و مُسقِطات ضَمان (عنوان پنجاه و هفتم تا هفتاد و دوم)، قواعد ویژه اقسام ولایت و سیاسات شرعیه (عنوان هفتاد و سوم تا هشتادودوم)، و قواعد ویژه شرایط عام تکلیف ، مانند بلوغ و عقل و رشد و اسلام (عنوان هشتاد و سوم تا نود و چهارم). |
| + | |||
| + | بعضى از قواعد مورد بحث در این کتاب به این قرار است: | ||
*جلد اول: قاعدة اصالة الاشتراک، قاعدة اصالة تأخیر الحادث، قاعدة الفراغ، قاعدة الاحکام تابعة الاسماء، قاعدة اصالة عدم تداخل الاسباب، قاعدة أن علل الشرع معرفات، قاعدة العسر والحرج، قاعدة النفى الضرر والضرار، قاعدة القرعة، قاعدة اصالة التعبدیة فى المأموربه، قاعدة کل عبادة مشروط بالنیة، قاعدة التسامح، قاعدة بطلان العبادة بکل زیادة و نقیصة و... . | *جلد اول: قاعدة اصالة الاشتراک، قاعدة اصالة تأخیر الحادث، قاعدة الفراغ، قاعدة الاحکام تابعة الاسماء، قاعدة اصالة عدم تداخل الاسباب، قاعدة أن علل الشرع معرفات، قاعدة العسر والحرج، قاعدة النفى الضرر والضرار، قاعدة القرعة، قاعدة اصالة التعبدیة فى المأموربه، قاعدة کل عبادة مشروط بالنیة، قاعدة التسامح، قاعدة بطلان العبادة بکل زیادة و نقیصة و... . | ||
*جلد دوم: اصالة الصحة فى العقود، اصالة الصحة فى الایقاعات، اصالة اللزوم فى العقود والایقاعات، العقود تابعة للقصود، العقد ینحل الى عقود متعددة، اشارة الأخرس بیان، یشترط الترتیب والتطابق فى الایجاب والقبول، قاعدة کل عقد او ایقاع یحتاج الى اللفظ والخطاب، تقابل الاوصاف والاعواض، قاعدة جواز الصلح و... . | *جلد دوم: اصالة الصحة فى العقود، اصالة الصحة فى الایقاعات، اصالة اللزوم فى العقود والایقاعات، العقود تابعة للقصود، العقد ینحل الى عقود متعددة، اشارة الأخرس بیان، یشترط الترتیب والتطابق فى الایجاب والقبول، قاعدة کل عقد او ایقاع یحتاج الى اللفظ والخطاب، تقابل الاوصاف والاعواض، قاعدة جواز الصلح و... . | ||
| + | |||
| + | مؤلف در ابتدای هر عنوان فقهی، پس از طرح مسأله، اقوال برخی استادان و معاصران خود بهویژه [[ملا احمد نراقی]] و وجوه محتمل در آن را مطرح کرده و به تفصیل مورد بررسی قرار میدهد و در نهایت نظر خود را بیان میکند. وی در این کتاب، با بیانی رسا و دقیق و علمی و با اجتناب از آمیختن مسائل [[اصول فقه|اصولی]] با [[فلسفه]] و تأکید برکاربرد مثالها و مصادیق واقعی و مورد ابتلا، کوشیده است به تحلیل [[قواعد فقهی]] رایج در فقه [[شیعه]] در ابواب گوناگون بپردازد. | ||
== ویژگیهای کتاب == | == ویژگیهای کتاب == | ||
| سطر ۵۵: | سطر ۵۹: | ||
* سوم آنکه از مذاق فقاهت و فهم عرف به دور نیفتاده است، در حالیکه کتاب «عوائد» نراقی با دقتهای [[فلسفه|فلسفی]]، قواعد فقهی را از دلالت انداخته است؛ حال آنکه -چنانکه [[امام خمینی]] میفرماید-، فقه و اصول را نباید با دقتهای فلسفی بررسی کرد، بلکه فهم عرفی را باید در آن ملاک قرار داد. | * سوم آنکه از مذاق فقاهت و فهم عرف به دور نیفتاده است، در حالیکه کتاب «عوائد» نراقی با دقتهای [[فلسفه|فلسفی]]، قواعد فقهی را از دلالت انداخته است؛ حال آنکه -چنانکه [[امام خمینی]] میفرماید-، فقه و اصول را نباید با دقتهای فلسفی بررسی کرد، بلکه فهم عرفی را باید در آن ملاک قرار داد. | ||
* ویژگی دیگر این کتاب این است که برای هر فرضی یک مثال فقهی میزند تا تطبیق و فهم آن برای خواننده به روشنی انجام شود. | * ویژگی دیگر این کتاب این است که برای هر فرضی یک مثال فقهی میزند تا تطبیق و فهم آن برای خواننده به روشنی انجام شود. | ||
| + | *توجه به زمان تألیف کتاب، که در سال ۱۲۴۶ ق. خاتمه یافته است، اهمیت آن را در مواجهه با گرایش [[اخباریان|اخباری]] و تثبیت مبانی [[اجتهاد]] نشان میدهد. | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| سطر ۶۰: | سطر ۶۵: | ||
*[[نرم افزار جامع فقه اهلبیت (علیهم السلام) ۲|نرم افزار جامع فقه اهل البيت]]، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. | *[[نرم افزار جامع فقه اهلبیت (علیهم السلام) ۲|نرم افزار جامع فقه اهل البيت]]، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. | ||
*[http://nbo.ir/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%86%D8%A7%D9%88%DB%8C%D9%86__a-14669.aspx "العناوین"، پایگاه فرهیختگان تمدن شیعی]. | *[http://nbo.ir/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%86%D8%A7%D9%88%DB%8C%D9%86__a-14669.aspx "العناوین"، پایگاه فرهیختگان تمدن شیعی]. | ||
| + | *"میرعبدالفتاح بن علی حسینیمراغی"، دانشنامه جهان اسلام، شماره ۶۲۵۶. | ||
*کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری. | *کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری. | ||
| − | [[رده:منابع فقهی]][[رده:منابع فقه استدلالی]][[رده:منابع فقه شیعه]][[رده:منابع اصول فقه]] | + | [[رده:منابع فقهی]][[رده:منابع فقه استدلالی]][[رده:منابع فقه شیعه]][[رده:منابع اصول فقه]][[رده:کتابهای فقهی]][[رده:کتابهای اصول فقه]] |
نسخهٔ کنونی تا ۲ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۱:۳۶
 | |
| نویسنده | عبد الفتاح حسینی مراغی |
| موضوع | فقه و اصول شیعه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۲ |
|
| |
کتاب «عناوین الفقهیه» یا «العناوین» تألیف سید عبدالفتاح حسینى مراغى (م، ۱۲۵۰ ق)، مشتمل بر قواعد فقهی و اصولی کلى است. بیشتر مباحث این کتاب، تقریرات دروس فقهی استاد مؤلف، شیخ علی کاشف الغطاء است. کتاب «العناوین»، از منابع مهم در تحقیقات فقهی و اصولی محققان این فن میباشد.
مؤلف
سید عبدالفتاح بن على حسینى مراغى (م، ۱۲۵۰ ه.ق) فقیه اصولی و از مراجع تقلید شیعه در قرن سیزدهم هجری و از شاگردان شیخ علی کاشف الغطاء (فرزند شیخ جعفر کاشف الغطاء) است.
وی پس از تکمیل مقدمات و سطوح در مراغه، جهت ادامه تحصیل به عراق عزیمت کرد و در حوزه نجف اشرف مسکن گزید و به تحصیل و تدریس و تألیف در آن حوزه اشتغال یافت.
برخی از تألیفات او عبارتند از: عناوین الفقهیه (العناوین)، اخبار امامة الباقر علیهالسلام، الحياض المترعة، رسالة فی الموثقین، شرح الشرایع، شرح اللمعه الدمشقیه، كتاب البيع.
معرفى کتاب
کتاب «عناوین الفقهیه» یا «العناوین» که در تاریخ ۲۸ رمضان ۱۲۴۶ ق. نوشته شده، مشتمل بر قواعد فقهی و اصولی کلى است. البته مؤلف در مقدمه کتاب، آن را «عناوين الأصول» نامیده است: «فهذه "عناوين الأصول" المتلقاة التي أمرنا أن نفرّع عليها، و قوانين الفصول التي ينبغي أن يستند إليها...».
بیشتر مباحث این کتاب، تقریرات دروس فقهی استاد مؤلف، شیخ علی کاشف الغطاء است و در برخی موارد نیز از تحقیقات برادرش شیخ موسی کاشف الغطاء بهره برده است. برخی بر آناند که این کتاب تماما تقریرات درسهای استادان اوست، ولی باتوجه به تعابیر وی، این دیدگاه را نمیتوان پذیرفت.
کتاب «العناوین» از آثار ارزنده فقهی در عصر قاجار است، که مورد توجه استادان فن در علم فقه و اصول قرار گرفته و از منابع مهم در تحقیقات فقهی و اصولی گردد. شیخ انصاری به آرای حسینی مراغی در «العناوین» توجه داشته است. میرزا محمد بن سلیمان تنکابنی (م، ۱۳۰۲ق) -صاحب کتاب «قصص العلماء»- نیز، این کتاب را از دیگر آثار راجع به قواعد فقه، برتر شمرده و بر آن حاشیهای نوشته است.
محتوای کتاب
کتاب «العناوین»، مشتمل بر ۹۴ عنوان از قواعد فقهی کلى است. این قواعد در فهرستی، که احتمالاً خود او تنظیم کرده است، به هفت دسته کلی تقسیم شدهاند: قواعد مشترک در همه ابواب فقه (عنوان یکم تا یازدهم)، قواعد ویژه عبادات (عنوان دوازدهم تا بیست و ششم)، قواعد معاملات (عنوان بیست و هفتم تا چهل و ششم)، قواعد مُبطِلات عقود (عنوان چهل و هفتم تا پنجاه و ششم)، قواعد اسباب و مُسقِطات ضَمان (عنوان پنجاه و هفتم تا هفتاد و دوم)، قواعد ویژه اقسام ولایت و سیاسات شرعیه (عنوان هفتاد و سوم تا هشتادودوم)، و قواعد ویژه شرایط عام تکلیف ، مانند بلوغ و عقل و رشد و اسلام (عنوان هشتاد و سوم تا نود و چهارم).
بعضى از قواعد مورد بحث در این کتاب به این قرار است:
- جلد اول: قاعدة اصالة الاشتراک، قاعدة اصالة تأخیر الحادث، قاعدة الفراغ، قاعدة الاحکام تابعة الاسماء، قاعدة اصالة عدم تداخل الاسباب، قاعدة أن علل الشرع معرفات، قاعدة العسر والحرج، قاعدة النفى الضرر والضرار، قاعدة القرعة، قاعدة اصالة التعبدیة فى المأموربه، قاعدة کل عبادة مشروط بالنیة، قاعدة التسامح، قاعدة بطلان العبادة بکل زیادة و نقیصة و... .
- جلد دوم: اصالة الصحة فى العقود، اصالة الصحة فى الایقاعات، اصالة اللزوم فى العقود والایقاعات، العقود تابعة للقصود، العقد ینحل الى عقود متعددة، اشارة الأخرس بیان، یشترط الترتیب والتطابق فى الایجاب والقبول، قاعدة کل عقد او ایقاع یحتاج الى اللفظ والخطاب، تقابل الاوصاف والاعواض، قاعدة جواز الصلح و... .
مؤلف در ابتدای هر عنوان فقهی، پس از طرح مسأله، اقوال برخی استادان و معاصران خود بهویژه ملا احمد نراقی و وجوه محتمل در آن را مطرح کرده و به تفصیل مورد بررسی قرار میدهد و در نهایت نظر خود را بیان میکند. وی در این کتاب، با بیانی رسا و دقیق و علمی و با اجتناب از آمیختن مسائل اصولی با فلسفه و تأکید برکاربرد مثالها و مصادیق واقعی و مورد ابتلا، کوشیده است به تحلیل قواعد فقهی رایج در فقه شیعه در ابواب گوناگون بپردازد.
ویژگیهای کتاب
کتاب «العناوین» بر دیگر آثاری که در این زمینه نوشته شده است -علاوه بر روانی و سادهنویسی آن- چند مزیت دارد:
- اول آنکه شیخ علی کاشف الغطاء -که سید عبدالفتاح مراغى دروس فقهی او را در این کتاب تقریر نموده-، قاعده فقهی را با دلیل به اثبات رسانده است.
- دوم آنکه تفریع فروع این کتاب زیاد است و این ویژگی در کتاب فقهی «عوائد الایام» ملا احمد نراقی کمتر یافت میشود؛ مراد از تفریع فروع، آن است که برای یک مسئله احتمالهای زیادی فرض شود؛ به گونهای که هر کس در هر صورتی بتواند پاسخ مسئله خود را بیابد.
- سوم آنکه از مذاق فقاهت و فهم عرف به دور نیفتاده است، در حالیکه کتاب «عوائد» نراقی با دقتهای فلسفی، قواعد فقهی را از دلالت انداخته است؛ حال آنکه -چنانکه امام خمینی میفرماید-، فقه و اصول را نباید با دقتهای فلسفی بررسی کرد، بلکه فهم عرفی را باید در آن ملاک قرار داد.
- ویژگی دیگر این کتاب این است که برای هر فرضی یک مثال فقهی میزند تا تطبیق و فهم آن برای خواننده به روشنی انجام شود.
- توجه به زمان تألیف کتاب، که در سال ۱۲۴۶ ق. خاتمه یافته است، اهمیت آن را در مواجهه با گرایش اخباری و تثبیت مبانی اجتهاد نشان میدهد.
منابع
- نرم افزار جامع فقه اهل البيت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- "العناوین"، پایگاه فرهیختگان تمدن شیعی.
- "میرعبدالفتاح بن علی حسینیمراغی"، دانشنامه جهان اسلام، شماره ۶۲۵۶.
- کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، محمدرضا ضمیری.
