ملا علی تهرانی

حاج ملا علی تهرانی (۱۲۹۷-۱۲۲۶ ق)، از فقهای بزرگ شیعه در قرن ۱۳ قمری و از شاگردان محمدحسن نجفی و شریف العلماء مازندرانی بود. آثار علمی ملا علی تهرانی، بیشتر در زمینه فقه و حدیث است. میرزا حسین خلیلی تهرانی (۱۳۲۶-۱۲۳۰ ق)، برادر کوچکتر اوست.

نام کامل	ملا علی تهرانی
زادروز	۱۲۲۶ قمری
زادگاه	نجف
وفات	۱۲۹۷ قمری
مدفن	نجف
اساتید	شیخ محمدحسن نجفی، شریف العلماء مازندرانی، محمدحسین حائری اصفهانی، سعیدالعلماء مازندرانی،...
شاگردان	ملا محمدباقر تستری، شیخ علی بن حسین خاقانی، عبدالحسین حرزالدین،...
آثار	خزائن الاحکام، غصون الاَیْکَة الغرویة فی الاصول الفقهیة، الفوائد الرجالیة، سُبُل الهدایة فی علم الدرایة، حاشیه بر منتهی المقال،...

ولادت و خاندان

ملا علی تهرانی در سال ۱۲۲۶ قمری در نجف به دنیا آمد. پدرش، حاج میرزا خلیل (متوفی ۱۲۸۰)، بزرگ خاندان خلیلی و از مشهورترین پزشکان روزگار خود و از شاگردان شیخ جعفر کاشف الغطاء بود.

میرزا حسین خلیلی تهرانی (۱۳۲۶-۱۲۳۰ ق)، از مراجع و فقهای مشهور دوره مشروطه، برادر کوچکتر ملا علی تهرانی است.

تحصیل و اساتید

حاج ملاعلی تهرانی علم اصول را نزد محمدحسین حائری اصفهانی (صاحب فصول)، شریف العلماء مازندرانی، میرزا جعفر تویسرکانی و سعیدالعلماء مازندرانی، علم رجال را نزد محمدجعفر استرآبادی، و ریاضیات را نزد شیخ اسماعیل بروجردی، ابوتراب همدانی و محمدتقی خراسانی فراگرفت.

وی همچنین در فقه از محضر صاحب فصول، شیخ علی کاشف الغطاء و محمدحسن نجفی (صاحب جواهر) بهره برد. و حکمت را نزد ملا اسماعیل اردکانی، ملاکریم کرمانی و ملاعبدالعظیم تهرانی آموخت.

ملاعلی تهرانی از علمای بزرگی چون صاحب جواهر، ملا احمد نراقی، اجازه روایت داشت.

تدریس و شاگردان

شاگردان متعددی در محضر ملاعلی تهرانی تربیت شدند، از جمله: ملا محمدباقر تُستری، شیخ علی بن حسین خاقانی و عبدالحسین حرزالدین.

علاوه بر این، برادرش میرزا حسین تهرانی، شیخ محمدحسن مامقانی، سید حسن صدر و میرزا حسین نوری (صاحب مستدرک) از او اجازه روایت داشتند.

آثار و تألیفات

آثار مهم ملا علی تهرانی، که بیشتر در فقه و حدیث است، عبارت‌اند از:

1. خزائن الاحکام، که شرح «تلخیص المرام» علامه حلّی است،
2. تلخیص و ترجمه «هدایة الناسکین من الحجاج و المعتمرین» تألیف محمدحسن نجفی،
3. غصون الاَیْکَة الغرویة فی الاصول الفقهیة،
4. شرح مبحث وصیت «شرایع الاسلام» محقق حلّی،
5. رساله عملیه با عنوان «النَبْذَة من الاحکام الشرعیة»، از باب طهارت تا آخر نماز جماعت،
6. الفوائد الرجالیة، که درباره علم حدیث و رجال است و محمدباقر تستری بر آن حاشیه نوشته است،
7. سُبُل الهدایة فی علم الدرایة،
8. حساب العقود، در شرح «حدیث ایمان حضرت ابوطالب»،
9. شرح و حاشیه بر «التعلیقة البهبهانیة» اثر وحید بهبهانی (متوفی ۱۲۰۶)،
10. حاشیه بر «منتهی المقال» ابوعلی حائری (متوفی ۱۲۱۶) در علم رجال.

ویژگیهای علمی و اخلاقی

مقام علمی ملاعلی تهرانی را ستوده‌اند تا جایی که برخی، پس از وفات شیخ انصاری، او را اعلم می‌دانستند. مؤلف مستدرک الوسائل او را «فخر شیعه» و «ذخیره شریعت» خوانده و آقا بزرگ طهرانی او را شیخ المشایخِ اجازه متأخران نامیده است.

تهرانی با علوم غریبه نیز آشنا بود، به تاریخ و اخبار پیشینیان احاطه داشت، حافظ قرآن و بسیاری از دعاها بود و تورات و انجیل را از حفظ می‌خواند و به زبان عبری نیز آشنا بود.

ملاعلی تهرانی دارای مجالس وعظ و اندرز بود و هفته‌ای دو روز در صحن امیرالمؤمنین علیه‌السلام به منبر می‌رفت و در باب مواعظ اخلاقی و فضائل اهل بیت علیهم‌السلام سخن می‌گفت. همچنین، درباره تقید وی به زیارت امام حسین علیه‌السلام و کرامات او مطالبی آمده است.

وی عمری طولانی یافت؛ دانشمندی زاهد، قانع و پرهیزکار بود. هیچ گاه فکر لباسی گران قیمت و غذای بسیار لذیذ به سر نپرورید. به نانی جوین با قدری خرما و لباس کرباسی متجاوز از صد سال زندگی نمود و با زندگی ماشینی سر و کاری نداشت. علامه نوری در سنواتی که عتبات بود از محضر او بهره مند می گردید و در مورد استاد فضائل و کراماتی بر شمرده که دال بر مقامات عالیه و تزکیه نفس این استاد بوده است.

وفات

مرحوم حاج ملا علی تهرانی در ماه صفر ۱۲۹۷ در نجف وفات یافت و همانجا به خاک سپرده شد. در سوگ او مجالس متعددی برگزار و در رثایش اشعار بسیاری سروده شد.

منابع

• دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حاج ملاعلی تهرانی».
• سایت شعائر.