مقبرة الشهداء جنگ احد: تفاوت بین نسخهها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| (۳۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۴: | سطر ۴: | ||
|شهر=مدینه | |شهر=مدینه | ||
|نقشه=[[پرونده:Ohudmap.JPG|300px]] | |نقشه=[[پرونده:Ohudmap.JPG|300px]] | ||
| − | |طول=39°36' | + | |طول=39°36'42.2" |
| − | |عرض= | + | |عرض=24°30'13.9" |
|گوگل مپ=https://goo.gl/maps/Uouo2rbQ5SRpLXr68 | |گوگل مپ=https://goo.gl/maps/Uouo2rbQ5SRpLXr68 | ||
}} | }} | ||
| + | پس از [[غزوه احد]] مسلمانان به دفن شهدای این غزوه پرداختند و به یاد آنان، مقبرهای در دامنه [[کوه احد]] ایجاد شد که همیشه مورد احترام مسلمانان بوده است. [[حضرت حمزه سيد الشهداء علیه السلام|حمزه]] و دو تن از دیگر شهدا در یک قسمت و دیگر شهیدان در فاصله ۲۵ متری آنها مدفون شدهاند. | ||
| − | + | ==تاریخچه مقبرة الشهداء احد== | |
| − | + | قبر شریف و حرم مطهّر [[حمزه بن عبدالمطلب|حضرت حمزه]] و شهدای [[غزوه احد|اُحد]]، از قرن دوم هجری دارای قبه و بارگاه بوده تا اینکه در سال ۱۳۴۴ هـ.ق به وسیله [[وهابیت|وهابیان]] نادان تخریب گردید! | |
| − | + | سمهودی از عبدالعزیز (قدیمی ترین مدینه شناس در قرن دوّم) نقل می کند: «إنّه کان علی قبر حمزة قدیما مسجد... وذلک فی المأة الثانیة»؛<ref>سمهودی، وفاء الوفا، ج۳، ص۹۲۲</ref> | |
| − | + | ابن جبیر جهانگرد معروف (متوفای ۶۱۴) که در سال ۵۷۹ به [[زیارت]] حرمین شریفین مشرّف شده، می گوید: «وعلی قبره رضی الله عنه مسجد مبنی والقبر بِرحبته جوفی المسجد».<ref>ابن جبیر، رحله، ص۴۴</ref> «مسجدی بر روی قبر حمزه رضی الله عنه ساخته شده است و قبر در فضای داخلی مسجد قرار گرفته است.» | |
| − | + | ابن نجار، مدینه شناس قرن هفتم (متوفای ۶۴۳)، که تقریبا ۶۴ سال پس از دیدار ابن جبیر از حرم [[حمزه بن عبدالمطلب|حضرت حمزه]] کتاب خود را نگاشته است، می نویسد: در سال ۵۹۹، زمرّد مادر [[ناصر (خلیفه عباسی)|الناصر لدین اللّه]] چهارمین خلیفه [[عباسیان|عباسی]] <ref>الناصر لدین اللّه عباسی حرم حضرات ائمه بقیع علیهم السلام و عباس عموی پیامبر را تعمیر کرد. سیوطی، تاریخ الخلفاء.</ref> برای حمزه حرم بزرگی بنا نهاد و [[ضریح|ضریحی]] منقش از چوب ساج بر قبر او نصب کرد و اطراف حرم را دیوار کشید و بر این حرم دری از آهن گذاشت که این در، روزهای پنج شنبه به روی زائران باز است. <ref>ابن نجار، اخبار مدینة الرسول، ص۵۸</ref> | |
| + | سمهودی (متوفای ۹۱۱) حرم [[حمزه بن عبدالمطلب|حضرت حمزه]] سلام الله را به همان شکلی که ابن نجار در سه قرن قبل از وی توصیف کرده است مشاهده نموده، می گوید: «وعلیه قبّة عالیة حسنة مُتْقَنَةٌ وبابُه مُصفّح کلّه بالحدید بَنَتْهُ اُمّ الْخلیفة الناصر لدین اللّه کما قاله ابن النجار وذلک فی سنة تسعین وخمسمائة، قال: وجعلت علی القبر ملبنا من ساج وحوله حصباء وباب المشهد من حدید یُفتح کلّ یومِ خمیسٍ...».<ref>سمهودی، وفاء الوفا، ج۳، ص۹۲۱</ref> | ||
| + | |||
| + | مرحوم سید اسماعیل مرندی که در سال ۱۲۵۵ ق. و سه قرن و نیم پس از سمهودی به مدینه و به زیارت قبر حضرت حمزه مشرّف شده است، می گوید: «قبر حضرت حمزه، عمّ [[رسول خدا]] صلی الله علیه وآله در آنجا ([[کوه احد|احد]]) است. قبّه و صحن دارد. یک صندوق چوبی دارد. بالای قبر مطهّر پرده انداخته اند...».<ref>توصیف مدینه، به نقل از فصلنامه «میقات حجّ»، ش۵، ص۱۱۹</ref> | ||
| + | |||
| + | رفعت مصری،<ref>ابراهیم رفعت پاشا چهار سال و آخرین بار در سال ۱۳۲۵ به عنوان امیر الحاج از سوی پادشاه مصر در مراسم حج شرکت نموده و از این سفرها خاطرات و مشاهدات خود را جمع آوری و در دو جلد به نام «مرآت الحرمین» منتشر ساخته است.</ref> که نوزده سال پیش از تخریب حرم حضرت حمزه، درباره حرم و ضریح حضرت حمزه می گوید: این مسجد (حرم) دارای بنایی محکم و در عین حال ساده و خالی از تزیینات و دارای گنبدی است که در بالای ضریح حمزه قرار گرفته است و بر این ضریح پرده ای ملیله دوزی کشیده شده است، پارچه این پرده از جنس پرده در [[کعبه]] است که در [[مصر]] بافته می شود و در یک طرف آن نوشته شده است: «بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلَی شَاکِلَتِهِ فَرَبُّکُمْ أَعْلَمُ بِمَنْ هُوَ أَهْدَی سَبِیلاً» (آیه ۸۴ [[سوره اسراء]]) و در طرف دیگرش نوشته شده است: «بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَی وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَکَفَی بِاللّه ِ شَهِیدا».(آیه ۳۳ [[سوره توبه]]) | ||
| + | |||
| + | ریچارد بورتون، جهانگرد انگلیسی که در سال ۱۸۵۳ میلادی تقریبا ۱۵۰ سال پیش، از احد دیدار کرده است، می نویسد: اینک در جایگاهی که حمزه به شهادت رسیده، قبّه و گنبد محکمی بنا گردیده است. <ref>موسوعة العتبات المقدّسه، ج۳، ص۲۸۸</ref> | ||
| + | |||
| + | ==زیارت قبور شهدای احد== | ||
| + | علاقه و عُلقه مسلمانان با [[کوه احد]]، آن اندازه بود که [[رسول خدا]] صلی الله علیه وآله فرمود: اُحُد، کوهی است که ما را دوست دارد و ما نیز آن را دوست داریم.<ref>صحیح بخاری، حدیث ۱۴۱۱، ۲۷۳۶ و ۳۱۸۷؛ صحیح مسلم، حدیث ۱۳۹۲، باب «اُحد جبل یحبّنا ونُحبّه»؛ ابن شبه تاریخ المدینه، ج۱، ص۸۱</ref> | ||
| + | از این رو مورّخان نقل کرده اند که: «[[پیامبر خدا]] صلی الله علیه وآله هر سال به زیارت قبور شهدا می رفتند و خطاب به آنان می گفتند: «السَّلامُ عَلَیْکُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدّار» <ref>سمهودی، وفاء الوفا، ج۳، ص۹۳۲؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۴۰؛ ابن کثیر، تاریخ، ج۴، ص۴۵</ref> | ||
| + | |||
| + | همچنین [[حضرت زهرا]] سلام الله علیها بنا به قول [[امام صادق]] علیه السلام، روزهای دوشنبه و پنج شنبه به زیارت شهدای احد می رفتند.<ref>کلینی، کافی، ج۴، ص۵۶۱؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۱۱۴؛ شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج۲، ص۸۷۹؛ سمهودی، وفاء الوفا، ج۳، ص۹۳۲</ref> | ||
| + | |||
| + | در روایتی [[امام صادق]] علیه السلام نیز دستور به ترک نکردن زیارت شهدای احد داشتند.<ref>کلینی، کافی، ج۴، ص۵۶۱</ref> | ||
| + | |||
| + | ==تبرک جستن به خاک شهدای احد== | ||
| + | [[حضرت فاطمه]] سلام الله علیها پيش از [[تسبیح تربت|تسبيح گِلى]]، تسبيحى داشت از نخ پشمين كه به آن گره هاى متعدد زده بود و آن را مىگرداند و [[تسبيح]] و [[تکبیر]] مىگفت، تا آن كه حضرت حمزه در [[جنگ احد]] به شهادت رسيد. آنگاه از تربت او تسبيحى ساخت. <ref>بحارالانوار، ج ۸۲، ص ۳۳۳.</ref> | ||
| + | |||
| + | گفتار سمهودی، مدینه شناس معروف نشانگر آن است که مسلمانان از گذشته های دور به عنوان [[تبرک|تبرّک]] و استشفا، خاک اطراف قبر [[حمزه بن عبدالمطلب|حضرت حمزه]] را به اوطان خویش برده و به صورت هدیه [[مدینه|مدینه منوره]]، در میان اقوام و دوستان خود توزیع می کردند. | ||
| + | وی می گوید: [[بدرالدین محمد زرکشی|بدرالدین زرکشی]] (متوفای ۷۹۴) حمل تربت حمزه را از خاک سایر نقاط مدینه مستثنی دانسته و به دلیل اینکه مسلمانان در طول قرن های متمادی این تربت را برای استشفا و مداوای سردرد به شهر و دیار خود حمل می کردند، تجویز نموده است.<ref>سمهودی، وفاء الوفا، ج۱، صص۱۱۷-۱۱۶</ref> | ||
| + | و همچنین او از احمد بن یکوت نقل می کند درباره حمل خاک قبور شهدا از وی سؤال نمودند، و او چنین پاسخ داد: «اشکال ندارد؛ زیرا از گذشته های دور حمل خاک قبر حمزه در میان مسلمانان مرسوم بوده است». <ref>همان</ref> و باز او از ابن فرحون نقل می کند که در دوران ما هم مانند گذشته رسم بر این است که مسلمانان از خاک موجود در نزدیکی قبر حمزه به صورت تسبیح و گردن بند ساخته، به شهر و دیار خویش حمل می کنند. <ref>همان</ref> | ||
| + | |||
| + | دونالدسون جهانگرد غربی که چند سال قبل از تخریب آثار مدینه از این شهر دیدار کرده، ضمن گزارش از [[کوه احد|اُحد]] و حرم حضرت حمزه می نویسد: «در پیرامون قبور شهدا، خاک سرخ رنگی وجود دارد که به حمزه علیه السلام نسبت داده می شود و مردم با آن [[تبرک]] می جویند.» <ref>موسوعة العتبات المقدّسه، ج۳، ص۲۱۹</ref> | ||
| + | |||
| + | ==سالم بودن اجساد شهدای احد== | ||
| + | در سال ۴۹ هجری و پس از گذشت ۴۶ سال از [[جنگ احد]]، از طرف [[معاویه بن ابی سفیان|معاویة بن ابیسفیان]] - خلیفه وقت - دستور صادر شد که در [[کوه احد|اُحد]] قناتی حفر کنند. | ||
| + | با آماده شدن قنات، منادی در [[مدینه]] اعلان کرد: افرادی که در اُحد [[شهید]] دارند برای در امان ماندن اجساد و قبور آنان از نفوذ و جریان آب، این قبور را [[نبش قبر|نبش]] کنند و اجساد شهدا را به محلّ دیگر انتقال دهند. | ||
| + | قبر [[حضرت حمزه علیه السلام|حضرت حمزه]]، عمرو بن جموح و عبداللّه -پدر [[جابر بن عبدالله انصاری]]- شکافته شد. کارگزاران معاویه با تعجّب مشاهده کردند که این اجساد تر و تازه مانده اند؛ به گونه ای که گویی دیروز دفن گردیده اند. حتّی لباسها و قطیفه ها و علفهایی که آنان را پوشش می داد با همان وضع باقی است و کوچکترین تغییری در آنها رخ نداده است؛ به طوری که وقتی بیل کارگر به پای حضرت حمزه سلام الله خورد، خون جاری گردید.<ref>ابن شبّه، تاریخ المدینه، ج۱، ص۱۳۳؛ طبری، تاریخ، ج۲، ص۳۱۹؛ دیاربکری، تاریخ الخمیس، ج۱، ص۴۴۳؛ ابن نجار، اخبار مدینة الرسول، ص۵۷؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، صص۱۴، ۲۶۴؛ ابن اثیر، اُسدالغابه، ج۲، ص۵۵؛ سمهودی، وفاء الوفا، ج۳، ص۹۳۸؛ ابن کثیر، تاریخ، ج۴، ص۴۳</ref> | ||
| + | ==پانویس== | ||
| + | {{پانویس}} | ||
| + | ==منابع== | ||
*آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان. | *آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان. | ||
| − | + | *حرم حضرت حمزه در بستر تاریخ، محمدصادق نجمی، میقات حج، ۱۳۷۹، شماره ۳۳. | |
==آرشیو عکس و تصویر== | ==آرشیو عکس و تصویر== | ||
| − | |||
<gallery mode="packed" heights="170"> | <gallery mode="packed" heights="170"> | ||
| − | پرونده:احد0.jpg|مقبره حضرت حمزه | + | پرونده:احد0.jpg|مقبره حضرت حمزه و شهدای احد قبل از تخریب |
| − | پرونده: | + | پرونده:احد10.jpg|ضریح حضرت حمزه قبل از تخریب در سال ۱۲۷۲ شمسی |
| + | پرونده:احد1.jpg|تصویر هوایی از منطقه احد و فاصله آن تا مسجدالنبی | ||
| + | پرونده:احد.jpg|قبور شهیدان حضرت حمزه، عمرو بن جموح و عبداللّه پدر جابر انصاری بعد از تخریب | ||
پرونده:Ohod.jpg|موقعیت کوه احد و مقبره شهدای احد | پرونده:Ohod.jpg|موقعیت کوه احد و مقبره شهدای احد | ||
| + | پرونده:احد3.jpg|تصویر هوایی از مزار حضرت حمزه و شهدای احد | ||
| + | پرونده:احد5.jpg|تصویر شبانه مسجد سیدالشهدا در کنار مزار حضرت حمزه و شهدای احد | ||
| + | پرونده:احد6.jpg|شبستان مسجد سیدالشهدا در کنار مزار حضرت حمزه و شهدای احد | ||
| + | پرونده:احد7.jpg|محراب مسجد سیدالشهدا در کنار مزار حضرت حمزه و شهدای احد | ||
| + | پرونده:احد9.jpg|موقعیت مکانی سپاه اسلام و سپاه کفر در جنگ احد (۱. مکان استقرار سپاه اسلام - ۲. مکان استقرار تیراندازان - ۳. مکان استقرار سپاه ابوسفیان - ۴. محل جنگ تن به تن (نقطه آغازین جنگ) - ۵. محل درگیری دو سپاه - ۶. محل هجوم سواران کفار به فرماندهی خالد بن ولید - ۷. محل شهادت حضرت حمزه - ۸. قبر شهیدان حضرت حمزه، عمرو بن جموح و عبداللّه پدر جابر انصاری) | ||
</gallery> | </gallery> | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۶ مارس ۲۰۲۵، ساعت ۱۷:۰۶
| |
|
کشور |
عربستان |
|
شهر |
مدینه |
| |
| |
| مشاهده در نقشه | |
پس از غزوه احد مسلمانان به دفن شهدای این غزوه پرداختند و به یاد آنان، مقبرهای در دامنه کوه احد ایجاد شد که همیشه مورد احترام مسلمانان بوده است. حمزه و دو تن از دیگر شهدا در یک قسمت و دیگر شهیدان در فاصله ۲۵ متری آنها مدفون شدهاند.
محتویات
تاریخچه مقبرة الشهداء احد
قبر شریف و حرم مطهّر حضرت حمزه و شهدای اُحد، از قرن دوم هجری دارای قبه و بارگاه بوده تا اینکه در سال ۱۳۴۴ هـ.ق به وسیله وهابیان نادان تخریب گردید! سمهودی از عبدالعزیز (قدیمی ترین مدینه شناس در قرن دوّم) نقل می کند: «إنّه کان علی قبر حمزة قدیما مسجد... وذلک فی المأة الثانیة»؛[۱]
ابن جبیر جهانگرد معروف (متوفای ۶۱۴) که در سال ۵۷۹ به زیارت حرمین شریفین مشرّف شده، می گوید: «وعلی قبره رضی الله عنه مسجد مبنی والقبر بِرحبته جوفی المسجد».[۲] «مسجدی بر روی قبر حمزه رضی الله عنه ساخته شده است و قبر در فضای داخلی مسجد قرار گرفته است.»
ابن نجار، مدینه شناس قرن هفتم (متوفای ۶۴۳)، که تقریبا ۶۴ سال پس از دیدار ابن جبیر از حرم حضرت حمزه کتاب خود را نگاشته است، می نویسد: در سال ۵۹۹، زمرّد مادر الناصر لدین اللّه چهارمین خلیفه عباسی [۳] برای حمزه حرم بزرگی بنا نهاد و ضریحی منقش از چوب ساج بر قبر او نصب کرد و اطراف حرم را دیوار کشید و بر این حرم دری از آهن گذاشت که این در، روزهای پنج شنبه به روی زائران باز است. [۴]
سمهودی (متوفای ۹۱۱) حرم حضرت حمزه سلام الله را به همان شکلی که ابن نجار در سه قرن قبل از وی توصیف کرده است مشاهده نموده، می گوید: «وعلیه قبّة عالیة حسنة مُتْقَنَةٌ وبابُه مُصفّح کلّه بالحدید بَنَتْهُ اُمّ الْخلیفة الناصر لدین اللّه کما قاله ابن النجار وذلک فی سنة تسعین وخمسمائة، قال: وجعلت علی القبر ملبنا من ساج وحوله حصباء وباب المشهد من حدید یُفتح کلّ یومِ خمیسٍ...».[۵]
مرحوم سید اسماعیل مرندی که در سال ۱۲۵۵ ق. و سه قرن و نیم پس از سمهودی به مدینه و به زیارت قبر حضرت حمزه مشرّف شده است، می گوید: «قبر حضرت حمزه، عمّ رسول خدا صلی الله علیه وآله در آنجا (احد) است. قبّه و صحن دارد. یک صندوق چوبی دارد. بالای قبر مطهّر پرده انداخته اند...».[۶]
رفعت مصری،[۷] که نوزده سال پیش از تخریب حرم حضرت حمزه، درباره حرم و ضریح حضرت حمزه می گوید: این مسجد (حرم) دارای بنایی محکم و در عین حال ساده و خالی از تزیینات و دارای گنبدی است که در بالای ضریح حمزه قرار گرفته است و بر این ضریح پرده ای ملیله دوزی کشیده شده است، پارچه این پرده از جنس پرده در کعبه است که در مصر بافته می شود و در یک طرف آن نوشته شده است: «بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، قُلْ کُلٌّ یَعْمَلُ عَلَی شَاکِلَتِهِ فَرَبُّکُمْ أَعْلَمُ بِمَنْ هُوَ أَهْدَی سَبِیلاً» (آیه ۸۴ سوره اسراء) و در طرف دیگرش نوشته شده است: «بِسْمِ اللّه الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ، هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَی وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَکَفَی بِاللّه ِ شَهِیدا».(آیه ۳۳ سوره توبه)
ریچارد بورتون، جهانگرد انگلیسی که در سال ۱۸۵۳ میلادی تقریبا ۱۵۰ سال پیش، از احد دیدار کرده است، می نویسد: اینک در جایگاهی که حمزه به شهادت رسیده، قبّه و گنبد محکمی بنا گردیده است. [۸]
زیارت قبور شهدای احد
علاقه و عُلقه مسلمانان با کوه احد، آن اندازه بود که رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: اُحُد، کوهی است که ما را دوست دارد و ما نیز آن را دوست داریم.[۹] از این رو مورّخان نقل کرده اند که: «پیامبر خدا صلی الله علیه وآله هر سال به زیارت قبور شهدا می رفتند و خطاب به آنان می گفتند: «السَّلامُ عَلَیْکُمْ بِما صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَی الدّار» [۱۰]
همچنین حضرت زهرا سلام الله علیها بنا به قول امام صادق علیه السلام، روزهای دوشنبه و پنج شنبه به زیارت شهدای احد می رفتند.[۱۱]
در روایتی امام صادق علیه السلام نیز دستور به ترک نکردن زیارت شهدای احد داشتند.[۱۲]
تبرک جستن به خاک شهدای احد
حضرت فاطمه سلام الله علیها پيش از تسبيح گِلى، تسبيحى داشت از نخ پشمين كه به آن گره هاى متعدد زده بود و آن را مىگرداند و تسبيح و تکبیر مىگفت، تا آن كه حضرت حمزه در جنگ احد به شهادت رسيد. آنگاه از تربت او تسبيحى ساخت. [۱۳]
گفتار سمهودی، مدینه شناس معروف نشانگر آن است که مسلمانان از گذشته های دور به عنوان تبرّک و استشفا، خاک اطراف قبر حضرت حمزه را به اوطان خویش برده و به صورت هدیه مدینه منوره، در میان اقوام و دوستان خود توزیع می کردند. وی می گوید: بدرالدین زرکشی (متوفای ۷۹۴) حمل تربت حمزه را از خاک سایر نقاط مدینه مستثنی دانسته و به دلیل اینکه مسلمانان در طول قرن های متمادی این تربت را برای استشفا و مداوای سردرد به شهر و دیار خود حمل می کردند، تجویز نموده است.[۱۴] و همچنین او از احمد بن یکوت نقل می کند درباره حمل خاک قبور شهدا از وی سؤال نمودند، و او چنین پاسخ داد: «اشکال ندارد؛ زیرا از گذشته های دور حمل خاک قبر حمزه در میان مسلمانان مرسوم بوده است». [۱۵] و باز او از ابن فرحون نقل می کند که در دوران ما هم مانند گذشته رسم بر این است که مسلمانان از خاک موجود در نزدیکی قبر حمزه به صورت تسبیح و گردن بند ساخته، به شهر و دیار خویش حمل می کنند. [۱۶]
دونالدسون جهانگرد غربی که چند سال قبل از تخریب آثار مدینه از این شهر دیدار کرده، ضمن گزارش از اُحد و حرم حضرت حمزه می نویسد: «در پیرامون قبور شهدا، خاک سرخ رنگی وجود دارد که به حمزه علیه السلام نسبت داده می شود و مردم با آن تبرک می جویند.» [۱۷]
سالم بودن اجساد شهدای احد
در سال ۴۹ هجری و پس از گذشت ۴۶ سال از جنگ احد، از طرف معاویة بن ابیسفیان - خلیفه وقت - دستور صادر شد که در اُحد قناتی حفر کنند. با آماده شدن قنات، منادی در مدینه اعلان کرد: افرادی که در اُحد شهید دارند برای در امان ماندن اجساد و قبور آنان از نفوذ و جریان آب، این قبور را نبش کنند و اجساد شهدا را به محلّ دیگر انتقال دهند. قبر حضرت حمزه، عمرو بن جموح و عبداللّه -پدر جابر بن عبدالله انصاری- شکافته شد. کارگزاران معاویه با تعجّب مشاهده کردند که این اجساد تر و تازه مانده اند؛ به گونه ای که گویی دیروز دفن گردیده اند. حتّی لباسها و قطیفه ها و علفهایی که آنان را پوشش می داد با همان وضع باقی است و کوچکترین تغییری در آنها رخ نداده است؛ به طوری که وقتی بیل کارگر به پای حضرت حمزه سلام الله خورد، خون جاری گردید.[۱۸]
پانویس
- ↑ سمهودی، وفاء الوفا، ج۳، ص۹۲۲
- ↑ ابن جبیر، رحله، ص۴۴
- ↑ الناصر لدین اللّه عباسی حرم حضرات ائمه بقیع علیهم السلام و عباس عموی پیامبر را تعمیر کرد. سیوطی، تاریخ الخلفاء.
- ↑ ابن نجار، اخبار مدینة الرسول، ص۵۸
- ↑ سمهودی، وفاء الوفا، ج۳، ص۹۲۱
- ↑ توصیف مدینه، به نقل از فصلنامه «میقات حجّ»، ش۵، ص۱۱۹
- ↑ ابراهیم رفعت پاشا چهار سال و آخرین بار در سال ۱۳۲۵ به عنوان امیر الحاج از سوی پادشاه مصر در مراسم حج شرکت نموده و از این سفرها خاطرات و مشاهدات خود را جمع آوری و در دو جلد به نام «مرآت الحرمین» منتشر ساخته است.
- ↑ موسوعة العتبات المقدّسه، ج۳، ص۲۸۸
- ↑ صحیح بخاری، حدیث ۱۴۱۱، ۲۷۳۶ و ۳۱۸۷؛ صحیح مسلم، حدیث ۱۳۹۲، باب «اُحد جبل یحبّنا ونُحبّه»؛ ابن شبه تاریخ المدینه، ج۱، ص۸۱
- ↑ سمهودی، وفاء الوفا، ج۳، ص۹۳۲؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۴۰؛ ابن کثیر، تاریخ، ج۴، ص۴۵
- ↑ کلینی، کافی، ج۴، ص۵۶۱؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۱۱۴؛ شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج۲، ص۸۷۹؛ سمهودی، وفاء الوفا، ج۳، ص۹۳۲
- ↑ کلینی، کافی، ج۴، ص۵۶۱
- ↑ بحارالانوار، ج ۸۲، ص ۳۳۳.
- ↑ سمهودی، وفاء الوفا، ج۱، صص۱۱۷-۱۱۶
- ↑ همان
- ↑ همان
- ↑ موسوعة العتبات المقدّسه، ج۳، ص۲۱۹
- ↑ ابن شبّه، تاریخ المدینه، ج۱، ص۱۳۳؛ طبری، تاریخ، ج۲، ص۳۱۹؛ دیاربکری، تاریخ الخمیس، ج۱، ص۴۴۳؛ ابن نجار، اخبار مدینة الرسول، ص۵۷؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، صص۱۴، ۲۶۴؛ ابن اثیر، اُسدالغابه، ج۲، ص۵۵؛ سمهودی، وفاء الوفا، ج۳، ص۹۳۸؛ ابن کثیر، تاریخ، ج۴، ص۴۳
منابع
- آثار اسلامی مکه و مدینه، رسول جعفریان.
- حرم حضرت حمزه در بستر تاریخ، محمدصادق نجمی، میقات حج، ۱۳۷۹، شماره ۳۳.
آرشیو عکس و تصویر
مقبره حضرت حمزه و شهدای احد قبل از تخریب
ضریح حضرت حمزه قبل از تخریب در سال ۱۲۷۲ شمسی
تصویر هوایی از منطقه احد و فاصله آن تا مسجدالنبی
قبور شهیدان حضرت حمزه، عمرو بن جموح و عبداللّه پدر جابر انصاری بعد از تخریب
موقعیت کوه احد و مقبره شهدای احد
تصویر هوایی از مزار حضرت حمزه و شهدای احد
تصویر شبانه مسجد سیدالشهدا در کنار مزار حضرت حمزه و شهدای احد
شبستان مسجد سیدالشهدا در کنار مزار حضرت حمزه و شهدای احد
محراب مسجد سیدالشهدا در کنار مزار حضرت حمزه و شهدای احد
موقعیت مکانی سپاه اسلام و سپاه کفر در جنگ احد (۱. مکان استقرار سپاه اسلام - ۲. مکان استقرار تیراندازان - ۳. مکان استقرار سپاه ابوسفیان - ۴. محل جنگ تن به تن (نقطه آغازین جنگ) - ۵. محل درگیری دو سپاه - ۶. محل هجوم سواران کفار به فرماندهی خالد بن ولید - ۷. محل شهادت حضرت حمزه - ۸. قبر شهیدان حضرت حمزه، عمرو بن جموح و عبداللّه پدر جابر انصاری)
