حاکم شرع‌‌‌‌‌‌‌‌

حاكم منصوب از جانب خدا به طور مستقیم یا باواسطه.

حاكم شرع یا حاكم شرعى به كسى گویند كه از جانب خدا براى نظم بخشى و ساماندهى امور بندگان و سرپرستى جامعه در قلمرو اختیارات و ولایت تفویضى از سوى خداوند، گمارده شده‌ باشد؛ خواه به طور مستقیم، همچون پیامبر اسلام حضرت محمد صلى الله علیه و آله یا باواسطه همچون امامان معصوم علیهم‌السلام كه توسط پیامبر اكرم صلى الله علیه و آله به امامت نصب شده‌اند (ائمه) و یا باواسطه واسطه مانند نایب خاص یا عام (فقیه جامع شرایط) كه توسط امام معصوم - به نصب خاص یا عام - منصوب شده است.

بیشترین كاربرد عنوان حاكم شرع در كلمات فقها، فقیه جامع شرایط است. از حدود ولایت حاكم شرع در باب تجارت سخن گفته‌اند.

قلمرو ولایت:

بدون شك، ولایت بر مال و جان انسان‌ها براى خدا و نیز براى رسول اعظم صلی الله علیه و آله و امامان معصوم علیهم‌السلام ثابت است؛ لیكن نسبت به غیر ایشان اصل اولى عدم ولایت و سلطنت فردى بر فردى دیگر است، مگر آن كه دلیلى خاص بر ثبوت آن دلالت كند.

فقیه جامع شرایط، بر امر قضاوت و فیصله دادن به نزاع‌ها و اختلاف‌هاى مردم و نیز آنچه كه از توابع و شئون قضاوت بشمار مى‌رود، مانند به زندان افكندنِ خوددارى كننده از اداى بدهى و حكم به حجر مفلّس (تفلیس) ولایت دارد. در ثبوت ولایت فقیه نسبت به آنچه از شئون و وظایف والیان و كارگزاران نظام و حكومت اسلامى به شمار مى‌رود، مانند رهبرى سیاسى جامعه، جمع آورى زكات و خراج و تجهیز سپاه و بسیج نیرو، اختلاف است.(ولایت فقیه)

منابع

جمعى از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمى شاهرودى، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، جلد ‌3، ص 198