شهوت رانی

نهادینه شدن تمایلات مادی در وجود انسان، به خاطر بقای زندگی دنیوی و بقای نسل انسان است. در واقع این تمایلات ابزار و لوازم زندگی دنیوی و زندگی دنیوی مقدمه ای است برای رسیدن به هدف والای آفرینش که سعادت اخروی می باشد. زمانی که انسان صرفاً این تمایلات و لذت جویی ها را هدف نهایی زندگی خویش قرار دهد، دچار صفت شهوت رانی شده است. شهوت رانی یا شهوت پرستی، اصطلاحا به لذت جوئی نامشروع و حرام و همچنین افراط و زياده روی در لذت جوئی حلال اطلاق می شود. البته اصطلاح شهوت رانی ، در بین عوام غالبا برای افراط در «شهوت جنسی» به کار می رود.

معنای لغوی

شهوت(ش َهَْ وَ):

-آرزو و میل و رغبت و اشتیاق و خواهش و شوق نفس در حصول لذت و منفعت. مطلق آرزو و خواهش. رغبت شدید. توقان نفس به امور مستلذه.

-خواهش و دلبستگى نفس به چيزى است، كه مى‌ خواهى و اراده كرده‌ اى و اين خواهش و تمايل در دنيا دو گونه است: 1- تمايل كاذب 2- تمايل صادق. ميل و خواهش صادق آن چيزى است كه اگر برآورده نشود كار بدن بدون آن مختلّ می شود. مثل تمايل به طعام در موقع گرسنگى. و امّا تمايل و شهوت دروغ يا كاذب چيزي است كه بدون آن، كار بدن مختل نمى‌ شود.(مثل ميل به غذاى بهتر بعد از سير شدن و استراحت طلبى بيش از حدّ كه نوعى هوس نفسانى است كه مى ‌خواهد بيشتر استراحت كند و اگر اين خواسته ها انجام نشود كار بدن مختل نمى ‌شود). هر مورد تمايل و خواستى نيز شهوت ناميده شده و همچنين نيرويى هم كه هوس مى‌ كند و تمايل مى ‌يابد شهوت است.آيه: «زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُ‌ الشَّهَواتِ‌ » احتمال دارد كه اشاره به هر دو معنى درست و نادرست يعنى (تمايل صادق و كاذب) باشد.

شهوت رانی: دنباله روی شهوت . به اعمال شهوت مبادرت کردن . شهوت پرستی

بر اساس معنای شهوت، شهوت رانی مصداق تمایل کاذب و زیاده طلبی نفسانی است.

تعريف

«شهوت» در لغت دارای مفهوم عامی است که به هرگونه خواهش نفس و میل و رغبت به لذات مادی اطلاق می شود. و شهوت رانی به اهمیت افراطی به این تمایلات و به دنبال آن خروج از حد نیاز و اعتدال در امور مادی گفته می شود. به کار رفتن مفهوم شهوت، در بین عموم غالبا اختصاص به «شهوت جنسی» دارد.

«شهوت رانی » نقطه مقابل «عفت» است. «عفت» نیز دارای مفهوم عام و خاص است. مفهوم عام آن، خویشتن داری در برابر هر گونه تمایل افراطی نفسانی است و مفهوم خاص آن، خویشتن داری در برابر تمایلات بی بند و بار جنسی است.

«عفت » یکی از فضایل مهم اخلاقی در رشد و پیشرفت و تکامل جوامع انسانی است; اما «شهوت رانی » موجب سقوط فرد و جامعه می شود.

شهوت رانی در آیات قرآن

مفهوم شهوت رانی در پنج آیه از قرآن کریم آمده است. در این آیات به فراخور موضوع آنها بیان شده است که هدف از وجود تمایلات و غرایز در وجود انسان بقای زندگی مادی و نسل انسان بوده است و از آنجایی که زندگی دنیوی مقدمه زندگی اخروی است، این غرایز لازمه ی زندگی دنیوی جهت نیل به اهداف والای انسانی و در نهایت رضایت خداوند و سعادت اخروی او است. اما متأسفانه برخی غافلان خودِ این غرایز را هدف دانسته و با پیروی آنها از مقصد نهایی آفرینش خویش بازمانده اند.

علامه طباطبایی(ره) ذیل آیه 14 سوره آل عمران درباره ی حکمت وجود تمایلات دنیوی می فرماید:

اگر خداوند چنين مقدر كرده كه (بندگان) علاقمند و دوستدار دنيا باشند، براى اين بوده كه دنيا را وسيله زندگى آخرت خود كنند، و از متاع اين زندگى چيزهايى را كه به درد آن زندگيشان می خورد برگيرند. و خلاصه مطلب اينكه تقدير كرد تا به عنوان وسيله بدان بنگرند، نه به نظر استقلالى، و به عبارت ديگر زندگى دنيا را وسيله زندگى آخرت قرار دهند، نه اينكه آن را هدف پنداشته و ما وراى آن را فراموش كنند، و يا راه را مقصد گرفته، در عين اينكه مشغول رفتن به سوى پروردگار خويشند رفتن را مقصد بپندارند، هم چنان كه قرآن كريم فرموده:«إِنَّا جَعَلْنا ما عَلَى الْأَرْضِ زِينَةً لَها لِنَبْلُوَهُمْ أَيُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا، وَ إِنَّا لَجاعِلُونَ ما عَلَيْها صَعِيداً جُرُزاً» .

آیاتی که به این صفت ناپسند اشاره دارد به شرح زیر است:

1-«زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ‌ مِنَ النِّساءِ وَ الْبَنينَ وَ الْقَناطيرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ وَ الْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَ الْأَنْعامِ وَ الْحَرْثِ ذلِكَ مَتاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ»

محبت و عشق به خواستنى‌ ها [كه عبارت است‌] از زنان و فرزندان و اموال فراوان از طلا و نقره و اسبان نشاندار و چهارپايان و كشت و زراعت، براى مردم آراسته شده است؛ اينها كالاى زندگىِ [زودگذرِ] دنياست؛ و خداست كه بازگشت نيكو نزد اوست.

2-«وَ اللَّهُ يُريدُ أَنْ يَتُوبَ عَلَيْكُمْ وَ يُريدُ الَّذينَ يَتَّبِعُونَ الشَّهَواتِ‌ أَنْ تَميلُوا مَيْلاً عَظيماً»

و خدا مى ‌خواهد با رحمت و لطفش به شما توجه كند؛ و آنان كه از شهوات پيروى مى ‌كنند، مى ‌خواهند شما[در روابط جنسى از حدود و مقرّرات حق‌] به انحراف بزرگى دچار شويد.

3-«إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجالَ شَهْوَةً مِنْ دُونِ النِّساءِ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ مُسْرِفُونَ»

شما[بدون توجه به حقوق همسران و غافل از اينكه نعمت غريزه جنسى براى بقاى نسل است‌] از روى ميل شديدى كه به آن [كار بسيار زشت‌] داريد به سوى مردان مى‌ آييد،[نه فقط در اين كار متجاوز از حدود انسانيّت هستيد] بلكه در امور ديگر هم گروهى متجاوز هستيد.

4-«فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضاعُوا الصَّلاةَ وَ اتَّبَعُوا الشَّهَواتِ‌ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا»

سپس بعد از آنان نسلى جايگزين [آنان‌] شد كه نماز را ضايع كردند و از شهوات پيروى نمودند؛ پس به زودى [كيفر] گمراهى خود را [كه عذابى دردناك است‌] خواهند ديد.

5-«أَإِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجالَ شَهْوَةً مِنْ دُونِ النِّساءِ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ»

آيا شما از روى ميل و شهوت به جاى زنان با مردان آميزش مى‌ كنيد؟ [شما براى اين كار زشت دليل و برهانى نداريد] بلكه شما گروهى نادان هستيد.

آثار زیان بار اخلاقی-روانی شهوت رانی

این مساله در منابع روایی اسلام،مورد توجه فراوان قرار گرفته است که بیشتر آنها بیانگر هشدار،درباره پیامدهای خطرناک آن است.این احادیث تکان دهنده،هرخواننده ای را تحت تاثیر عمیق قرار داده و روشن می سازد که آلودگی به «شهوت » - خواه به مفهوم عام و خواه به مفهوم خاص آن - از موانع اصلی سعادت و کمال انسان ها و از اسباب مهم گسترش گناه و جنایت در جامعه بشری است که در ذیل، به بعضی از آن احادیث اشاره می شود:

خطرناکترین عامل انحراف انسان

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند: «ما تحت ظل السماء من اله یعید من دون الله اعظم عند الله من هوی متبع؛ در زیر آسمان معبودی جز خدا پرستیده نشده است که در پیشگاه خدا،بدتر از هوا و هوسی باشد که انسان را به دنبال خود می کشاند.»

زهر کشنده

امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام می فرمایند: «الشهوات سموم قاتلات؛ شهوت ها،زهرهای کشنده است »(که شخصیت و ایمان و مروت و اعتبار انسان را نابودمی سازد).

دام شیطان

در حدیث دیگری از همان امام بزرگوار علیه السلام آمده است:«الشهوات مصائدالشیطان؛ شهوات دام های شیطان است.»(که انسان ها را به وسیله آن در هر سن و سال و در هر زمان و مکان صید می کند) .

آلودگی به گناه

امیر مؤمنان علی علیه السلام می فرمایند:«اهجروا الشهوات فانها تقودکم الی رکوب الذنوب و التهجم علی السیئات؛ از شهوات سرکش بپرهیزید که شما را به ارتکاب انواع گناهان و هجوم بر معاصی می کشاند.»

فساد عقل و دین

«طاعة الهوی تفسد العقل؛ هوا پرستی عقل انسان را فاسد می کند.»

آن حضرت در تعبیر دیگری می فرمایند: « طاعة الشهوة تفسد الدین؛ فرمانبرداری ازشهوات نفسانی،دین انسان را فاسد می کند.»

بی اختیاری در برابر خواسته ها

« الجاهل عبد شهوته؛ انسان نادان بنده شهوت خویش است » ،یعنی،انسان جاهل مثل برده خوار و ذلیلی است که در برابر شهوت خویش،هیچ اختیاری از خود ندارد.

« عبد الشهوة اسیر لا ینفک اسره؛ برده شهوت چنان اسیر است که هرگز روی آزادی را نخواهد دید.»

رسوایی

« حلاوة الشهوة ینغصها عار الفضیحة؛ شیرینی شهوت را ننگ رسوایی از میان می برد.»

سبب بدی ها

« سبب الشر غلبة الشهوة؛ سبب شر،غلبه شهوت است.»

با توجه به این که «الشر» با الف و لام جنس و به صورت مطلق ذکر شده است، معنای عموم را می رساند که این امر بیانگر آن است که «شهوت پرستی »،سرچشمه تمام شرها و بدبختی هاست.

گمراهی

« کیف یستطیع الهدی من یغلبها الهوی؛ چگونه می تواند انسان به هدایت برسد،در حالی که هوای نفس براو غالب گردیده است. »

تضعیف شخصیت انسان

« من زادت شهوته قلت مروته، کسی که شهوات او فزونی یابد؛ شخصیت انسانی او کم می شود.»

دور شدن از بهشت

«من اشتاق الی الجنة سلا عن الشهوات؛ کسی که مشتاق بهشت باشد باید شهوت پرستی را فراموش کند»

بی نصیب ماندن از حکمت و آگاهی

« لا تسکن الحکمة قلبا مع شهوة؛ حکمت و دانش در قلبی که جای شهوت پرستی است،ساکن نمی شود.»

ذلت و حقارت

زیرا چنین فردی باید براى رسیدن به شهوات نفسانيه خود، از هم نوع خود ذلت بکشد و از هر ناچيز منت كشیده و جوانمردی خود را لگدمال کند به صرف این که احتمال دهد مطلوبش نزد او به دست بیاید.

سرزنش

امام علی(ع) میوه شهوت‌راني را سرزنش می دانند. که توسط وجدان، خانواده یا جامعه متوجه فرد شهوت ران خواهد شد.

برافروختگی آتش طمع

امام علی(ع) شهوت‌راني را بُن مایه طمع معرفی می فرمایند.

عشق شهوانی

بيمارى دل هائى است كه از محبّت خدا و از همّت‌هاى عالى خالى و بى نصيب است و در صورت استحکام در دل، مقابله با آن دشوار است. البته عشق به معنای مهر و رقّت و صفا و صميميتى است كه ميان زوجين در طول زمان در اثر معاشرت دائم و اشتراك در سختي ها و و خوشي ها و ناخوشي هاى زندگى و انطباق يافتن روحيه آنها با يكديگر پديد مى‌ آيد و در اثر وصال و نزديكى كمال مى‌ يابد، نه تنها سرزنش نشده بلکه مورد ستایش قرآن(سوره روم/21) است.

رغبت به مال افزونی و جاه طلبی و پیامدهای آن دو

به دنبال شهوت رانی انواع بيماريهاى روانى از حسد، هم چشمى، ريا، تفاخر، عجب و كبر پديد مى ‌آيد و از اين‌ها حقد و دشمنى پيدا مى ‌شود و اين همه آدمى را بى ‌انديشه به دست يازيدن به گناهان، ستم، تجاوز، منكرات و فحشاء مى‌ كشاند و تمامى اين‌ها ثمره اهمال و رها ساختن شكم، سركشى، سيرى و پرخورى است.

مجموعه ای از عقده های جنسی و ناراحتی های روانی

امام علی (ع) می فرماید: هر کس خود را از شهوات باز ندارد، در حسرت‌ها غوطه‌ور می‌شود. امروزه بر خلاف وعده های امثال فروید در آثار ارضای مطلق جنسی در آرامش روان، این مشکلات در جوامع شهوت ران بیشتر شده است و ازدواج هايى كه نمونه وحدت روح‌ است جز در ميان طبقاتى كه به مقررات اخلاق كهن پابندند كمتر ديده مى ‌شود، جنگ اعصاب بيش از پيش رو به افزايش است و بالأخره آشفتگى روحى عجيبى محسوس و مشهود است.

امراض جسمی ناشی از شهوت رانی

شخص شهوت ران، بدنی ضعيف و بيمار و عمری كوتاه دارد و افراط آن گاه به اختلال در قواى فكرى و فساد عقل منجر مى‌ گردد -چنانكه در كتابهاى طبّى اثبات شده است- زیرا آميزش براى مغز از هر چيز زيانبارتر است، چون انرژی فراوانی از مغز و توان عصبی را یکجا مصرف می-کند. این اختلال از مضرات افراط در ارضای جنسی حلال است و غیر از امراضی چون سیفلیس، سوزاک، ایدز و... است که تا حد زیادی محصول شوم روابط نامشروع است.

آفات اجتماعی ناشی از شهوت رانی

شهوت رانی امری منافی اخلاق و عامل فروپاشی خانواده و به دنبال آن مخل نظم و آرامش روحی جامعه است. فروپاشی خانواده باعث خشونت خانگی، تجاوز جنسی، فحشای دختران کم سال و نوجوان با آمار بالا و مشکلات زنان در محیط کار از دستمزدهای کم و سوء استفاده های جنسی و بیکاری و سرپرستی خانواده و اضطراب و استرس و... می شود که همگی ناشی از آزادی های جنسی و شهوت رانی است.

مزایای ترک شهوت رانی

در روایات ائمه معصومین(ع) توصیه هایی بر ترک شهوت رانی و مزایای دست کشیدن از تمایلات افراطی آمده است.توجه به ثمرات دنيوی عفت و پاكدامنى و ثواب هاى اخروى آن انسان را از این رذیله اخلاقی باز می دارد.

امیر مؤمنان علی علیه السلام در این باره می فرمایند:« ضادوا الشهوة مضادة الضد ضده و حاربوها محاربة العدو العدو؛ با خواهش های نفسانی در تضاد باشید،همچون تضاد دو ضد با یکدیگر و با آن به پیکار برخیزید(مانند)پیکار دشمن با دشمن.» این سخن با صراحت،این حقیقت را بازگو می کند که «شهوت رانی» درست در مقابل سعادت و خوشبختی انسان قرار گرفته است.

در روایات اسلامی فردی که از شهوت‌راني دوری می کند به ملائکه تشبیه شده است چون آنها دور از امیال شهوانی هستند. پرهیز خالصانه از شهوات برای رضای خدای متعال از جمله شرایط قبولی نماز است. خودداری از خواسته ها و صبر بر معصیت در روایت نبوی(ص) بالاتر از صبر بر طاعت و صبر بر مصیبت است.

برترین عبادت

در حدیث دیگری نیز از همان پیشوای پرهیزکاران جهان آمده است:« ترک الشهوات افضل عبادة و اجمل عادة؛ ترک شهوت ها،برترین عبادت و زیباترین عادت است.»

ایمنی از آفات

حضرت علی(ع) می فرمایند:«امنع نفسک من الشهوات تسلم من الآفات؛ اگر می خواهید از آفات در امان باشید،خویشتن را از تسلیم شدن در برابر شهوات بازدارید.»

حرام شدن آتش دوزخ

امام صادق علیه السلام می فرماید: « من ملک نفسه اذا غضب و اذا رغب و اذا رهب و اذااشتهی،حرم الله جسده علی النار؛ کسی که به هنگام غضب و تمایل و ترس و شهوت، ملک نفس خویش باشد،خداوند جسد او را بر آتش دوزخ حرام می کند. »

شهوت رانی در کتابهای اخلاقی

بزرگان علم اخلاق همچون: فیض کاشانی در«المحجة البیضاء» محقق نراقی در«معراج السعادة » مرحوم شبر در کتاب « الاخلاق » با استفاده از آیات قرآن و روایات معصومین(ع) شهوت رانی را به صورت مستقل،مورد بحث قرار داده و به بررسی آفات و روش های مبارزه با آن پرداخته اند.

منابع

• قرآن کریم
• ترجمه تفسیر المیزان
• اخلاق در قرآن،آیت الله مکارم شیرازی، ج2
• غرر الحکم، ناصح الدین آمدی
• بحارالانوار،علامه مجلسی
• ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن
• فرهنگ فارسی عمید
• لغت نامه دهخدا
• http://www.hawzah.net
• پژوهشکده باقرالعلوم(ع)