میر محمد تقی مدرس

نام کامل	میر محمد تقی مدرس
زادروز	13 صفر سال 1273 قمری
زادگاه	اصفهان
وفات	7 ربیع الثانی سال 1333 قمری
مدفن	اصفهان
اساتید	شیخ هادی طهرانی، حاج میرزا حبیب الله رشتی، آخوند ملا محمدکاظم خراسانی، محمدحسن شیرازی و ..
شاگردان	میرزا فتح الله درب امامی، سید علی نقی ثقةالاشریعه، شیخ محمود مفید
آثار	الرسائل التقویه فی المسائل الفقهیة

میر محمد تقی مدرس (1273-1333 ه.ق) معروف به «مدرس ثانی» از فقهای برجسته قرن چهاردهم هجری است. وی جانشین خلفی برای پدر علامه اش، «میر سید حسن مدرس اعظم» بود که نام و خاطره پدر و مجالس درس او را در اذهان همگان زنده کرد.

علامه میر محمد تقی مدرس،فقیهی مبارز و استادی کامل در اصول بود که نزدیک به 30سال در مدرسه صدر بازار اصفهان به تدریس سطوح عالی فقه و اصول اشتغال داشت و به تربیت جمع کثیری از افاضل و دانشمندانی نظیر شیخ محمود مفید، حاج سید علی نقی ثقه الاشریعه، و.... همت گماشت.

سرانجام این عالم ربانی در سن حدود 60 سالگی دار فانی را وداع گفت و در مقبره پدر بزرگوارش، جلوی مضجع شریفش مدفون گشت.

شرح حال

محمدتقی مدرس، فرزند علامه میر سید حسن مدرس میرصادقی، عالم فاضل جلیل القدر، عظیم المنزلة در 13 ماه صفر سال 1273 ه.ق در اصفهان متولد شد.

در سه چهار ماهگی، پدر بزرگوارش بدرود جهان نمود و میر محمدتقی با وجود بی پدری بعد از طی مراتب کودکی، همت به تحصیل گماشته -

و پس از تحصیل در اصفهان، نزد میرزا هاشم چهار سوقی راهی عتبات عالیات شد. و مدت ها در آن اراضی شریفه خدمت چندین نفر از معاریف علماء درس خواند.

اساتید

وی از درس شیخ هادی طهرانی، حاج میرزا حبیب الله رشتی و آخوند ملا محمدکاظم خراسانی در نجف اشرف مستفیض شد. سپس به سامرا عزیمت نموده و از درس محمدحسن شیرازی بهره گرفت. همچنین از میر سید محمد فشارکی و میرزا محمدتقی شیرازی نیز کسب فیض نمود.

مدت ده سال در اعتاب مقدسه محضر علمای آن سامان کسب فیوضات نموده تا به مقامات عالیه اجتهاد نایل شد. (ایشان از محضر میرزا محمدهاشم چهارسوقی نیز بهره بردند.)

روش تدریس علامه مدرس ثانی

مرحوم میر سید محمدحسن مدرس (معروف به میر سید حسن ثانی) فرزند و شاگرد مدرس ثانی، راجع به سبک بی نظیر پدر علّامه اش و ویژگی های آن می نویسد: "از ویژگی علامه مدرس ثانی، قریحه غریب و سلیقه ابتکاری، استقامت معظم له جهت ورود در هر مسأله فقهی، اصولی و خروج از آنها بود. از دیگر خصایص معظم له، این بود که مسأله را به گونه ای بیان می فرمود که در میان دیگر مدرسین وقت اصفهان نظیری نداشت و فی الواقع بیانی ساحرانه داشت...".

شیوه مدرس ثانی، محققانه، ابتکاری و با اسلوبی نو و بدیع بود. از جمله ویژگی های محفل درسی ایشان، توجه داشتن به نظرات علمای عامه و تطبیق آن با آرا و نظریات علمای شیعه بوده است. شیوه درسی فقه اعظم و زعیم اکبر، بزرگ مرجع جهان تشیع مرحوم آیت الله بروجردی کاملاً شبیه به شیوه درسی علامه مدرس ثانی بود و به نظر برخی از محققین، ظاهراً مرحوم بروجردی شیوه مذکور را از استادشان در اصفهان تعلیم گرفته بوده اند.

از دیگر خصوصیات مدرس ثانی، حافظه عجیب و خارق العاده ایشان بود که به ویژه از رموز موفقیت معظم له در امر تدریس و تحقیق به شمار می رفته است.

میر محمدتقی مدرس و جریان مشروطه

علامه مدرس ثانی همچون فقه شهید مظلوم، مرحوم آیت الله شیخ فضل الله نوری، هر چند ابتدا از هواخواهان مشروطه به شمار می رفت اما چون مشروطه مورد نظرایشان مشروطه مشروعه بود، به تدریج از مخالفان سرسخت مشروطه غیرمشروعه به شمار رفتند. آقا میر محمدتقی مانند بسیاری از علمای دیگر در حمایت از جریان مشروطه ای که زیر نظر و تحت حمایت فقها و مجتهدین شیعه باشد از هیچ اقدامی دریغ نمی ورزید... همچنین در اعلامیه تاریخی علمای اصفهان بر ضّد سلطه اقتصادی بیگانه، علامه مدرس ثانی به همراه برخی از علما و بزرگان وقت، مصرف کالاها و منسوجات بیگانه را تحریم و مردم را به استفاده از امکانات محدود ملی و تولیدات داخلی توصیه کرده اند...

شاگردان

در سال 1309 ق یا به نقل از کتاب دانشمندان و بزرگان اصفهان سال 1305 ق، به امر استادش میرزای بزرگ شیرازی به اصفهان برگشته و به تدریس، تبلیغ و تحقیق مشغول شده و به جای پدر عالیقدر خود در مسجد رحیم خان به اقامه جماعت پرداخت.

سالها در مدرسه صدربازار به تدریس فقه و اصول مشغول بود و جمعی از فضلاء از جمله: میرزا فتح الله درب امامی، سید علی نقی ثقةالاشریعه، شیخ محمود مفید، میرزا مهدی دولت آبادی، میر سید حسن مدرس ثانی و... در خدمت او حاضر می شدند.

آثار وی

از آثار به جای مانده از ایشان، مجموعه ای موسوم به: الرسائل التقویه فی المسائل الفقهیة که شامل 6 قسمت می باشد و هر کدام رساله ای جداگانه است که عبارتند از:

• رساله ای در بیان ضابطه ممیزه بین حق و حکم.
• رساله ای در صلوة مسافر.
• رساله ای در منجزّات مریض.
• رساله ای در قاعده "من ملک شیئاً ملک الاقرار به"
• رساله ای در ماهیت اجاره.
• رساله ای در مسأله ضمان.
• رساله علمیه.
• رساله ای در تسامع در ادله سنن.
• رساله ای در مسأله تعاریض و ترجیح.
• رساله ای در تحدید وقت مغرب و عشاء.
• رساله ای در وقت فرائض و نوافل.
• رساله ای در مسأله تکلیف کفار.
• رساله ای در اجتماع امر و نهی.
• رساله ای در "اعذار مانعة من الصلوة" که در ربیع الاول 1300 قمری (ظاهراً در ایام اقامت در اعتاب مقدسه) نوشته اند.
• رساله ای در مباحث اصول که در زمان تحصیلاتشان در عتبات عالیات نوشته اند.

مرحوم میر محمدتقی مدرس قضاوت هم می کرده، لیکن فوق العاده در حکم، مساهله می نموده است.

وفات

وی سرانجام پس از مدت شصت سال و یک ماه قمری و بیست و چهار روز عمر در شب دوشنبه هفتم ماه ربیع الثانی سنة 1333 مطابق 3 حوت ماه برجی در اصفهان بدرود حیات گفت و در مقبره والد جدش (واقع در مسجد رحیم خان) دفن شد و چندین نفر پسر بر جای نهاد.