قوامی رازی

امیر بدرالدین قوامی از شاعران معروف نيمهٔ اول قرن ششم هجرى است که به مواعظ و حکم و مناقب خاندان رسالت شهرت دارد.

القاب قوامی

او به خباز معروف بود و علت اشتهارش به خباز آن بود که در اوايل حال نانوائى مى‌کرده و دکان خبازى داشته است و خود در اشعارش بارها به اين اشاره کرده و خويشتن را نان‌پز و نانبا (= نانوا) معرفى نموده است. از دیگر القاب او اشرف الشعرا و بدر الدین بوده است.

علت تخلص قوامی

هيچ‌يک از تذکره‌نويسان و مؤلفان ديگر که به‌نام او اشاره کرده‌اند اطلاعى دربارهٔ احوال او به‌دست نمى‌دهند جز آنکه او را مداح قوام‌الدين طغرائى دانسته و گفته‌اند تخلص خود را از لقب او گرفته است. اين قوام‌الدين طغرائى يا قوام‌الدين درگزينى از رجال مشهور عراق در قرن ششم است که از سال ۵۲۸ به‌بعد وزارت طغرل سوم سلجوقى (۵۷۱-۵۹۰) از سلاجقهٔ عراق را برعهده داشت و شاعر که از عهد شباب خدمت او اختيار کرده بود، هم‌چنانکه نوشته‌اند، به سبب انتساب به درگاه او قوامى تخلص کرد. وفاتش در اواسط قرن ششم و پيش از سال ۵۶۰ هـ اتفاق افتاد.

قوامی و تشیع

قوامى شيعى‌مذهب و در ميان شاعران شيعه معروف بوده است، و در ميان آثار او اشعار کثير در منقبت خاندان رسالت و مرثيت آنان ديده مى‌شود و او عده‌اى از رجال و معاريف زمان خود را که در شهر و ولايت رى مى‌زيسته و غالباً از رجال بزرگ شيعه بوده‌اند، مدح گفته و علاوه بر مناقب و مراثى اهل بيت و مدايح رجال، مقدارى اشعار در زهد و وعظ و ترجيعات و غزل‌هاى عاشقانهٔ لطيف و دل‌انگيز نيز دارد. قوامی رازی علاوه بر این، از«مناقب خوانان» یعنی مداحان شیعه بوده است که در کوچه و بازار های آن زمان شعر هایی را که خود یا دیگران، در مدح حضرت علی(ع) یا سایر آل رسول سروده بودند با صدای بلند و رسا برای مردم می خواند.

شعر قوامی

گویا سرّ شهرت قوامی رازی و سبب رواج شعر او از جهت روانی شعر و حلاوت سخن نبوده است، بلکه از این جهت بوده است که اشعار قوامی غالبا مشتمل بر مطالب عالیه و مضامین حکیمانه است; از قبیل پند و موعظت و دعوت به خدا پرستی و اثبات عدل او وردّ بر مجرهّ و زنادقه و ترهیب از دنیا و شرح بی اعتباری و بی وفایی آن و ترغیب به آخرت و عمل برای آن و نظایر اینها، و مخصوصا چون شیعه دوازده امامی بوده است و صریحا در اشعار خود به این نعمت شکر می گوید و مباهات می کند و به اسامی دوازده امام، علیهم السلام، و به شرایط امامت از قبیل نص و علم و عصمت تصریح می کند. پس اجتماع این امور، که در آن زمان از محاسن بزرگ به شمار می رفته است، موجب شده که شعر قوامی درانظار مردم، و مخصوصا در میان جماعت اهل تشیّع، رواجی تمام و رونقی بسزا یافته است.

نمونه اشعار قوامی

وز بعد مصطفی به علی ناز سرفراز نیکوشناس درج دین کمال او

ولی نعمت اهل دین از رسول ولی عهد پیغمبر کردگار

بعد از احمد دامن مهر علی در پای کش زآنکه بس ناخوش بود بی سر گریبان داشتن

منابع

• دانشنامه آریانیکا،بازیابی :20 مهرماه 1392.
• شعرای گمنام: قوامی رازی،مجله یادگار، شماره اول،شهریور 1324،صص 68-72 ،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،بازیابی :20 مهرماه 1392.
• علی رضا نبی لو چهرقانی،قوامی رازی ستایشگر شیعه، فصلنامه شیعه شناسی، سال پنجم، شماره 17، بهار 1386. در دسترس درپایگاه مجلات تخصصی نور، بازیابی :20 مهرماه 1392.