|
|
| سطر ۱: |
سطر ۱: |
| − | در تشکیلات اداری عهد خلفا و سلاطین ممالک اسلامی عنوان اداره کل محاسبات مملکت و دفتر محاسبات و همچنین به معنی مطلق اداره و تشکیلات اداری و کلمه ظاهراً ایرانی است و همریشه دبیر و این احتمال هم هست که اصل آن آسوری یا سومری باشد به هر حال کلمه دیوان در نزد مسلمین در آغاز جهت ثبت و ضبط مداخل و مخارج مملکت بکار می رفته است و سپس از طریق توسع به معنی محل کار اعضا و اجزای مالیات استعمال شده است.
| + | {{صفحه تعیین مقصد}} |
| | + | دیوان عنوانی است مشترک برای : |
| | | | |
| − | بعدها بر جمیع ادارات و دفاتر اطلاق یافته است و گویند در اسلام نخستین بار عمر خلیفه دوم رسم ثبت و ضبط دیوان را در دیوان الجند به تقلید از ایران و ظاهراً به صوابدید هُرمُزان برقرار نموده است.
| + | 1. [[دیوان (تشکیلات اداری)]] |
| | | | |
| − | مقارن عهد عمر و مدتها بعد از وی نیز دیوان در بلاد ایران به زبان پهلوی و در بلاد شام به زبان یونانی و در [[مصر]] به زبان قبطی و یونانی و به هر حال در دست غیرمسلمین بوده بعدها با توسعه فتوحات هم دیوان جند در امصار اسلامی (مثل [[کوفه]] و [[بصره]]) پدید آمد و هم دیوان خراج چنان که نزد ساسانیان و رومیان رایج بود.
| + | 2. [[دیوان (شعر)]] |
| − | | |
| − | در عهد معاویه بعضی از دیوان های دیگر بوجود آمد. ظاهراً در عهد عبدالملک بن مروان خلیفه اموی دیوان [[عراق]] به عربی نقل شده و دیوان شام نیز به عربی درآمده است. در عهد [[عباسیان]] دیوان رسائل یا انشاء اهمیت یافت و دیوان های متعددی بوجود آمد. در عهد سامانیان تشکیلات دیوان تحت نظر وزیر و خواجه بزرگ و شامل دیوان رسائل یا دیوان انشاء، دیوان استیفاء، دیوان اشراف، دیوان قضا بود و این تأسیسات را ابوعبداﷲ جیهانی از روی تأسیسات مشابه سایر ممالک درست کرده بود بعد از عهد سامانیان نیز نزد غزنویان و سلاجقه و خوارزمشاهیان هم کم و بیش ادامه داشت. رسوم و آداب و قواعد و مقررات دیوان تا عهد مغول بیش و کم همچنان محفوظ ماند.<ref> لغت نامه دهخدا، ذیل واژه دیوان به نقل از دائره المعارف فارسی. </ref>
| |
| − | | |
| − | در دوران پس از مشروطه، بهويژه در دوره پهلوي، برخي مؤسسههاي قضايي "ديوان" نام گرفت؛ مانند "ديوان عالي كشور"، يا - پس از انقلاب اسلامي - "ديوان عدالت اداري".<ref> دايرة المعارف كتابداري و اطلاعرساني(نسخه آزمایشی)، مدخل دیوان از فرانسوا دوبلوا(Francois de Bloisv)، ترجمه عليرضا پلاسيّد </ref>
| |
| − | | |
| − | | |
| − | ==پانویس==
| |
| − | {{پانویس}}
| |
| − | | |
| − | | |
| − | ==منابع==
| |
| − | لغت نامه دهخدا، ذیل واژه دیوان.
| |
| − | | |
| − | دايرة المعارف كتابداري و اطلاعرساني(نسخه آزمایشی)، مدخل دیوان.
| |
| − | | |
| − | [[رده:اصطلاحات فرهنگ و تمدن]]
| |
| − | [[رده:سازمان های اداری تمدن اسلامی]]
| |
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۳، ساعت ۰۹:۰۱
